VPRO 3voor12 | Atze de Vries – Porno en snoepgoed: de perverse realiteit van Leaving Neverland + ‘Moeilijk de jongens niet te geloven’ + Dan Reed – Leaving Neverland (1 & 2)
Porno en snoepgoed: de perverse realiteit van Leaving Neverland
Documentaire van de Britse filmmaker Dan Reed over het vermeend kindermisbruik door een van de grootste popsterren ooit: Michael Jackson. De film vertelt het verhaal van twee jongens, die beiden afzonderlijk innig bevriend raakten met Jackson. Jackson liet hen en hun families toe in zijn unieke en wonderlijke wereld. De interviews met de nu volwassen mannen en hun families maken duidelijk hoe zij zich jarenlang lieten verblinden door de glamour en de fantasiewereld van hun idool en daardoor in een situatie van manipulatie en langdurig seksueel misbruik terechtkwamen.
Vrijdag 8 maart zendt de VPRO een vier uur durende film uit, die Leaving Neverland heet. Zelden werd een documentaire vooraf zo fel en zo hardnekkig betwist. Er staat dan ook wat op het spel: het erfgoed van de King of Pop, Michael Jackson. Leaving Neverland is het verhaal van Wade Robson en James Safechuck, twee mannen, die claimen, dat Jackson ze in hun kindertijd jarenlang seksueel misbruikt heeft. 3voor12’s Atze de Vrieze ging alvast naar Londen om de film te zien.
Ook mijn eerste cd was van Michael Jackson. Dangerous, 1992. Ik had nog niet eens een CD speler, en toch wilde ik dat album hebben, helemaal gek als ik was van de ‘Black Or White’ video, die grijs gedraaid werd bij MTV. Die clip, waarin Macaulay Culkin zijn vader door het dak laat schieten, en waar Michael in een vingerknip de hele wereld over vliegt, om uiteindelijk als een zwarte panter de nacht in te verdwijnen. En nu, meer dan 25 jaar later, heb ik een dochter van zes, die helemaal gek is van The King Of Pop. Thriller, Bad, maar stiekem het meest de late hits, ‘Earth Song’ en ‘They Don’t Care About Us’. Ze noemt hem bij zijn voornaam, omdat er voor haar maar een Michael is. Waarom ik dit zeg? Omdat ook ik aarzelde toen Leaving Neverland aangekondigd werd, een film, die een einde zou kunnen maken aan de legacy van een van de grootste entertainers van deze tijd.
Als het aan Leaving Neverland regisseur Dan Reed ligt is er geen enkele twijfel: Michael Jackson was een pedofiel. Maar eigenlijk gaat zijn film daar niet eens primair over. De Britse filmmaker wilde geen film maken over een dader, maar over de slachtoffers. Hoe komen twee volwassen mannen en hun families in het reine met hun verleden?
Onbetrouwbare geldwolf
Die beschuldigingen zijn natuurlijk niet nieuw. Al sinds 1993 kleeft het woord ‘pedofiel’ aan Michael Jackson, toen de zanger door Jordie Chandler en zijn vader Evan beschuldigd werd van kindermisbruik. Jackson schikte de zaak voor bijna twintig miljoen dollar, omdat zijn advocaten hem dat aangeraden hadden. Het Jackson kamp noemt dat tegenwoordig ‘het slechtste advies, dat ooit iemand in de muziekindustrie gegeven heeft’, want sindsdien voelt ie schuldig. En toch werd ie in 2005 – toen het wel tot een rechtszaak kwam – vrijgesproken. Dat kwam onder meer door de getuigenis van Wade Robson, een van de twee hoofdrolspelers van de film Leaving Neverland. Nu verklaart hij, dat Jackson hem misbruikt heeft, maar toen verklaarde hij onder ede het tegenovergestelde. Hoe serieus moeten we die draai nemen? ‘Totaal niet!’, haasten fans en erfgenamen van Michael Jackson te zeggen.
Er wordt vanuit de achterban van Michael Jackson vreselijk veel geroepen over deze film, en vooral over Wade Robson. Hij zou het doen voor het geld, hij is ongeloofwaardig. Het is niet moeilijk verstrikt te raken in de verhalen, die ze de wereld in helpen. Want als Michael Jackson ‘schuldig’ voelt door die schikking in 1993, dan voelt Wade Robson een ‘geldwolf’ op basis van die 1,5 miljard dollar schadevergoeding, die hij zou hebben gevraagd, toch? En dan is er nog John Branca, een loyale man, die drie decennia naast Michael Jackson stond. Die verklaarde in 2013, dat Wade Robson een baan bij Cirque Du Soleil misgelopen zou hebben, een sleutelpositie bij een Michael Jackson productie. Fishy, toch? Zie hier een gepeperde brief, die The Estate stuurde aan HBO en Channel 4: https://www.mjvibe.com/the-estates-letters-to-radaronline-and-hbo/.
