Mike Muller – Stopera in verlegenheid na uitzending Lubach + Regionaal Energieloket – Handboek Lastige Vragen | Hoe ga je als gemeente om met lastige vragen energietransitie?
Nederland Gasvrij (foto Geen Stijl)
Stopera in verlegenheid na uitzending Lubach
Amsterdamse ambtenaren krijgen Handboek Lastige Vragen: ’Stuur dit niet naar bewoners!’
Amsterdam – De gemeente Amsterdam is een ’tegen campagne’ gestart naar aanleiding van een uitzending van Zondag met Lubach, waarin de programmamaker kritiek had op de plannen van de overheid om Nederland aardgas vrij te maken. Deze week is een geheim ’Handboek Lastige Vragen’ onder ambtenaren gedeeld. Het stuk is inmiddels in handen van De Telegraaf.
De Amsterdamse gemeente zat flink in de maag met een uitzending van presentator Arjen Lubach over aardgas en energiebeleid.
Josja van der Veer, de directeur Ruimte en Duurzaamheid van de gemeente Amsterdam, laat haar afdeling weten, dat de uitzending van Lubach, die opriep in te zetten op isoleren, ’overhaaste conclusies’ trekt. „Dit is niet de eerste en zal ook niet de laatste keer zijn, dat we dit zien in de media. De energietransitie is nu eenmaal complexe materie”, waarna ze oproept om naar het ’Handboek Lastige Vragen’ te gaan. „Bekijk hier de feiten en fabels in het item van Zondag met Lubach”, zo staat in een bericht, dat intern gedeeld is. „Stuur dit handboek niet naar bewoners”, wordt er gelijktijdig bij opgeroepen. Het stuk is gelekt naar de redactie van De Telegraaf.
In het handboek, opgesteld door het Regionaal Energieloket, wordt inderdaad ’een samenvatting van de feiten en fabels in de uitzending van Zondag met Lubach van 8 november 2020 rondom de energietransitie’ gedeeld. Op zich wordt de oproep om te isoleren ondersteund, maar „de uitzending bevatte helaas ook een aantal belangrijke misvattingen over de warmtetransitie, waarbij we graag nuance aanbrengen.” Zo staat in het handboek, dat alternatieven voor het aardgas wel klimaatwinst opleveren. „Lubach suggereert, dat het ontkoppelen van gas in de woning leidt tot óf het aansluiten op warmtenetten óf tot de keuze voor een warmtepomp. De warmtenetten draaien op aardgas of biomassa en de warmtepompen indirect op aardgas. Ze zouden daarom geen verbetering voor het klimaat opleveren. Dit is een versimpeling van de werkelijkheid en het laatste deel van die bewering is zelfs onjuist.”
’Lastige vragen’
Daarnaast zijn een vijftal video’s gemaakt, waarin wordt ingegaan op ’lastige vragen’ als ’waarom gaan wij wel van het aardgas af en leggen ze in België en Duitsland aardgasnetten aan?’, ’Nederland draagt straks slechts bij aan 0,00007% van de uitstoot. Waarom moeten wij het beste jongetje van de klas zijn?’ en ’Wie gaat dat betalen?’ Het is volgens de makers uitdrukkelijk niet de bedoeling, dat deze video’s, waarin uitleg wordt gegeven hoe kritische burgers kunnen worden geantwoord, extern worden gedeeld.
Een ambtenaar, die De Telegraaf benaderde, is niet te spreken over de handelwijze. De ambtenaar vat het op als een ’geheime campagne’. „Er is zelfs in een paar dagen tijd een hele anti gids gemaakt en ook anti video’s. Een Handboek Lastige Vragen – maar, staat daar een paar keer in: niet aan de bewoners geven. Want het is geheim.”
’Handvat voor gesprek’
Een woordvoerder van GroenLinks wethouder Van Doorninck bevestigt de inhoud van de rondgestuurde email. „In de mail staat onder andere, dat er goede kritische vragen worden gesteld in het item, maar soms ook wat overhaaste conclusies werden getrokken. De link naar de gids (het handboek kritische vragen, redactie) is gedeeld als input voor als collega’s vragen krijgen van bewoners of andere collega’s en is juist bedoeld als handvat om er het gesprek over te voeren.”
