Dirk Gorter | VITRUVIUS, Stichting voor Behoud en Bescherming van Erfgoed in Den Helder – De Zeestad Vervalsing

5 oktober 2020AdminBusinessplan, Home, Locatie, Media, Portretten0

Burgemeester van Groningen Koen Schuiling vraagt zich af “Wanneer wij elkaar weer mogen knuffelen” (foto Twitter)

De Zeestad Vervalsing

Als voorzitter van de Stichting Vitruvius beschouw ik het als mijn verantwoordelijkheid om mijn zorg te uiten over de kwaliteit van de stadsrenovatie van Den Helder, zoals deze door Zeestad BV wordt geregisseerd en uitgevoerd. Vele honderden miljoenen aan publieke middelen worden hierbij gespendeerd zonder dat er een open discours mogelijk is over wat de stad werkelijk nodig heeft. Vragen over een visie op de economische, de sociale, de culturele toekomst van de stad, over het gebrek aan potentie, over de geografische isolatie, worden niet gesteld, laat staan beantwoord. Vooral het visueel aantrekkelijker maken van het centrum, met de nadruk op het winkelgebied krijgt bijzondere aandacht. Daarbij is invloed van het College en controle vanuit de gemeenteraad uitgeschakeld en is Zeestad BV, zoals de Provincie dit wenste, in de positie gebracht van de slager, die zijn eigen vlees keurt. Door de eenzijdige samenstelling van de plannenmakers in deze BV bepaalt de eenduidige voorkeur voor metselwerk in de stijl van de jaren dertig van de vorige eeuw steeds meer het aanzien van de winkelstraten, waar intussen de voorspelbare leegloop van winkelpanden ras toeneemt.

Natuurlijk heeft Den Helder een identiteitsprobleem. De stad verloor door de grote sloop in het laatste jaar van de Tweede Wereld Oorlog ten behoeve van de door de bezetter gewenste Atlantikwall te veel van haar oorspronkelijke bebouwing uit de negentiende eeuw. Daardoor werd het gehavende Den Helder een stad, waar op aanmerkelijk grotere schaal dan elders sprake is geweest van een naoorlogse inhaalslag in Wederopbouw. Daarbij zetten gebrek aan tijd en gebrek aan middelen de toon. Dat heeft onder meer geleid tot schrale eenvormigheid in de wijk, die Oud Den Helder bleef heten, maar op geen enkele wijze een herinnering kan bieden aan het oude vissersdorp, dat daar in opdracht van de Duitsers werd gesloopt door horden Amsterdammers, die dagelijks per trein werden aangevoerd. Maar Den Helder werd in het stadshart tijdens de jaren vijftig en zestig ook verrijkt met meerdere belangwekkende voorbeelden van architectuur van Wederopbouw. Het centrum rond het nieuwe NS station vertoont sinds de jaren zestig een boeiend ensemble, dat op het stedenbouwkundige stramien van Nederlands prominente architect van de Wederopbouw Wieger Bruin tot stand kwam. Het NS station, het Postkantoor, het warenhuis van V&D zijn karakteristieke en hoogwaardige voorbeelden van de stijl van de Wederopbouw, die het verdienen om als erfgoed te worden gekoesterd. Helaas is middelmaat de maat bij Zeestad BV en werd het bijzondere stationsgebouw van Joost van der Grinten (1927 – 2017) al aangevreten door de krachten, die Zeestad BV in staat stelt publieke middelen te verbranden om Bouwend Nederland te verwarmen. De gevel van het karakteristieke winkelpand van V&D, inmiddels uitbundig beklad in opdracht van nieuwe eigenaar Woningstichting Den Helder, zal ook ten prooi vallen aan de dominerende hang naar ambachtelijk metselwerk en daarmee onzichtbaar worden. Het postkantoor zal hetzelfde lot ondergaan, nadat pogingen om het pand te slopen om er ter plekke een postmodern prul te kunnen bouwen, dat als stadhuis moest dienen, schipbreuk leden in de gemeenteraad. Maar als de gemeenteraad van Den Helder hard op de wekker slaat, is dat om door te kunnen met slapen. De sloop van het zeer bijzondere Postkantoor van Rijksbouwmeester Jo Kruger (1914 – 1983) zal nu getrapt plaatsvinden. Dat kan in Den Helder dus ook als de gemeenteraad heeft uitgesproken, dat er niet mag worden gesloopt en er aan het uiterlijk van het gebouw niets mag wijzigen. Kennelijk wordt toch al geaccepteerd, dat de laagbouw aan de Boerhaavestraat is gesloopt, alsof die laagbouw geen deel uitmaakt van het ontwerp van architect Jo Kruger.

Dat respect voor het architectonische ontwerp niet leidend kan zijn, zeker niet bij de commerciële afwegingen van een projectontwikkelaar, is gelegen in het feit, dat dit unieke utiliteitsgebouw in een functie wordt geforceerd, waar het totaal ongeschikt voor is. Er moet en zal in gewoond worden, want voor een andere functie is geen verdienmodel op te stellen. Het is curieus, dat een aannemer projectontwikkelaar plotseling toch brood zag in dit ongeschikte gebouw, nadat de verkoop tender in strijd met de spelregels werd verlengd, omdat er niet op was ingeschreven en de gemeente intussen de kooponderhandelingen met Rob Scholte over verkoop aan hem als de huurder en bewoner op onrechtmatige wijze, zo oordeelde de rechter, had afgebroken.