Gewapend met kritische vragen ging ik er voor zitten, de vier uur durende film van Dan Reed. Want voor mij was het nog bepaald geen uitgemaakte zaak, dat Wade Robson en James Safechuck de waarheid vertelden. De fanatieke fans hebben het kleine filmtheater vlakbij King’s Cross niet weten te vinden, maar het is dan ook een besloten vertoning voor de Britse pers. En hoewel de programmaleider van Channel 4 vooraf aan de film nog wat kritische woorden wijdt aan de genadeloze laster, die de hoofdrolspelers ten deel valt, is het verder eigenlijk een alles behalve hype gebeurtenis. En na afloop klinkt er totaal geen scepsis. Het is met Leaving Neverland heel simpel: er zijn critici van de film, en er zijn mensen, die de film gezien hebben. De film is niet sensatie zoekerig, niet schreeuwerig, maar neemt juist alle tijd om te doen wat de critici van de film niet willen: luisteren naar de slachtoffers.
Intensieve relatie
‘Hij is net een negenjarig kind’, zegt de haar stylist van Michael Jackson als James Safechuck (dan tien jaar) voor het eerst zijn trailer betreedt. De zanger is op tour, en het jonge danstalent wordt uitgenodigd in de nabijheid van de onbenaderbare superster. Negen jaar, het is geen toeva,l dat de stylist die leeftijd noemt. Tien was Jackson per slot van rekening toen hij wereldwijd doorbrak met The Jackson 5, de groep met al zijn oudere broers, waarin hij de leadzanger was. Op die leeftijd eindigde zijn eigen jeugd abrupt en werd hij een van de belangrijkste popmuzikanten ooit. Ook de moeder van James Safechuck vindt het een geruststellende omschrijving, ‘een kind van negen jaar’. Haar zoon heeft Jackson ontmoet in 1986, toen ze samen een commercial maakten voor Pepsi. Safechuck was niet eens fan, maar vanaf die dag zullen de twee een intieme band opbouwen. Jackson zal hem de wereld laten zien, zal hem overladen met juwelen. En hij zal hem seksueel misbruiken.
Het is een bekende mythe rond Michael Jackson, dat hij vanwege die afgebroken jeugd altijd een beetje kind gebleven was. Eind jaren tachtig – Jackson was in de dertig – richtte hij zijn Neverland Ranch op, een plek met een compleet pretpark, waar hij honderden kinderen ontving. Geen fan keek ervan op, dat Michael Jackson zijn wereldhit ‘Heal The World’ (een oproep om een betere wereld na te laten voor onze kinderen) schreef in een boomhut achter in zijn tuin. Niemand vond het gek, dat Michael Jackson Disney films keek in zijn kleedkamer. Michael Jackson verdiende de eeuwige jeugd, juist omdat zijn echte jeugd hem ontnomen was. Volwassenen liepen hem omver, letterlijk en figuurlijk. Ze vermorzelden hem onder hun liefde en onder hun rücksichtsloze honger naar hem.
Maar achter die mythe schuilt een perverse realiteit, die Dan Reed heel zorgvuldig vertelt. In die vier uur zien we hoe Jackson een intensieve relatie opbouwt met de jongens en hun familie. Hij belt ze uren lang, laat ze zich speciaal voelen. Maar hij ruilt ze na een tijdje ook in voor nieuwe jongens. Reed laat ze buitengewoon expliciet vertellen wat Jackson precies met ze deed, om een duidelijk onderscheid te maken met de mythe van de liefdevolle kindervriend. Nee, het ging niet om knuffelen of een beetje kussen. Ja, hij gaf ze snoepgoed, maar hij zette ook in elke kamer van zijn huis porno aan, waar de jongens bij waren. Michael Jackson stopte zijn volwassen penis in de mond van een zeven jarig jongetje. Hij liet hem op handen en voeten zitten en masturbeerde met uitzicht op de kinderanus. En toen hij datzelfde jongetje op veertienjarige leeftijd met veel moeite van achteren gepenetreerd had, sommeerde hij hem de volgende dag zijn onderbroek voor de zekerheid weg te gooien. De filmmaker laat er geen twijfel over bestaan: Michael Jackson was een pedofiel.