Bekijk ook
Amsterdam trekt 115.000 euro uit voor energie neutrale moskee
https://www.telegraaf.nl/nieuws/1580229108/amsterdam-trekt-115-000-euro-uit-voor-energieneutrale-moskee
Versneld van het gas af kost in Amsterdam 9 miljard euro extra
https://www.telegraaf.nl/nieuws/166945368/versneld-van-het-gas-af-kost-in-amsterdam-9-miljard-euro-extra
Transitie professor Jan Rotmans krijgt eigen huis niet gasvrij
https://www.telegraaf.nl/nieuws/252545025/transitieprofessor-jan-rotmans-krijgt-eigen-huis-niet-gasvrij
‘’Energieplan Amsterdam absurd en groen vijandig’’
https://www.telegraaf.nl/watuzegt/655004536/energieplan-amsterdam-absurd-en-groenvijandig
‘Opmerkelijke draai Urgenda boegbeeld: ’Beter aardgas dan biomassa’‘
https://www.telegraaf.nl/nieuws/1417084381/opmerkelijke-draai-urgenda-boegbeeld-beter-aardgas-dan-biomassa
Download het ’Handboek lastige vragen’ van de gemeente Amsterdam onderaan dit bericht.
De Telegraaf, 16 april 2020
Handboek lastige vragen
Over het handboek lastige vragen
Dit handboek is bedoeld om gemeenten handvatten te bieden bij het beantwoorden van lastige vragen. Stuur dit handboek niet naar bewoners.
Inhoudsopgave
(1)
Zondag met Lubach, feiten en fabels samengevat
(2)
Meer informatie rondom Zondag met Lubach
○ Isoleren is altijd een goed idee STAP 1
○ Verduurzamen is wel rendabel
○ Alternatieven voor het aardgas leveren wel klimaatwinst op
○ Elk land heeft zijn eigen route
○ Het tempo moet omhoog en experimenteren helpt hierbij
(3)
De vijf meest gestelde vragen over aardgasvrij
○ Waarom gaan wij van het aardgas af en leggen ze in België en Duitsland juist aardgasnetten aan?
○ Waarom zouden we nu wat doen als we straks waterstof hebben? De leidingen liggen er al!
○ Nederland draagt slechts bij aan 0,00007% van de uitstoot. Waarom moeten wij het beste jongetje van de klas zijn?
○ Wie gaat dat betalen?
○ Zonnepanelen en windmolens kosten toch meer energie om te maken dan dat ze opleveren?
Zondag met Lubach, feiten en fabels samengevat
Een samenvatting van de feiten en fabels in de uitzending van Zondag met Lubach van 8 november 2020 rondom de energietransitie.
Wat klopt er wel:
● Ja, isoleren is vaak de beste eerste stap (stap 1 in ons stappenplan https://regionaalenergieloket.nl/energiebesparen)
● Ja, door eerst de woningen met slechte energielabels te isoleren is snelle winst te behalen. Het is verstandig om te blijven evalueren of geld en energie goed verdeeld wordt voor een zo effectief mogelijk klimaatbeleid.
● Ja, duurzaam verwarmen (stap 4 in ons stappenplan https://regionaalenergieloket.nl/energiebesparen) brengt nog heel wat uitdagingen met zich mee. Proeftuinen zijn een belangrijke manier om te leren (en tijdens leren worden ook wel eens fouten gemaakt).
● Ja, Duitsland ziet aardgasnetten als tussenstap en wil net als Nederland in 2050 aardgasvrij zijn.
Waar misten wij wat nuancering:
● Isoleren en andere duurzame maatregelen zijn vaak wel rendabel, PBL deed onderzoek naar energie neutrale woningen. Een woning hoeft niet energie neutraal te zijn om duurzaam en of aardgasvrij te zijn. Energie neutraal ≠ Aardgasvrij.
● Warmtepompen leveren wel degelijk klimaatwinst op. Zelfs als ze draaien op elektriciteit opgewekt met gascentrales, omdat ze meer dan vier keer efficiënter zijn dan een CV ketel (lees:een SCOP van 4 of hoger).
● Bestaande warmtenetten draaien vaak (nog) op aardgas, desondanks kunnen warmtenetten in de toekomst wel degelijk bijdragen aan CO2 besparing met bronnen als aardwarmte, aqua thermie, restwarmte en door warmte kracht koppeling zelfs ook bij biomassacentrales.
Meer informatie rond Zondag met Lubach (1)
Op 8 november 2020 besteedde Arjen Lubach aandacht aan de energietransitie in Zondag met Lubach (ZML, https://www.npostart.nl/zondag-met-lubach/08-11-2020/VPWON_1314460). Daarbij riep hij op, dat we heel Nederland moeten gaan isoleren. Een goede oproep en eerste stap op weg naar een duurzame gebouwde omgeving. Wij adviseren bewoners ook altijd om als eerste met isoleren aan de slag te gaan. De uitzending bevatte helaas ook een aantal belangrijke misvattingen over de warmtetransitie, waarbij we graag nuance aanbrengen.
