Maria van Boekelen + Frans van der Reep – Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet! Civil Courage in tijden van de Corona Virus crisis

Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet! Civil Courage in tijden van de Corona Virus crisis

Haakje

U heeft Den Bosch ingetoetst op Google Maps, ondanks de onbekende donkere wegen wordt u smoothly begeleid naar uw locatie. Maar ongeveer 10 min voor aankomst, batterij leeg. Het is net wat te laat geworden. Geen mensen op straat om de weg aan te vragen, geen blauw bord met wat dorpsnamen te bekennen. Wat doet u? Wat kunt u? ‘Feeling lost’?
Een bescheiden illustratie van de situatie, waar we in ons bevinden als we geen of onvoldoende kennis van zaken hebben. Als onze kapstok van kennis, ons persoonlijk vermogen om nieuwe informatie te verbinden met bestaande kennis er niet of onvoldoende is.

Nog een haakje

Heeft u wel eens een foto van het Anne Frank Huis in Amsterdam zonder toelichting aan iemand laten zien? Sommigen zien een oud huis, aangevuld met ‘in Nederland’ of wellicht zelfs ‘in Amsterdam’. Slechts een enkeling herkent het Anne Frank Huis.
Wat denkt u? Denkt u, dat de persoon, die ‘een oud huis’ ziet, dezelfde informatie ontvangt en dezelfde associaties heeft als diegene, die het Anne Frank Huis herkent? Wij denken van niet.
Herkenning van het Anne Frank Huis wijzigt de context ingrijpend en verandert onmiddellijk de betekenis van wat er ‘echt’ op de foto te zien is.
Oftewel; de kennis van de context biedt u een kapstok om betekenis te verlenen aan wat u ziet. Het is het haakje om nieuwe informatie aan op te hangen. Die informatie krijgt echter pas betekenis binnen een context. Het Anne Frank Huis ontleent de faam en de vele bezoekers echt niet aan de prachtige architectuur. De context van de Holocaust trekt de bezoekers.

Cabbage pin up (foto Pinterest)

De functie van context is helder, het helpt ons betekenis te geven en dingen en gebeurtenissen te begrijpen, je zou kunnen stellen, dat context onze gids is in de zoektocht naar betekenis. Wie de context niet kent of niet verkent loopt een groot risico om dingen verkeerd te begrijpen.

Peter Vermeulen, Vlaams pedagoog en autisme expert (1)

Fantasy in Chinese Cabbage (foto NTV.com)

Wat is waar?

Dat brengt ons op de kernvraag van dit artikel: wat doen mensen als ze niet wezenlijk begrijpen wat ze waarnemen? Hoe gaan we om met alle veranderende betekenissen van (sociaal) gedrag, die we in de ‘Nieuwe Werkelijkheid’ van het ‘Nieuwe Normaal’ ervaren? In hoeverre vinden we dit soort betekenis en regelgeving nog passend bij onze gedeelde opvattingen en waarden? Hoe reageren we als we voor onszelf geen bevredigend antwoord kunnen formuleren op knellende vragen of indringende situaties? Het vergt een beetje moed om daarbij stil te staan en ons te beseffen, dat ook de beste intenties even goed desastreus kunnen uitpakken.

Als mensen echt ‘geen beeld hebben’ zijn ze zich doorgaans bewust, dat ze de situatie niet (volledig) begrijpen.

Verkennen is dan het logische gevolg, erover praten met anderen, erover lezen, vragen stellen. 
Maar tegelijkertijd gaat u toch handvatten creëren om de situatie enigszins te kunnen bevatten, het is een natuurlijke reactie. U gaat “plaatjes plakken” en vult vanuit uw eigen kapstok de situatie in. Het is dan natuurlijk heel verleidelijk om terug te vallen op het maatschappelijk dominante narratief. Dat levert weinig gedoe op, want sociale normen kunnen knap dominant zijn. Dan is het makkelijker om toch maar een wijntje te nemen tijdens die gezellige borrel ondanks, dat u had besloten ook maar eens mee te doen aan de jaarlijkse no alcohol challenge.

Als mensen echt ‘een sterk beeld hebben van hoe het zit’ dan zijn ze zich doorgaans niet bewust, dat  ze de situatie niet (volledig) begrijpen.

Ze zijn er van overtuigd, dat ze de situatie volledig doorgronden en dus handelt men direct uit ideologie. 

Vraagt u zich wel eens af, of u zich een mening vormt op basis van begrip en kennis of ideologie? Zo vindt u vast wel iets van de mondkapjes plicht, waarvan we zelfs geacht worden deze op een sociale manier gezamenlijk te handhaven. Natuurlijk heeft u gehoord of zelf gezien, dat de fabrikanten nadrukkelijk op de verpakking vermelden, dat het mondkapje niet beschermt tegen Covid 19. Of was u zelf creatief en duurzaam aan de slag gegaan met wat lapjes en een naaimachine? Wist u, dat het NEN (Stichting Koninklijk Nederlands Normalisatie Instituut) stelt, dat ‘De kwalitatieve eigenschappen van een zelf gemaakt mondkapje zijn meestal niet bekend, waardoor de werking niet is gegarandeerd.’ (2) Zijn we bewust van de haakjes en de kapstok? Hoe gaan we om met dit soort informatie? Nog belangrijker heeft u de indruk, dat die meningsvorming getoetst wordt door beleidsmakers, gedragswetenschappers en parlementair verantwoordelijken in deze al tien maanden durende crisis? Een voorbeeld, gewoon van de straat, we moesten het u echt even vragen.