En waar ik voor de film geneigd was kritische vragen te stellen over de motieven van Wade Robson en James Safechuck, kan ik nu al het bewijs, dat er al die tijd al was tegen Jackson, niet meer ontkennen. De getuigenissen van Jordie Chandler (afgekocht) en Gavin Garvizo (niet geloofd). Het verhaal van Jackson’s huishoudster Blanca Francia, die in 2005 getuigde Jackson in douche te hebben gezien met Wade Robson. Wade ontkende, en dat maakte haar getuigenis waardeloos. Of het verhaal van die twee boeken, die in Jackson’s huis gevonden werden. Boeken met naakte jongetjes er in, die juridisch net niet als kinderporno te kenmerken zijn, maar die twijfelachtig zijn voor een man, die jongetjes van zeven jaar in zijn bed liet slapen. Als je eenmaal Neverland verlaten hebt, kun je niet meer terug naar binnen.
En nu? Moet ik nu mijn dochter van zes gaan vertellen, dat Michael Jackson een slechte man was? Dat ze zijn muziek niet meer mag horen? Dat ze het vanaf nu met Stevie Wonder en Lionel Richie zal moeten doen? Ik weet het eerlijk gezegd niet. Ik weet wel, dat het een verdomd moeilijke vraag is, voor mij persoonlijk een stuk moeilijker dan R Kelly. R Kelly, ach, daar kunnen we wel zonder, maar Michael? Wil je jezelf deze moeilijke vraag besparen, dan moet je vooral vrijdag 8 maart niet naar Leaving Neverland kijken. Maar weet wel, dat je hoofd dan diep in het zand zit.
Leaving Neverland wordt vrijdag 8 maart uitgezonden op NPO3. Later deze week verschijnt op 3voor12 ook nog een uitgebreid interview met regisseur Dan Reed.
VPRO | 3voor12, 20 februari 2019
Regisseur Leaving Neverland: ‘Het is moeilijk de jongens niet te geloven’
Wanneer besefte je dat je film vier uur lang zou worden?
‘Het idee was oorspronkelijk om een film van een uur te maken, zoals mijn andere films. Dat werd twee uur, en uiteindelijk vier, omdat we de kijker onder willen dompelen in het familieverhaal, een geschiedenis van twee decennia. Om te begrijpen waarom Wade in 2005 nog voor Michael getuigde moet je helemaal aan het begin beginnen. Tot mijn verbazing gingen HBO en Channel 4 mee in mijn besluit om de film zo lang te maken. Het is een gouden tijd voor documentaires. Als je het juiste onderwerp hebt, zijn er bijna geen beperkingen qua vorm.’
Was je vanaf het begin overtuigd van het verhaal van de jongens?
‘Nee, ik had geen idee, of ze de waarheid vertelden, en ik had ook niet echt een mening over Michael Jackson. Maar hoe meer ik wist, hoe meer research ik deed, hoe meer ik erachter kwam hoeveel bewijs er eigenlijk is uit de onderzoeken en rechtszaken uit 1993 en 2005. Wade en James zelf heb ik met een open mind benaderd, en gaandeweg de gesprekken kreeg ik steeds meer vertrouwen in hun verhaal. Hun verhaal is consistent, de details matchen met elkaar, en we hebben zoveel mogelijk feiten gecheckt. Het is moeilijk de jongens niet te geloven als je de film gezien hebt.’
Heb je de interviews los van elkaar afgenomen?
‘Ja, elk interview op een andere plek en een andere tijd. Wade en James hebben elkaar ontmoet toen ze kinderen waren, op Neverland. Ze hebben elkaar in 2014 een keer ontmoet op het kantoor van hun advocaat, en daarna pas weer bij de première van de film op Sundance.’
Je hebt de zaak goed onderzocht, met experts gepraat, bent zelf overtuigd van het bewijs uit eerdere zaken. Hoe verklaar je dan, dat Michael Jackson in 2005 vrijgesproken werd?