Zoals Lubach laat zien, staan we met de energietransitie voor een flinke uitdaging. In 2050 moeten we meer dan zeven miljoen huizen CO2 neutraal verwarmen en van duurzame elektriciteit voorzien. Om dit voor elkaar te krijgen, moeten we aan de slag met verschillende maatregelen. Het is dus niet een kwestie van alleen isoleren of het plaatsen van een kerncentrale en een paar windmolens, zoals het advies luidt in de ZML uitzending, maar én het isoleren van woningen én het uitrollen van alternatieven voor aardgas én het opwekken van duurzame elektriciteit. Dus niet OF OF, maar EN EN.
Isoleren is altijd een goed idee en STAP 1
Eerst isoleren is altijd een goed idee en is dan ook stap 1 in ons stappenplan (stap 1 isoleren, stap 2 ventileren, stap 3 zon energie en stap 4 duurzaam verwarmen) naar een duurzame woning. Als we starten met de slechtst geïsoleerde woningen heeft dit het grootste effect qua (CO2) besparing, maar we moeten niet vergeten, dat bijna elke woning in Nederland beter geïsoleerd kan worden. In de aflevering van ZML wordt er gesuggereerd, dat de overheid alleen inzet op het verbeteren van reeds goed geïsoleerde woningen. Dit is onjuist. Er is veel aandacht voor alle type woningen. Er zijn landelijke subsidies en beleid voor verschillende woningen, doelgroepen en maatregelen; de landelijke SEEH subsidie van RVO is hier een mooi voorbeeld van.
Meer informatie rond Zondag met Lubach (2)
Verduurzamen is wel rendabel
Het treffen van verduurzamingsmaatregelen, zoals isolatie, is in de meeste gevallen rendabel. Dit in tegenstelling tot wat er wordt beweerd door ZML, waarbij er verwezen wordt naar een door experts veel bekritiseerd rapport van Planbureau voor de Leefomgeving (PBL, https://www.pbl.nl/nieuws/2020/verduurzamen-eigen-woning-financieel-onaantrekkelijk). Luister voor meer informatie bijvoorbeeld naar deze podcast van Studio Energie (https://soundcloud.com/studio-energie/33-bontenbal-de-boer-week-37). Uit het betreffende PBL onderzoek kan alleen geconcludeerd worden, dat het energie neutraal maken van alle woningen met een individuele warmtepomp niet rendabel is. Energie neutraliteit betekent, dat de gebouw gebonden energie, benodigd voor verlichting, verwarming, ventilatie en koelen, ter plekke duurzaam wordt opgewekt. Maar zo ver hoeven we niet te gaan: energie neutraliteit is namelijk niet het streven van het Kabinet en is geen voorwaarde uit het Klimaatakkoord. Ingrepen tot een energie neutrale woning gaan verder en zijn vaak ook erg kostbaar.
De specifieke conclusie van het PBL over het energie neutraal maken van een woning met een warmtepomp is door ZML ingezet om te stellen, dat het aardgasvrij maken van woningen in het algemeen niet rendabel is. Dit laatste is niet te concluderen uit het originele rapport van PBL en deze redenatie is dan ook te kort door de bocht. Daarnaast is een belangrijk punt van kritiek op het PBL, dat het puur naar de financiële voordelen kijkt van energie zuinig verbouwen. Bij het overstappen van een oude Golf naar een nieuwe Tesla kijk je ook niet naar terugverdien tijd op de lagere bijtelling.
Meer informatie rond Zondag met Lubach (3)
Alternatieven voor het aardgas leveren wel klimaatwinst op
Parallel aan beter isoleren, moeten we op zoek naar duurzame bronnen ter vervanging van aardgas. Lubach suggereert, dat het ontkoppelen van gas in de woning leidt tot óf het aansluiten op warmte netten óf tot de keuze voor een warmtepomp. De warmte netten draaien op aardgas of biomassa en de warmtepompen indirect op aardgas. Ze zouden daarom geen verbetering voor het klimaat opleveren. Dit is een versimpeling van de werkelijkheid en het laatste deel van die bewering is zelfs onjuist.
Ten eerste zijn er al verschillende alternatieve bronnen voor aardgas beschikbaar. Warmte netten kunnen goed voorzien worden door duurzame bronnen als aardwarmte en aqua thermae. Ook geldt, dat warmtenetten, die op restwarmte draaien van industrie en elektriciteitscentrales (warmte kracht koppeling) veel minder CO2 intensief zijn dan het individueel stoken van woningen op aardgas. Lubach komt met een rapport dat laat zien dat biomassa meer CO2 uitstoot dan aardgas. Dit klopt, maar alleen als je een biomassaketel enkel inzet voor verwarmen. Als je warmte kracht koppeling toepast bij een elektriciteitscentrale (die bijvoorbeeld draait op biomassa), waarbij je de restwarmte benut voor het verwarmen van woningen via een warmtenet, dan kan je in het totaalplaatje wel degelijk CO2 besparen. Zonder warmte kracht koppeling zou deze restwarmte verloren gaan (via koelwater of via de uitlaatgassen van de energiecentrale).