Beeld of geen beeld, over het algemeen lijkt apathie een van de meest voorkomende reacties. Als u immers niet weet, waar u bent of wat u ziet, dan weet u dus ook niet welke eerste stap u moet nemen om iets te bereiken. Dus doet u niets en gaat wachten. Dat hoeft overigens niet per se verkeerd te zijn, wachten. Maar wachten is niet voor niets een werkwoord. In uw hoofd kunt u ondertussen alle opties en informatie (over)wegen. U bent dan actief aan het ‘verkennen’ en toont hopelijk bereidheid om de ‘interne kapstok’ aan te passen aan (al) die nieuwe waarnemingen. Dat vraagt om een beetje moed van een bijzondere soort; oftewel ‘Zivilcourage’ of ‘Civil Courage’. (3)

Wat geeft de burger moed?
”

The more citizens with civil courage a country has, the fewer heroes it will once need.”

Franca Magnani (4)

La somme de nos expériences (foto Huffington Post)

We leveren allemaal een bijdrage aan de invulling van het ‘Nieuwe Normaal’, actief of passief accepterend. We spelen op individuele basis een rol van betekenis. Actief hoeft zich in deze zin niet per definitie te uiten in handelen of zichtbaar te zijn. Beschouwen en verkennen kun je per slot van rekening in stilte doen. Echter het loont collectief wel de moeite om ook anderen te stimuleren, die nieuwe wereld te begrijpen. Wellicht geeft dat de burger moed om er ook naar te handelen. Dit soort Civil Courage beschrijft psycholoog Tobias Greitemeyer (Universiteit van Innsbruck) als handelen in overeenstemming met je eigen overtuiging, wanneer deze tegen de gevestigde opinie ingaat, zonder je zorgen te maken over of rekening te houden met het effect. dat deze daden op je eigen positie kunnen hebben (5). Dit komt omdat deze burgerlijke moed vaak wordt bestraft, omdat het risico’s met zich meebrengt en uitsluiting praktisch garandeert.

Some Dutch Courage

De (verwachte) effecten van de Corona Virus maatregelen laat velen, sommigen noodgedwongen, even stil staan bij wat we waarnemen. Bent u open minded genoeg om uw interne kapstok aan te passen aan de huidige informatie en de volstrekt nieuwe maatschappelijke condities? Wat gebeurt er als we niets doen? Welke ideologische basis durft u te steunen om uit te kunnen leggen hoe het mogelijk is, dat mensen hun laatste dagen praktisch in isolatie moeten doorbrengen in een hospice?

Hoe minder kennis we hebben, hoe meer ideologisch gedreven de meningen, die de discussie gaan domineren. Gebrek aan kennis maakt ons ook vatbaarder om ons te conformeren aan een dominant ideologisch narratief. Een natuurlijke reactie, en in ieder geval een primaire overlevingsstrategie.
Hoe minder kennis we hebben over een situatie, hoe meer we ons gedragen naar wat wij denken te zien. Onder normale omstandigheden komen we daar nog wel mee weg maar in tijden van grote, abrupte veranderingen is dat simpelweg onvoldoende.

Ergens vandaan, maar bij voorkeur uit onszelf, moeten we de moed kunnen opbrengen om de ‘Nieuwe Werkelijkheid,’ die voortvloeit uit het ‘Nieuwe Normaal’ onder ogen te zien. Alleen via dit proces en de moedige handelingen, die daarbij horen, kunnen we gezamenlijk een nieuwe samenhangende betekenis geven aan de ‘Anne Frank Huizen,’ die in ons leven tegenkomen.

9 december 2020

Bronnen
(1) https://www.accouitgeverij.nl/sites/default/files/book_pdfs/9789033476129_fragm.pdf
(2) https://www.nen.nl/media/Corporate/NEN-spec_1-1_2020-11-09_def.pdf

(3) https://en.wikipedia.org/wiki/Civil_courage
(4) https://de.wikipedia.org/wiki/Franca_Magnani
(5) https://www.researchgate.net/profile/Tobias_Greitemeyer

Maria van Boekelen (foto Mail)

Maria van Boekelen is onafhankelijk journalist en psycholoog.

Frans van der Reep (foto Mail)

Frans van der Reep (1954) heeft, na academische studies in de jaren 70, kort geleden internationale carrières in wetenschap en bedrijfsleven afgerond.

Meer informatie
https://robscholtemuseum.nl/?s=Maria+van+Boekelen
https://robscholtemuseum.nl/?s=Frans+van+der+Reep
https://robscholtemuseum.nl/?s=Anne+Frank+Huis
https://robscholtemuseum.nl/?s=Holocaust
https://robscholtemuseum.nl/?s=Civil+Courage
https://robscholtemuseum.nl/?s=Nieuwe+Normaal