Micha Kat – Lees mee met vluchteling Micha Kat (53): Salman Rushdie | De Duivelsverzen

In de zomer van 2000 ging ik met Annemarie naar Iran. Tijdens ons verblijf daar werd duidelijk, dat onze relatie voorbij was. Ik voelde de breuk opeens heel duidelijk en dat was naar en confronterend. Tegelijkertijd voelde ik een enorme aantrekkingskracht van en tot andere vrouwen en dan zit je in Iran in een paradijs, waarvan zelfs Mohammed zelf zich geen voorstelling kan maken. De schoonheid van de vrouwen, toen nog allemaal gesluiered, spat je recht in het gezicht met die ogen, de fel rood gelakte nagels in de open schoenen, de opwapperende haren onder de sluiers, de manier van lopen en kijken… Overal is seks en erotiek, veel meer dan in Amsterdam. Toen ik eens alleen over straat liep in Isfahan stopte een taxi met een prachtige vrouw erin, die wilde, dat ik instapte. Niet gedaan natuurlijk. What would have happened? Veel te gevaarlijk natuurlijk. Het is wel Iran you know… In een winkelstraat in Teheran liepen we een lingeriewinkel in om te kijken wat daar allemaal gebeurde. Binnen no time werden we in de kraag gegrepen toen onze camera zichtbaar werd. We waren op reportage reis en produceerden meer dan tien artikelen, onder meer voor Reader’s Digest, NRC Handelsblad en De Groene. Voor NRC zou ik vijf artikelen maken, waarvan een over de joden van Iran. Ik ontdekte dat joden in Iran een volledig ongestoord leven leiden; sterker: in de belangrijkste winkelstraten van de grote steden bleken de grootste en mooiste zaken in handen van joden. Ik bezocht synagoges en sprak met tal van joden. Dit is het begin van het artikel:

Shiraz, Iran – — «Zie je die grote kledingzaak? Joods. Die winkel daar? Ook joods. De drogisterij? In handen van joden.» Niknawa geeft een rondleiding in de Karim Khan e Zandstraat, de belangrijkste winkelstraat van de stad Shiraz in Zuid Iran. Niknawa, een soort pr functionaris, die door de joodse gemeenschap naar voren wordt geschoven bij contacten met buitenlandse journalisten, vertelt vol trots, dat «wij joden de beste en meest strategische winkelpanden van de stad bezitten». In enkele zaken hangen spreuken uit de thora en er wordt Hebreeuws gesproken. Bij elke zaak, die hij als joods identificeert, kijkt Niknawa trotser uit zijn ogen. Een paar straten verderop is zelfs een joodse lagere school.

Het stuk zou prominent verschijnen in het populaire Z, het zaterdags bijvoegsel van de krant. De eindredacteur Tracy Metz was laaiend enthousiast. Maar een week later kwam een verbijsterend telefoontje: het stuk was tegengehouden. Paste niet in het beeld, dat de Nederlandse lezer destijds van Iran diende te hebben. Bij NRC weigerden ze een onderscheid te maken tussen de houding van de Iraanse machthebbers tegen Israël (dat vernietigd moest worden) en die tegen de ‘eigen joden’, waarvan de geschiedenis in Iran 2500 jaar teruggaat tot de periode van de Babylonische ballingschap (Israël bestaat amper 70 jaar). Dit stond direct onder de hierboven geciteerde passage:

En Israël? Kunnen ze daar ook heen als ze dat willen? Niknawa: «Dat is een verhaal apart. Het is herhaaldelijk gebeurd, dat de paspoorten van Israël-gangers bij terugkomst zijn ingenomen. Velen van ons hebben een verklaring moeten ondertekenen, waarin ze beloven nooit naar Israël te zullen gaan. Als die dan toch gaan, tja, dan hebben ze een extra probleem.»

Het artikel verscheen uiteindelijk in De Groene, dat het nog steeds online heeft staan (https://www.groene.nl/artikel/de-joden-van-iran). Een ander spectaculair verhaal, dat ik tijdens die reis maakte, ging over de effectenbeurs van Teheran. Dat werd wel gepubliceerd door NRC Handelsblad onder de kop Beleggen mag van de Mullahs (https://www.nrc.nl/nieuws/2000/08/22/beleggen-mag-van-de-mullahs-7506889-a152063). We beklommen ook nog de hoogste berg van het land, de bijna 5700 meter hoge Damavand. Ook hierover verscheen een verhaal in NRC (https://www.nrc.nl/nieuws/2000/09/11/drie-broers-en-de-berg-7509489-a663534). Het was destijds nog mogelijk zo’n reis af te sluiten met een forse winst!

Toen wij in Iran waren, was juist de ‘fatwah’ herroepen van Ayatollah Ruhollah Khomeini tegen de schrijver Salman Rushdie, die in zijn boek De Duivelsverzen uit 1988 de profeet Mohammed zodanig zou hebben beledigd, dat hij zou moeten worden vermoord. Ik las het boek tijdens mijn verblijf in Iran. Natuurlijk: er was sprake van een fel contrast tussen de tolerantie jegens de eigen joden en het fanatisme, waarmee godslasteraars van Mohammed werden aangepakt. Maar met het herroepen van de fatwah leek echt iets moois te ontstaan in het sprookjesland van al die prachtige vrouwen en die schitterende moskeeën – een mening, die ook werd gedeeld op de ambassade in Teheran, waar we als ‘NRC journalisten’ natuurlijk uitgebreid werden ontvangen door de ambassadeur destijds, Ronald Mollinger, die zijn mond vol had van de ‘culturele uitwisselingen’ en ‘economische samenwerkingen’. Helaas is het allemaal wat anders gelopen en juist het land en het volk, dat op mij het meest beschaafd, geïnteresseerd en best opgeleid overkwam van alle landen, waar ik ooit ben geweest, juist dat land en dat volk moeten het meest en het hardst worden gedemoniseerd. Zelfs in 2000 mocht de waarheid – de tolerantie en acceptatie van hun Joodse medeburgers – over Iran niet worden verteld aan het Nederlandse volk. Ruim een jaar na de publicatie van onze stukken over Iran vond 9/11 plaats – zie deel 44 van deze serie (https://robscholtemuseum.nl/micha-kat-lees-mee-met-vluchteling-micha-kat-44-the-911-commission-report-final-report-of-the-national-commission-on-terrorist-attacks-upon-the-united-states/). Vlak daarvoor was ik met Annemarie nog op reportage reis in Pakistan, waarover ik zal berichten in een apart hoofdstuk. Direct na 9/11 liep mijn relatie met Annemarie definitief op de klippen.

Thans wordt in alle openheid gesproken over de vernietiging van Iran als ”s werelds voornaamste financier van terrorisme’. Maar het is zeer de vraag, of daaraan veel waarde moet worden gehecht, want op de drempel van 2019 is de wereld van Donald Trump zo dynamisch en fluide, dat alles van het ene moment op het andere kan veranderen en in plaats van de strengste sancties ooit een ‘nieuwe superdeal’ kan opdoemen, die alles weer anders maakt.

Meer informatie:
https://robscholtemuseum.nl/?s=Micha+Kat