Ten tweede, bespaart een warmtepomp ook nu al veel CO2. Wat Lubach vergeet is dat een warmtepomp 4 – 6 keer efficiënter warmte produceert dan een CV ketel. Dus ook als de elektriciteit, waarop de warmtepomp draait geproduceerd is met aardgas, zoals in Nederland nog veel gebeurt, is er klimaatwinst. Deze winst wordt alleen maar groter als we meer duurzame elektriciteit gaan produceren. Zie hiervoor ook de uitgebreide uitleg op MilieuCentraal (https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/energiezuinig-huis/energiezuinig-verwarmen-en-warm-water/warmtepomp-combi-en-hybridewarmtepomp/) of lees de blog Watt is duurzaam (https://www.wattisduurzaam.nl/23942/energie-besparen/warmte-koude/is-hoogleraar-smeulders-vergeten-hoe-een-warmtepomp-werkt/).
Meer informatie rond Zondag met Lubach (4)
Elk land heeft zijn eigen route
Ook wordt in ZML gesuggereerd, dat de aardgasvrij aanpak niet effectief is, omdat onze buurlanden een andere aanpak hebben gekozen. Nederland en Duitsland zijn niet hetzelfde, onze startpositie is totaal anders en we hebben dan ook een andere route nodig om te verduurzamen. Omdat er in Duitsland nu nog veel met vervuilende olie gestookte ketels verwarmt wordt en omdat er meer kolencentrales dan gascentrales staan kunnen de Duitsers als tussenstap CO2 besparen door op aardgas over te gaan. Een tussenstap, waar ook in Duitsland trouwens veel kritiek op is. Zoals ook vermeld wordt in het NOS artikel, waar in de uitzending naar wordt verwezen (https://nos.nl/artikel/2298543-de-aardgas-paradox-waarom-nederland-ervan-af-wil-en-duitsland-juist-overstapt.html). Want uiteindelijk zal Duitsland ook van het aardgas af moeten als het land in 2050 CO2 neutraal wil zijn. Kortom, zij zijn daarmee nog verder van het einddoel (klimaatneutraal in 2050) dan wij. Bekijk voor meer uitleg over Duitsland en België onze video daarover hieronder.
Het tempo moet omhoog en experimenteren helpt hierbij
Tenslotte heeft Lubach ook kritiek op het feit, dat het tempo van het gas af gaan te laag ligt. Er zouden vorig jaar maar 86 woningen in Nederland van het aardgas zijn gegaan. Dit is onjuist, het NOS artikel, dat als bron diende voor dit item sprak over 86 woningen in de proeftuin van Purmerend. Er gaan nu al veel meer woningen per jaar van het aardgas af. Maar het tempo moet zeker nog flink omhoog. Daar zijn proeftuin wijken juist essentieel voor. Namelijk om expertise op te bouwen met alternatieve vormen van verwarming en om de energietransitie stapsgewijs vorm te kunnen geven en draagvlak te behouden. Zodat we in 2050 echt kunnen spreken van een duurzame en aardgasvrije gebouwde omgeving.
De vijf meest gestelde vragen over aardgasvrij
Hieronder lichten wij in vijf korte video’s de meest gestelde vragen over aardgasvrij toe. De video’s zijn bedoeld als ondersteuning bij het beantwoorden van lastige vragen. Deel de video dus niet met bewoners.
(1)
Waarom gaan wij van het aardgas af en leggen ze in België en Duitsland juist aardgasnetten aan? Bekijk de video.
(2)
Waarom zouden we nu wat doen als we straks waterstof hebben? De leidingen liggen er al! Bekijk video.
(3)
Nederland draagt slechts bij aan 0,00007% van de uitstoot. Waarom moeten wij het beste jongetje van de klas zijn? Bekijk de video.
(4)
Wie gaat dat betalen? Bekijk de video.
(5)
Zonnepanelen en windmolens kosten toch meer energie om te maken dan dat ze opleveren? Bekijk video
Op 19 november organiseren wij een webinar waar deze en andere lastige vragen beantwoord worden. Na afloop zullen wij ook de bronnen en teksten, die in deze video’s worden genoemd delen in dit handboek.