‘Jackson is vrijgesproken van het misbruiken van Gavin Arvizo, niet van James of Wade. In feite was Wade getuige nummer 1 van de verdediging, en een belangrijke schakel in de vrijspraak. Ook Macaulay Culkin en Brett Barnes getuigden onder ede, dat er niets gebeurd was. We weten nu, dat Wade gelogen heeft om zijn vriend te beschermen, om ervoor te zorgen, dat de man van wie hij hield niet de cel in hoefde. Michaels team was heel machtig en ervaren. Ze hebben heel wat twijfelachtig gegraaf verricht naar de familie van Gavin. Ze focusten op de moeder, die een slechte beurt maakte in de rechtszaal. Die vervreemdde de jury van zich. Het Michael Jackson kamp heeft er altijd voor gekozen de slachtoffers in diskrediet te brengen. Dat doen ze nu ook weer door te roepen, dat Wade en James het alleen voor het geld doen. Maar die vlieger gaat in 2019 niet meer op.’
In de loop der jaren hebben verschillende jongens getuigd over misbruik. Jordan Chandler, Gavin Arvizo, maar ook Jason Francia, de zoon van een huishoudster. Heb je hen benaderd voor de film?
‘Ik heb Jason Francia ontmoet en lang met hem gesproken. Hij wilde niet in de film. Uiteindelijk is de film ook sterker met focus op deze twee. Jason heeft niet zo’n lange relatie gehad, bij hem ging het om een incident. Het is belangrijk om deze langdurige, romantische relaties te begrijpen. Ze hadden het karakter van een volwassen relatie, behalve dan dat Wade zeven was en James tien. Dit was geen pedofiel, die willekeurig jongetjes van straat grijpt. Hij ging een lange, liefdevolle relatie aan met meerdere jongetjes tegelijk. Hij verleidde bovendien ook hun families, liet hun moeder hem vertrouwen. Michael Jackson was een geslepen manipulator, die zijn charme, zijn faam en zijn geld inzette om door de jaren heen met verschillende kinderen seks te hebben.’
Een belangrijke keuze in je film is, dat je geen ruimte hebt ingeruimd voor ‘The Michael Jackson Estate’, de erfgenamen en voortzetters van ‘het bedrijf’ Michael Jackson, om te reageren. Waarom niet?
‘Dat is niet waar. De film gaat over deze twee mannen en hun families, maar Michael Jackson zit heel vaak in de film. Zijn ontkenningen door de jaren heen, statements van zijn advocaten, fans, die kritisch zijn op Wade.’
Maar de film gaat ook de achter de bedrijven van Michael Jackson aan, zijn personeel, dat welhaast moest weten wat er gaande was.
‘Daar gaat de film niet over.’
Tussen de regels wel. In elk geval de rechtszaak van Wade en James ging erover.
‘De film gaat niet in op de rechtszaak, en de complexiteit van Jacksons huishouden is voer voor een compleet nieuwe film, die ik misschien hierna nog ga maken. Voor nu moeten mensen daar zelf hun conclusies over trekken.’
Critici zeggen, dat de twee het voor het geld doen. Vind je het feit, dat Wade en James om een schadevergoeding gevraagd hebben niet enorm slecht voor hun geloofwaardigheid?
‘Om te beginnen is er geen bedrag vastgesteld, in tegenstelling tot wat vaak geschreven wordt. Het bedrag van 1,5 miljard dollar, dat circuleert, klopt niet.’
Nee?
‘Nee. Een mogelijke schadevergoeding wordt vastgesteld door een jury, als de zaak voor de rechter komt. Je vraagt als aanklager niet om een bepaald bedrag. De echte vraag is: hebben Wade en James het recht de bedrijven verantwoordelijk te stellen, die bewust waren van het seksueel misbruik en niets hebben gedaan om het te voorkomen? Hebben ze dat recht? Natuurlijk! Is dat een lang en ingewikkeld proces dat veel geld kost? Absoluut. Maar ik weet niet, of een schadevergoeding nou zo belangrijk voor ze is. Het gaat veel meer om de kans om te getuigen. Als iemand het voor het geld doet is het ‘The Estate’ zelf trouwens. Zij beschermen een inkomen van vele miljoenen per jaar.’
John Branca van The Michael Jackson Estate stelt, dat Wade in 2011 gesolliciteerd heeft naar een functie in een Circque Du Soleil Michael Jackson productie. Toen hij die niet kreeg veranderde ineens zijn verhaal en kwamen de beschuldigingen, aldus Branca.
