Roel van Leeuwen – Rapport Laka: markt voor medische isotopen straks oververzadigd’ + ’Reactor wordt schip van bijleg’ + ’Nieuwe initiatieven onzeker’
Rapport Laka: markt voor medische isotopen straks oververzadigd’
Amsterdam – Pallas is een volkomen zinloos project. De markt voor reactorisotopen krimpt, terwijl er tegelijkertijd steeds meer methoden zijn om medische isotopen te produceren. Dat stelt Stichting Laka.
De Pallas reactor moet in 2024 de opvolger worden van de ruim 55 jaar oude Hoge Flux Reactor (HFR) in Petten. De stichting voorbereiding Pallas reactor wil dit jaar een bouwer selecteren voor het project. Hiervoor zijn INVAP uit Argentinië, Areva uit Frankrijk en Kaeri uit Zuid-Korea in de race.
Daarnaast moet de stichting zorgen voor een sluitende businesscase. Directeur Hermen van der Lugt gaf onlangs aan er alle vertrouwen in te hebben dat de reactor er daadwerkelijk komt.
Het rapport ’Pallas reactor. Tussen krimpende vraag en groeiende capaciteit’ van Stichting Laka – documentatie en onderzoekscentrum kernenergie – schetst echter een ander beeld. Hierin wordt gesteld dat de levensvatbaarheid van Pallas mede is gebaseerd op de verwachting dat de wereldwijde vraag naar de meest gevraagde medische isotoop Molybdeen en het vervalproduct Technetium-99m flink zal blijven stijgen. Dit isotoop wordt gebruikt bij het maken van diagnostische scans.
De laatste decennia is een deel van deze markt echter overgenomen door versnellers, zoals cyclotrons. Mede hierdoor is de vraag naar Technetium in 2009 gedaald, aldus Laka. En volgens de onderzoekers houdt de opkomst van isotopenproductie met versnellers niet op. Getuige ook nieuwe lasertechnologie van het Nederlandse bedrijf ASML, waarmee in de toekomst isotopen kunnen worden geproduceerd.
De verwachting is dat de prijs van reactorisotopen de komende jaren verder zal gaan stijgen als gevolg van internationale uitspraken. Volgens Laka biedt dit kansen voor partijen die met behulp van versnellers of lasertechnologie isotopen produceren.
,,Vooral in de Verenigde Staten komt er veel productiecapaciteit bij’’, aldus Henk van der Keur van Laka.
,,In de jaren twintig zal de markt oververzadigd zijn.’’
NHD, 3-2-2017, 7:58 (Update 3-2-2017, 7:58)
’Reactor wordt schip van bijleg’
Amsterdam – Nederland moet volop inzetten op versnellers en niet op de bouw van een neiuwe reactor, vinden Henk van der Keur en Dirk Bannink van Laka. Los van hun principiële bezwaren tegen kernenergie vrezen zij dat de Pallas reactor een schip van bijleg wordt.
Wat is het belangrijkste nieuws in jullie rapport?
Van der Keur: ,,De businesscase van Pallas was gebaseerd op een toename van de vraag naar Technetium-99m. Maar die toename heeft niet plaatsgevonden. Je ziet ook dat isotopen die geproduceerd worden met behulp van versnellers de markt domineren.’’
Technetium-99m is toch belangrijk voor de diagnose van kankerpatiënten?
Van der Keur: ,,Ja, maar je hebt nu al isotopen die met behulp van versnellers worden geproduceerd die hetzelfde effect hebben als Technecium-m99. Bijvoorbeeld Thallium.’’
Jullie willen dat er wereldwijd cyclotrons komen in plaats van wereldwijde levering door reactoren. Wanneer is de infrastructuur zo ver?
Van der Keur: ,,Dat duurt nog jaren, maar er is een revolutie gaande, met name in de VS. Er wordt steeds meer gebruik gemaakt van PET isotopen (geproduceerd in cyclotrons in ziekenhuizen, red.) Deze isotopen geven veel betere beelden en patiënten hoeven daardoor minder vaak te worden gescand. Daar is de patiënt bij gediend.’’
Directeur Harrie Buurlage van NRG zegt dat Pallas in de toekomst vooral therapeutische isotopen zal produceren. Er komen allemaal nieuwe isotopen die alleen in reactoren worden geproduceerd en waarmee bijvoorbeeld patiënten met leverkanker kunnen worden behandeld. Dat is toch geweldig?
Van der Keur: ,,Er is niemand die zegt dat SPECT isotopen (uit de reactor, red) verdwijnen, maar die kunnen ook met LINAC versnellers worden geproduceerd. NRG is nu op zoek naar nieuwe isotopen die alleen met een reactor kunnen worden gemaakt. Maar voor veel behandelingen is er niet maar één isotoop dat werkt. Ook met versnellers worden nieuwe isotopen ontwikkeld.’’
Als er geen markt is voor een reactor dan stappen financiers toch niet in?
