Bart Dirks – Daan Roosegaarde maakt Holocaust monument met 104 duizend fluorescerende stenen + Petra Bies – Holocaust licht naar Den Helder; Schagen en Hollands Kroon doen niet mee

Daan Roosegaarde maakt tijdelijk Holocaust monument met 104 duizend fluorescerende stenen

Levenslicht is een tijdelijk monument van 104 duizend ‘lichtgevende’ stenen om de slachtoffers van de Holocaust te herdenken. Alle gemeenten van waar Joden zijn gedeporteerd, kunnen er volgend jaar deel van uitmaken.

Plaatsen van steden, waar Joden, Sinti en Roma zijn gedeporteerd. Hier moet het tijdelijke monument Levenslicht van Daan Roosegaarde straks te zien zijn.
In een verduisterde zaal van de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam vormen zo’n vijfhonderd granieten stenen een intieme cirkel. Ze zijn geïmpregneerd met fluorescerende inkt. Dankzij een ultraviolette lamp lichten de stenen om de paar seconden op en doven ze weer uit, als een ademhaling of hartslag.

De kring van stenen vormt het tijdelijke, interactieve monument Levenslicht van kunstenaar, ontwerper en uitvinder Daan Roosegaarde. De bedoeling is, dat Levenslicht begin volgend jaar te zien zal zijn in alle Nederlandse gemeenten van waar tijdens de Tweede Wereldoorlog Joden, Sinti en Roma zijn gedeporteerd naar Duitse concentratie en vernietigingskampen.

We vieren 75 jaar bevrijding met defilés met Canadese, Amerikaanse en Poolse veteranen en andere festiviteiten’, zegt Gerdi Verbeet, voorzitter van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. ‘Maar we willen óók stilstaan bij het einde van de Holocaust. We willen dat doen op een ingetogen, maar actieve, manier. Een manier van herdenken, die recht doet aan de schande van de Jodenvervolging.’

Verbeet staat in een donkere ruimte van de Hollandsche Schouwburg, de locatie van waar uit in 1942 tienduizenden Amsterdamse Joden werden gedeporteerd. Voor haar voeten ligt een proefopstelling van Levenslicht. In het midden van de cirkel bevindt zich, op kniehoogte, de ultraviolette lichtbron. Er mogen nog geen beelden van het monument worden verspreid. Wel maakte Studio Roosegaarde een kaart van Nederland met alle gemeenten, waar Joden zijn gedeporteerd. Hier moeten de tijdelijke monumenten straks te zien zijn.

Daan Roosegaarde plaatste eerder reflecterende prisma’s op de heftorens van de Afsluitdijk, bracht lichtgevende algen aan op de vloer van een kazemat en maakte een energie zuinige snelweg met belijning, die in het donker oplicht, dankzij glow in the dark verf. Voor Levenslicht liet hij zich inspireren door de Joodse traditie om (kiezel)steentjes op graven en Holocaust monumenten te plaatsen.

Ook werd hij geraakt door de getuigenissen van Joodse slachtoffers, die in de oorlog per trein werden afgevoerd. ‘Ze wisten niet wat ze te wachten stond, maar ze voorvoelden, dat het weinig goeds was’, zegt Roosegaarde. ‘In de wagon sijpelde licht naar binnen door een kier in de deur. Dat zagen ze als teken van hoop.’

Actief herdenken

In totaal zijn bij Studio Roosegaarde in Rotterdam 104 duizend lichtgevende stenen in de maak – verwijzend naar de 104 duizend uit Nederland gedeporteerde Joden, Sinti en Roma. Alle stenen zullen op 16 januari eerst één groot monument vormen in Rotterdam, met een diameter van ruim 20 meter. Vervolgens worden ze samen met UV lichtbronnen verspreid onder de deelnemende gemeenten.

De bedoeling is, dat gemeenten Levenslicht gedurende twee weken een plek geven’, zegt Gerdi Verbeet. ‘Dat kan op een locatie binnen of in de open lucht, eventueel zelfs elke avond op een andere plek.’ Elke dag kan het monument weer opgebouwd worden – dat is aan de gemeenten. Het idee is, dat iedereen, die naar het tijdelijke monument komt, zelf de lichtgevende steen mag aanraken en verplaatsen.

Levenslicht is een kwetsbaar werk, geen massief monument van beton’, zegt Roosegaarde. ‘Het vraagt om actieve deelname. Bestaande monumenten zijn prachtig, maar statischer. Ik wil dat puur observerende doorbreken.’

Tot nu toe hebben zo’n honderd gemeenten zich aangemeld voor Levenslicht – ze kregen in juni al een vertrouwelijke presentatie van Roosegaarde en Verbeet tijdens het jaarcongres van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. ‘Het is aan de gemeenten om invulling te geven aan het tijdelijke monument’, zegt Verbeet. ‘Ze mogen er hun eigen activiteiten en rituelen aan toevoegen.’

Er wordt een begeleidend educatief lesprogramma gemaakt voor kinderen en jongeren (vanaf 10 jaar), online beschikbaar voor scholen. ‘Herdenken is al snel iets abstracts, zeker als je jong bent’, zegt Inger Schaap van het Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam, waarvan de Hollandsche Schouwburg deel uitmaakt. ‘Daarom willen we het verbinden met persoonlijke verhalen. De Holocaust gaat over de dood, maar we willen juist ook over het leven van de slachtoffers vertellen.’