‘Dat is belachelijk. Het was Wade zelf, die de klus liet lopen. Ik heb de mail, waarin hij dat doet, zelf gezien. Wade had op dat moment persoonlijke problemen, een herevaluatie van zijn carrière, een breakdown, die ook zorgde, dat dit verhaal naar buiten kwam. Wat Branca zegt is het tegenovergestelde van de waarheid.’
Het meest shockerende element in de film is de rol van de moeders, die het onder hun neus lieten gebeuren.
‘Het is heel belangrijk om dit goed te formuleren. Ze hebben het niet laten gebeuren, ze wisten het niet.’
Maar wie laat nu zijn zeven jaar oude zoon in de slaapkamer van een nagenoeg vreemde man slapen?
‘Natuurlijk. Shane Robson, de broer van Wade, is daar ook heel boos over. Maar Jackson koos geen families, die perfect in balans waren. Hij koos families, waar al een barst tussen vader en moeder zat, mensen van eenvoudige komaf, die hij kon wegblazen met zijn status en talent. Wade en James zijn ook allebei heel positief over wat Michael allemaal voor ze heeft gedaan. Ze worstelen daar enorm mee, tot de dag van vandaag. Want hij heeft ze geholpen met hun carrière, hij was genereus, een betoverende mentor, maar hij heeft ze ook jaren lang verkracht. De moeders voelen zich uiteraard nu allebei onbeschrijflijk schuldig. Stephanie, de moeder van James, zegt in de film: ‘ik had één zoon, één taak, en ik heb het verkloot.’ Ze beseft nu pas hoe ze zich heeft laten mee zuigen door het sprookje. Niemand leek het gek te vinden, dat de kinderen bij Michael sliepen. Ik zou het zelf nooit doen, maar ik zou Joy Robson er nooit om veroordelen. Ze draagt een ondraaglijke last.’
Er was natuurlijk ook dat beeld van Michaels kinderlijke enthousiasme. Een beeld, dat fans graag willen geloven, en ook prima kunnen geloven. Jackson stond van jongs af aan elke dag onder enorme druk, kinderen voelden als een uitvlucht, een veilige thuishaven.
‘Michael had zelf denk ik ook niet het gevoel, dat ie iets slechts deed. Hij was een goddelijke figuur, die overal recht op had. Hij dacht vermoedelijk ook niet, dat ie die jongens verkrachtte, maar dat ie een liefdevolle relatie met ze had. Het is niet ongebruikelijk, dat pedofielen geloven, dat het ‘ook maar’ een seksuele oriëntatie is, dat het geen zonde is, maar dat de wereld er nog niet aan toe is dat te accepteren. Jackson was natuurlijk ook omringd door mensen die altijd ‘ja’ tegen hem zeiden. Hij kon in een wereld leven, waarin zijn eigen regels golden. Hij zegt in de film: ik zou nooit een kind kwaad kunnen doen. Misschien geloofde ie dat wel echt.’
Zou hij het echt geloofd hebben, of was het een dekmantel?
‘Ook. Hij wist heel goed, dat seks met minderjarigen volgens de wet en volgens de meeste mensen verkeerd was. Maar psychologisch gezien zal hij het waarschijnlijk echt geloofd hebben.’
Tot nu toe lijken er twee soorten mensen te zijn: critici van de film, en mensen, die de film gezien hebben. Ook in de filmzaal in Londen was eigenlijk niemand na afloop sceptisch. Dat vond ik eerlijk gezegd wel opvallend.
‘Dat klopt. Ik denk, dat dat komt door de psychologische details, die maken, dat het verhaal klopt. The Estate claimt, dat ik geen research gedaan heb, maar dat is natuurlijk onzin. Ik heb met iedere politieagent gesproken, die in 1993 en 2003 betrokken was bij de zaken tegen Jackson. Geen van hen heeft ook maar enige twijfel, dat Jackson schuldig is. Het bewijs daarvoor leek ook echt sterk. Er zijn enorme hoeveelheden getuigenissen, die wijzen op misbruik. Van jongens zelf, van security guards, van kamermeisjes.’
Er komt veel vuurwerk vanuit The Estate. Heeft iemand van hen de film gezien?
‘Niet, dat ik weet. Het is niet gebruikelijk om links en rechts overal viewing links uit te delen, en de brief van The Estate aan HBO en Channel 4 geeft sterk de indruk, dat ze geen kopie hebben kunnen bemachtigen. Ze praten namelijk over dingen, die niet in de film voorkomen.’
Hoe ga je om met de enorme druk van fanatieke fans?