Bannink: ,,Het is de bedoeling dat de bouwer ook gaat investeren. De drie partijen die in beeld zijn, zijn overheidsbedrijven. Wij denken dat bijvoorbeeld de Koreanen er wel wat voor over hebben om de West-Europese markt in te komen. Het gevaar wat wij zien is dat de overheid er vervolgens heel veel geld moet stoppen. Dat de reactor uiteindelijk een schip van bijleg wordt.’’
NHD, 3-2-2017, 7:58 (Update 3-2-2017, 7:58)
’Nieuwe initiatieven onzeker’
Petten – Er kan in de jaren twintig zelfs een tekort zijn aan medische isotopen, in plaats van een overschot. Dat stellen Pallas en NRG in een gezamenlijke reactie. Nieuwe, alternatieve productiemethoden, zijn volgens hen nog steeds zeer onzeker.
Klopt het dat de vraag naar Molybdeen en het vervalproduct Technetium -99m is achtergebleven?
’De laatste jaren heeft de vraag zich gestabiliseerd, onder meer als gevolg van tekorten aan isotopen door productiestops van de NRU in Canada en de HFR in Petten tussen 2008 en 2010. De wereldwijde vraag naar Molybdeen kent de komende jaren een beperkte groei in de westerse landen en een grotere groei in Azië en andere opkomende landen. De groei van de wereldbevolking en de vergroting van de toegang tot de nucleaire geneeskunde zullen de vraag naar Technetium op de middellange termijn blijven stimuleren.’
Klopt het dat een groeiende vraag naar Technetium -99m een belangrijke overweging was om Pallas te gaan bouwen?
’De toename van de vraag naar Technetium is niet van doorslaggevend belang. Pallas vervangt de huidige HFR die over een paar jaar aan het eind van de levensduur is. Uit oogpunt van leveringszekerheid van medische isotopen is besloten de HFR te vervangen. De blijvende behoefte aan Molybdeen/Technetium voor het stellen van diagnoses is wel een belangrijke pijler van de businesscase van Pallas, naast de stijgende behoefte aan therapeutische isotopen.’
Zijn er alternatieve (versneller)isotopen met dezelfde werking als Technetium –99m?
’In de tijd dat er een tekort aan isotopen was, werd Thallium vaak gebruikt als alternatief. Artsen geven echter veelal de voorkeur aan gebruik van Technetium omdat de benodigde dosis die aan de patiënt moet worden toegediend, lager is. In Canada wordt getracht Technetium te maken met cyclotrons. Er zijn verschillende projecten in een pilotfase, er vindt nog geen productie plaats. Eventuele productie door middel van cyclotrons zal overigens een forse investering vergen doordat vele lokale cyclotrons nodig zijn.’
Klopt het dat er ook met LINAC-versnellers therapeutische isotopen kunnen worden geproduceerd?
’Therapeutische isotopen worden met reactoren gemaakt. Voorbeelden zijn Iridium en Lutetium. Deze isotopen worden gebruikt voor de behandeling van borst- en prostaatkanker. Er zijn bijna geen therapeutische isotopen die met een lineaire versneller gemaakt kunnen worden. Alleen I-133 is bekend tot nu toe.’
Waar is het optimisme op gebaseerd dat de markt voor therapeutische reactorisotopen blijft groeien? En welke zekerheid is er dat Pallas in dit geval een voldoende groot marktaandeel weet te bemachtigen?
’Kennis van de markt is essentieel. We volgen de internationale ontwikkelingen in de medische sector en de relevante onderzoekswereld. TU-Delft, UMC Utrecht, VUMC, Het Radboud MC en het Nederlandse Kankerinstituut zijn intensief bezig met de ontwikkeling van nieuwe nucleaire medicijnen. Voorbeelden van nieuwe toepassingen zijn Holmium-166 en Y-90, die worden gebruikt voor de behandeling van leverkanker. Van het isotoop Lutetium zijn grote verwachtingen. In de komende 5 jaar worden vijf nieuwe geregistreerde medicijnen verwacht op basis van Lu-177. NRG is volop bezig deze ontwikkelingen te verwerken in haar (productie)plannen. Pallas zal hierop voortborduren en inzetten op onderzoek naar en productie van nieuwe medische isotopen.’
Laka stelt dat er in de jaren 20 sprake zal zijn van een gigantische overcapaciteit als het gaat om de productie van medische isotopen.
’Nee, de OESO gaat er vanuit dat vraag en aanbod rond 2026 in balans zullen zijn. Overcapaciteit wordt niet verwacht. Op langere termijn zijn er prognoses van MEDRaysIntell die stellen dat in de tweede helft van de jaren 20 zelfs een tekort zou kunnen ontstaan doordat verouderde reactoren sluiten terwijl de vraag in werelddelen als Azië zal toenemen en doordat enkele nieuwe initiatieven zeer onzeker zijn.’
NHD, 3-2-2017, 7:58 (Update 3-2-2017, 8:30)