Nelle Boer | In gesprek met Eric Claus

22 april 2020Home, Interview, Media, Portretten, Video0

Eric Claus – Volksinenting tegen M Virus

Eric Claus (1936) is een van de weinige Kunstenaars, die de invloed van het Mondriaan Fonds openlijk bekritiseert. In zijn vluchtschrift StaatsKunst? uit 2017 toont de Kunstenaar een serie spotprenten over dit onderwerp, begeleid met korte teksten. We spreken elkaar, geheel in Corona Virus stijl, telefonisch.

“Eigenlijk vind ik het wel prettig, dat we in deze Corona Virus tijden meer op onszelf worden teruggeworpen. Als Kunstenaar is die stilte juist een bron voor contemplatie. En met de prenten heb ik alles gezegd wat ik over het Mondriaan Fonds te zeggen heb.”

Ik merk meteen, dat ik Claus ervan moet overtuigen, dat het belangrijk is om hier aandacht aan te besteden. Juist omdat hij een van de weinigen is, die zich durft uit te spreken.

“Kunstenaars gunnen elkaar vaak het licht in de ogen niet. En journalisten schrijven zaken anders op.”, voegt Claus toe.

Dan vertel ik Claus veel te herkennen in zijn spotprenten over het Mondriaan Fonds. Ik beschouw ze als de perfecte verbeelding van wat ik zelf ook zie: het Mondriaan Fonds als instituut, dat eigen criteria aan Kunstenaars opdringt. En vervolgens ontspant het gesprek.

Eric Claus – De gijzeling van de Nederlandse Kunst

Ik vertel Claus, dat wanneer ik beweer, dat het Mondriaan Fonds er eigen criteria op nahoudt, dit steevast wordt ontkend.

“Natuurlijk wordt dat ontkend.“

Liegt men dan of zien ze het gewoon niet zo?

“Het is ontzettend simpel. Het gaat om heel veel geld, veel te veel geld. En daarmee denkt het Mondriaan Fonds iets zinnigs te doen voor de maatschappij, maar dat hebben ze zelf verzonnen. Natuurlijk zullen ze altijd zichzelf verdedigen. Honderden ambtenaren heeft het opgeleverd. Die blijven hun hele leven op dat kussen zitten.”

Eric Claus – Het zichzelf benoemde deskundig geachte Mondriaan Fonds

Heeft die kritiek op het Mondriaan Fonds je problemen opgeleverd?

“Tijdens het werken aan een project heb ik meegemaakt, dat anderen hiervoor subsidie aanvroegen, terwijl ik nadrukkelijk had gewaarschuwd dit niet te doen. Dan krijg je een prachtige brief van het Mondriaan Fonds, waarin staat: U weet niets van ondernemerschap, U heeft als Kunstenaar de verkeerde keuze gemaakt. De brief van het Prins Bernhard Cultuurfonds was nog erger, ik heb ze allemaal bewaard.
Het zijn rotstreken, maar ik heb zelf ook weer streken met hen uitgehaald, wat me ontzettend goed doet. Zo heb ik er eerder voor gezorgd, dat als je op Mondriaan Fonds zocht op internet je uitkwam bij mijn spotprenten. Dat kun je gewoon kopen.”

Marion Groenewoud over Eric Claus “De dwarse Sisyphus,” De Stentor, 2017

Als het gaat om de invloed van het Mondriaan Fonds denk ik ook aan de Biënnale.

“Ze zitten overal, ook in de galeries en als je als journalist een woord over het Mondriaan Fonds schrijft, wordt je geboycot. Het is een octopus, die zijn tentakels over alles heeft uitgespreid.”

Eric Claus – MONDRIAANS MARIONETTEN THEATER, Eerste bedrijf begint met het slavenkoor

Als ik iets schrijf over het Mondriaan Fonds krijg ik wel support van andere Kunstenaars, maar nooit publiekelijk. Alsof er een angstcultuur heerst.

“Die is er al lang. Ik heb jarenlang de Prix de Rome mede verzorgd, die van oudsher bij de Rijksacademie hoort. Ik heb er voor gezorgd, dat academici uit andere disciplines ook mee konden doen en er aan bijgedragen, dat het de prijs werd, die het nu is. Vervolgens kwam het Mondriaan Fonds erbij en wat zeggen zij? We gaan het weer op de oude manier doen. Zo pakken ze culturele instituten af en zetten ze alles naar hun hand.”

Een persconferentie over Prix de Rome met Ger Lataster (links) en naast hem Eric Claus, 1985

Een van de spotprenten heeft een link met de huidige tijd. De inenting tegen het Mondriaan Virus wat je verwoord als inenting tegen rechtlijnigheid.

Claus lachend “Kun je nagaan hoeveel LOL ik heb in mijn eentje. Maar het klopt, door het Mondriaan Fonds wordt alle creativiteit uit je gezogen. Het zijn parasieten, die teren op de rare invalshoeken van ons Kunstenaars. Terwijl we dwarsdenkers nodig hebben. Dwarsdenkers als Rob Scholte en anderen zoals Theo van Gogh, die ik nog steeds heel erg mis. Die durfde alles te zeggen, recht in je gezicht.”

Eric Claus – De Vrije Kunst gaat ondergronds verder

Als voorbeeld vertelt Claus over de Pelgrimsdeur, die hij in 2015 maakte voor de Onze Lieve Vrouwe toren in Amersfoort. Na eindeloos gesteggel over de financiering voor deze opdracht werd hem verteld, dat het geen kunstobject maar een gebruiksvoorwerp zou zijn. Claus reageerde daarop, dat wanneer je een kunstwerk van Rembrandt op een deur zou bevestigen dit nog steeds kunst zou blijven.

Je moet wel een groot uithoudingsvermogen hebben om je tegen dit soort zaken te verweren als Kunstenaar?

“Je ergert je helemaal scheel. Je denkt: dit kan niet gebeuren, maar het gebeurt wel. Ik was een oorlogskindje en heb daaruit meegekregen, dat je jezelf moet verdedigen. Dat is een groot goed.”

Eric Claus – De Nederlandse Kunstenaar in de gevangenis gezet

En toch blijft het bizar dat je als Kunstenaar in zo’n positie komt. En dat een instituut als het Mondriaan Fonds zich ook zo opstelt tegen Kunstenaars.

“Ze hebben me nooit benaderd. Dat is arrogantie, de arrogantie van de macht. En dat wordt alleen maar erger. Totdat een minister ooit een keer zegt: we gaan zo snijden in cultuur, dat er instellingen omvallen en dan valt het Mondriaan Fonds eindelijk ook om. Dan kunnen we eindelijk opnieuw beginnen.”

Het zou mooi zijn als we nog meemaken, dat het Mondriaan Fonds ermee ophoudt.

Claus lacht en zegt “Misschien als je zo oud bent als ik. Dan ben ik gelukkig al lang gaan hemelen. Als jij het nog meemaakt steek dan een kaarsje voor mij aan.”