‘Er zijn de mensen, die een cult-achtige verhouding met de superster Michael Jackson hebben. Hun eerste reactie is de mannen, die als jonge jongen door hun idool verkracht zijn in diskrediet te brengen. Dat is een lage reflex, vind ik. De verhalen van deze jongens verdienen het gehoord te worden. Ik ben nog niet een statement van een fan tegen gekomen, dat me heeft doen twijfelen aan de film, die ik gemaakt heb.’
Je zou kunnen zeggen, dat precies deze enorme druk ook Michael Jackson zelf fataal geworden is. Hij werd soms letterlijk, maar zeker ook figuurlijk plat gedrukt door hun liefde.
‘Dat zou kunnen, ik ben nooit zo’n volger geweest. Die obsessieve vorm van fan dom is misschien wel uniek voor hem. Ook jaren na zijn dood zijn er nog piepjonge mensen, die hem verdedigen met krankzinnige statements. Het komt natuurlijk ook niet vaak voor, dat mensen op hooggeplaatste posities beschuldigd worden van kindermisbruik. Maar Michael Jackson wordt daar al heel lang van beschuldigd, dit komt niet uit het niets. Het lijkt maar niet tot sommige fans door te dringen, dat er misschien toch wel eens iets van waar kan zijn.’
Wat gebeurt er nu met de legacy van Michael Jackson, denk je?
‘Dat is een persoonlijke afweging. Wil je nog, dat Michaels muziek op een kinderfeestje klinkt, dat een liedje van hem in de schoolmusical zit? Ik zou me er niet comfortabel bij voelen. Michael Jackson was een geweldige entertainer, die onze cultuur voor een heel belangrijk deel gevormd heeft. Ik voer zelf absoluut geen campagne voor een boycot van zijn muziek, maar ik merk wel, dat bijna iedereen, die mijn film gezien heeft, bedenkingen heeft bij het draaien van zijn muziek. Want terwijl hij openlijk zong over het beschermen van kinderen, deed hij de meest vreselijke dingen met ze.’
We leven in een tijd, waarin slachtoffers eerder geloofd worden, lijkt het. Vergelijk ook de R. Kelly documentaire, die pas verscheen. Van hem wisten we al 25 jaar, dat hij seksueel overschrijdend gedrag vertoonde, maar nu lijkt het hem echt de kop te kosten. Artistiek gezien, maar misschien ook juridisch. Datzelfde gold voor de turnarts Larry Farrar, die decennia lang honderden meisjes misbruikte op zijn massagetafel. Hij zal nooit meer buiten een cel komen.
‘Dat is een heel recente verandering. Een paar jaar geleden hadden we in Engeland een schandaal rond kinder-entertainer Jimmy Savile, die na zijn dood door diverse vrouwen beschuldigd werd van kindermisbruik, jaren daarvoor. De BBC – die veel met hem werkte – deed er alles aan om die verhalen te nuanceren. Langzaam maar zeker werden de slachtoffers geloofd, vooral omdat er meer en meer verhalen boven water kwamen. Maar sinds Harvey Weinstein is er een shift van daders naar slachtoffers gaande. Mannen in hooggeplaatste posities zijn niet langer onaantastbaar, we zijn ons bewuster van de kwetsbaarheid van slachtoffer, zeker van kinderen. Ik hoop, dat dat een effect van deze film is. Het is verdrietig om te beseffen, dat het meeste misbruik gebeurt door mensen, die heel dichtbij staan. Leraren, babysitters, familieleden, mensen, die je vertrouwt. Seksueel misbruik is een heel complex gegeven, omdat de kinderen vaak een diepe band hebben met hun misbruikers. We hoeven niet in paniek te raken, maar we moeten wel onze ogen openen.’
Leaving Neverland wordt vrijdag 8 maart uitgezonden op NPO3.
VPRO, 23 februari 2019
Leaving Neverland (1)
Eerste deel van de vier uur durende documentaire over het vermeend kindermisbruik door een van de grootste popsterren ooit: Michael Jackson.
https://www.vpro.nl/programmas/3doc/2019/Leaving-Neverland-deel-1.html
Leaving Neverland (2)
Tweede deel van de vier uur durende documentaire over het vermeend kindermisbruik door een van de grootste popsterren ooit: Michael Jackson.
https://www.vpro.nl/programmas/3doc/2019/Leaving-Neverland-deel-2.html
Meer informatie:
https://robscholtemuseum.nl/?s=Michael+Jackson