De 104 duizend fluorescerende stenen zijn niet rechtstreeks gekoppeld aan een naam, benadrukt Roosegaarde. ‘Maar elke steen voelt wel anders aan. Zo refereren ze aan alle individuen die slachtoffer werden van de Holocaust.’

In het Groninger Museum is nog tot en met 12 januari de eerste museale tentoonstelling te zien van Daan Roosegaarde. De ontwerper dompelt bezoekers onder in gloeiende en flitsende balletjes.
https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/daan-roosegaarde-dompelt-bezoekers-in-groningen-onder-in-gloeiende-en-flitsende-balletjes~b2576f12/

Er was jarenlang strijd om het Nationaal Holocaust Namenmonument in Amsterdam. Maar het gaat er nu echt komen.
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/jacques-grishaver-over-het-holocaust-namenmonument-het-zal-een-levend-monument-worden-en-blijven~beb15460/

Van Limburg tot aan de Wadden: volg hier tien maanden lang de bevrijding door de ogen van de mensen die erbij waren.
https://www.volkskrant.nl/kijkverder/mijnbevrijding/

De Volkskrant, 28 oktober 2019, 5:00

https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/daan-roosegaarde-maakt-tijdelijk-holocaust-monument-met-104-duizend-fluorescerende-stenen~b841f7d0/

Holocaust licht naar Den Helder; Schagen en Hollands Kroon doen niet mee aan landelijk monument

Den Helder – Den Helder krijgt een onderdeel van het landelijke lichtmonument ’Levenslicht’ ter nagedachtenis aan slachtoffers van de Holocaust. Schagen en Hollands Kroon voelen er niet voor.

Het tijdelijke monument is op verzoek van het Nationaal Comité 4 en 5 mei ontworpen door de Nederlandse kunstenaar Daan Roosegaarde en bestaat uit 104.000 lichtgevende stenen. Een even groot aantal als het aantal mensen, dat vanwege hun afkomst op transport werd gesteld. Daarbij gaat het om Joden en Sinti en Roma, twee zigeunervolken.

De opzet is om in alle gemeenten, waar slachtoffers woonden, van 22 januari tot en met 2 februari een deel van het monument ten toon te stellen. Zo’n deel bestaat uit vijfhonderd granieten stenen, die behandeld zijn met fluorescerende inkt en een installatie met violet licht. Dankzij de lamp lichten de stenen een paar seconden op en doven ze weer, in het ritme van een ademhaling.

Inmiddels doen er meer dan honderd gemeenten mee, zegt Marieke Papa van het comité. Hollands Kroon en Schagen staan net als Den Helder ook op de lijst van gemeenten, die in aanmerking komen. Texel ontbreekt in de rij; de enkele Joodse gezinnen op het eiland ontkwamen aan deportatie naar de kampen.

Eigen initiatieven

Hollands Kroon ziet er van af, zegt voorlichtster Noortje Slot. “We willen vanwege 75 jaar bevrijding initiatieven vanuit de eigen gemeenschap honoreren, zoals het opknappen van monumenten. Er is nog niets concreet besloten, maar er zijn al wel wat verzoeken binnen.”

Ook Schagen doet niet mee. “Het sluit niet aan bij onze behoefte“, verduidelijkt voorlichtster Ans Heijne. “We hebben al een permanent monument, de Stolpersteine. Dit is een tijdelijk monument en er zitten ook wat praktische haken en ogen aan.”

Deelname kost een gemeente tweeduizend euro. De stenen worden na afloop van de tentoonstelling eigendom van de gemeente, met het verzoek ze een vaste plaats te geven. Zoals in een park of bij het gemeentehuis of, volgens Joodse traditie, bij een al bestaand oorlogsmonument.

Den Helder moet nog bekijken, waar het lichtmonument wordt opgesteld. Het moet op advies van de organisatie een donkere plek zijn van minimaal zes bij zes meter, waar veel publiek langskomt. Ook de plek waar de stenen later naar toe verhuizen is nog niet vastgesteld.

Daan Roosegaarde is een landelijk bekende innovatieve kunstenaar, die veel met licht werkt. Hij maakte onder meer twee jaar geleden een lichtkunstwerk op de Afsluitdijk en ontwierp ook het lichtgevende fietspad bij Nuenen.

Auschwitz

Levenslicht’ wordt gemaakt ter gelegenheid van 75 jaar bevrijding, 27 januari is jaarlijks de herdenkingsdag van de Holocaust. Op die dag werd het concentratie en vernietigingskamp Auschwitz bevrijd. Dat kamp geldt als hét internationale symbool van de Holocaust.

Helderse Courant, 7 november 2019, 06:28

https://www.noordhollandsdagblad.nl/cnt/dmf20191106_35936383/holocaust-licht-naar-den-helder-schagen-en-hollands-kroon-doen-niet-mee-aan-landelijk-monument

Meer informatie:
https://robscholtemuseum.nl/?s=Daan+Roosegaarde
https://robscholtemuseum.nl/?s=Gerdi+Verbeet
https://robscholtemuseum.nl/?s=Holocaust+monument
https://robscholtemuseum.nl/?s=Holocaust
https://robscholtemuseum.nl/?s=ultraviolet
https://robscholtemuseum.nl/?s=UV