In een tijd, waarin het zorgvuldig zoeken naar een herbestemming voor monumentale panden steeds meer aan de orde, is bij het in stand kunnen houden van waardevol erfgoed, stelt de Provincie Noord Holland de 10 Geboden voor Herbestemming op. Gebod (2): Gij zult functies niet forceren. Zoek een functie bij het gebouw, niet andersom. Ja, in Den Helder doen we het dus toch andersom. Ach, de gedroomde functie, die bij het gebouw past, kreeg Den Helder al in de schoot geworpen. Het museum van Rob Scholte was als herbestemming voor het gebouw niet te overtreffen. Maar ja, Den Helder had ook nog te maken met de absolutistische burgemeester KF Schuiling, die het op zich had genomen om te bereiken, dat Den Helder met de royale Europese en Provinciale middelen, die de achtergestelde stad kreeg toebedeeld, een nieuw stadhuis zou oprichten ten bedrage van ten minste 40 of 50 miljoen euro. Schuiling kende zijn missie; met het stapelen van stenen wordt immers bereikt, dat publiek geld door het juiste kanaal naar de juiste private sector stroomt.

Voor de autocraat KF Schuiling stond vast, dat het Rob Scholte Museum een verstoring was van te grote belangen. Dat Den Helder er misschien een beetje meer identiteit mee zou krijgen, dat de talloze zomertoeristen op Texel er misschien een dagje Den Helder voor zouden inplannen, dat Randstedelingen er in het weekend misschien een retourtje Den Helder voor over zouden hebben; het mocht niet worden gewogen. Een weekendje Sail mag meer kosten, dan een museum in tien jaar. Burgemeester Schuiling wist namens ons allen wat Den Helder nodig heeft en hij wist als enige welke belangen hij er mee diende. Wie het niet met hem eens was, werd schaamteloos geintimideerd of, zoals, naast menig iets te integere ambtenaar, wethouder Geurt Visser moest ervaren, geëlimineerd toen intimidatie niet hielp. Geurt Visser had het Rob Scholte Museum bezocht en met de naamgever gecommuniceerd, terwijl hij wist dat Schuiling, dat iedere wethouder en raadslid zou aanrekenen.

Nu Schuiling uit Den Helder is verdwenen en hij zichzelf in Groningen overbodig heeft verklaard, is misschien de tijd rijp om eens grondig onderzoek te doen naar het verloop der zaken. Daar is wel een gemeenteraad voor nodig die moed en eensgezindheid kan tonen om tot een raad enquête te besluiten. Als het gemeentebestuur van Den Helder wil tonen een volwassen lokale democratie te kunnen bewaken, dan moet ten minste worden onderzocht waarom KF Schuiling zo’n verbeten bestrijder van het Rob Scholte Museum project is geweest. Welke belangen werden daarmee gediend en van wie? Waarom mocht Scholte zo lang worden misleid? Waarom was het nodig om hem dwangsommen op te leggen? Waarom was het nodig om beslag te leggen op zijn bezittingen? Hoe kan een gemeente vasthouden aan het laten groeien van een vordering, die nooit zal kunnen worden geind, terwijl die gemeente zijn eigen dwalingen in het conflict niet tegen het licht wenst te houden? Gelet op het anti sociale functioneren van burgemeester KF Schuiling en de grote schade, die met het conflict gepaard gaat, is een onderzoek naar de gang van zaken rond het Rob Scholte Museum meer dan noodzakelijk. Dat zou het huidige College moeten inzien en dat zou de gemeenteraad in zijn actuele samenstelling moeten besluiten. Of is de accommodatie aan de absolutistische bestuursopvattingen van KF Schuiling inmiddels zo stevig gegrondvest, dat zo’n onderzoek, feitelijk dus een zelfonderzoek, zelfs niet overwogen mag worden?

Inmiddels is het Postkantoor geblindeerd met OSB platen en vormt het een monumentaal welstand exces, waarvoor iedere willekeurige Helderse burger binnen de kortste keren van de gemeente een dwangsom krijgt aangekondigd. Welke bijzondere afspraken zijn er met deze ontwikkelaar van het Postkantoor gemaakt? Hoe lang mogen wij tegen deze “tijdelijke voorziening” aankijken?

De herbestemming naar woongebouw van het voormalige postkantoor kan gemakkelijk een debacle worden, een debacle voor de projectontwikkelaar, voor de toekomstige kopers en bewoners en zeker voor de kwaliteit van ons stadshart, waarin het behoud van dit uitzonderlijke pand een toetssteen moet blijven. Een toetssteen, waarmee de periode van Wederopbouw als kwaliteit kan worden afgezet tegen wat wij in de nabije toekomst zullen kenmerken als de grote periode van Vervalsing. De Zeestad Vervalsing, om precies te zijn.

Den Helder, 16 mei 2020

Dirk Gorter
Voorzitter Stichting Vitruvius

Burgemeester van Groningen Koen Schuiling vraagt zich af “Wanneer wij elkaar weer mogen knuffelen” (foto Twitter)

De Zeestad Vervalsing

Dit delen: