Marjon Kok – Omstreden kunstenares Tinkebell. komt naar Concordia in Enschede + ‘Deze mensen kunnen toveren’
Omstreden kunstenares Tinkebell. komt naar Concordia in Enschede
Wat ze gemeen hebben is dat ze de wereld een stukje beter willen maken. Met acht kunstenaars laat Tinkebell. in en rond Concordia zien hoe de stand van zaken is in de beeldende kunst.
Wat is de waarde van kunst? Wat kan kunst zijn en wat niet? En wat kun je ermee? Daar wil Tinkebell. het over hebben in Concordia.
Ze roept afschuw op en wordt gehaat. Maar Katinka Simonse – beter bekend als de kunstenares Tinkebell. (de punt is onderdeel van haar naam) dwingt ook respect af omdat ze hypocrisie aan de kaak stelt. Zelf zegt ze het zo: “Ik bestudeer de norm. Alles wat we normaal vinden en waar we niet over nadenken – hoe we leven, wat we eten, wat we dragen – vergroot ik uit of plaats ik in een andere context. Daardoor gaan we er anders tegenaan kijken. Ik wil de beschermlaag die mensen om zich heen hebben getrokken hacken. Wat ik maak, komt binnen. Het raakt. Ik geloof dat dat kan helpen om de wereld te redden. Dat is mijn verhaal.”
Dus maakte ze de film Save our children waarin ze toont hoe ze zich laat steriliseren om de uiterste consequentie van overbevolking aan de kaak te stellen. Dus maakte ze speelgoed van dode dieren. Een kat die, als je ‘m binnenstebuiten keert, hond wordt. Honderd hamsters in een hamsterbal, slakken met gepimpte huisjes op hun rug. Een dood paard – Cupcake – op rolschaatsen. Dat ze het dier redde van de lijmfabriek wordt niet altijd even goed begrepen.
Ze is niet te beroerd om de vaak heftige reacties op haar werk – dierenbeul is nog de minste kwalificatie – onderdeel te maken van een volgend project: een boek bijvoorbeeld, waarin ze de aan haar geadresseerde hatemail afdrukte, mét informatie over de schrijvers ervan. Dat was nadat ze haar toch al ernstig zieke poes wurgde en er een handtas van maakte. Kon ze Pinkeltje altijd bij zich dragen. Het paard, de hamsters, de kat: Tinkebell. laat de dubbele moraal van dierenliefde zien: wat zij met deze dieren deed gebeurt normaal geruisloos met anonieme dieren. Hier in Amsterdam, waar ze woont en werkt, vertelt Tinkebell. (37) dat ze niet zoveel last heeft van de reacties die haar werk oproepen. Nou ja, als ze een slechte dag heeft, dan wel misschien. Maar ze calculeert het in. Bovendien: “Het manifesteert zich tegen mij, maar het gáát niet over mij. Ik realiseer mij dat – ook al sturen mensen mij hatemail – het niets met mij te maken heeft.”
Ik wil mensen graag een beetje opleiden
Het is niet haar doel om mensen boos te maken, zegt ze. “Het is meer een bijverschijnsel. Als ik iemand het leven lastig maak door hem of haar aan het denken te zetten, snap ik best dat diegene daar een beetje boos van wordt. Ik doorbreek het beschermingsmechanisme van mensen en dan is het logisch dat ze in verweer komen.”
Tentoonstelling
Toen Tinkebell. de vraag kreeg om een tentoonstelling samen te stellen in Enschede, zei ze meteen ‘ja, graag’. Ze selecteerde acht kunstenaars die net als zij geëngageerd zijn. Een punt maken en iets te vertellen hebben over de wereld waarin wij ons bevinden. En ja, het zijn de kunstenaars die ertoe doen op dit moment, vindt ze. Tessa Hendriks, Jeroen Jongeleen, Daan Samson, Joost Conijn, Moritz Ebinger, Rob Scholte, Koen Vanmechelen en Martijn Engelbrecht hebben gemeen dat ze aanzetten tot nadenken. Daan Roosegaarde had ze – eerlijk is eerlijk – er ook graag bij gehad. En niet vanwege zijn Enschedese achtergrond. “Wat Daan doet is geweldig. Hij bedenkt oplossingen. Een slimme snelweg waar auto’s die eroverheen rijden zichzelf opladen. Ik had hem graag een probleem in Enschede laten oplossen.”
Daan is te druk. De kans dat hij nieuw werk voor Enschede zou maken is te klein. En nieuw werk in Enschede, daar wil Tinkebell. toe verleiden. ‘Maar dit is toch geen kunst?!’ Het is een uitspraak die Tinkebell. vaak voor haar kiezen krijgt en waaraan ze zich behoorlijk ergert. How on earth should this be art? is dan ook het uitgangspunt voor de expositie in en rond Concordia.
Hier in Amsterdam roept het de vraag op wat voor Tinkebell. kunst eigenlijk is. Haar recente actie ‘We gaan ze halen’ bijvoorbeeld, waarmee de kunstenares ‘dreigt’ vluchtelingen desnoods op te halen om hen de veilige plek te bieden die ze is beloofd. Is dat kunst? “Op dit moment niet”, zegt ze. “Die actie is iets wat ik moet doen. Vergelijk het met boodschappen. Ik moet eten dus ik moet naar de supermarkt; er moet iets worden gedaan aan onrechtvaardigheid dus we moeten actie voeren voor vluchtelingen. Daar zou ik iets mee kunnen doen, ooit. Het kan met terugwerkende kracht onderdeel worden van een performance. Dat is inherent aan alles wat ik doe.” Onder de naam How on earth should this be art? wordt kunst getoond waarmee het publiek op scherp wordt gezet. Wat wil Tinkebell. als gastcurator hier nu precies mee zeggen? “Ik wil mensen eigenlijk een beetje opleiden.”
Ze zegt het vrolijk maar meent het wel. “Mensen zitten nog zo met de gedachte dat kunst een schilderij moet zijn dat je aan de muur kunt hangen. Zo outdated. Mensen hebben niet in de gaten dat alle ideeën en inspiratie uit kunst zijn ontstaan. Kennelijk is het nodig dat dat nu eens een keer wordt uitgelegd. Wat is de positie van kunst? Wat is de waarde van kunst? Wat kan kunst zijn en wat niet? En wat kun je ermee? Daar wil ik het over hebben.”
Tubantia, 11 februari 2017
‘Deze mensen kunnen toveren’
Een boomhut in een oude plataan, kippen in een tentoonstellingsruimte of een kamerplantensafari door belastingparadijs Nederland. Sommige kunstenaars weten nog niet wat ze willen in Enschede. Martijn Engelbregt bijvoorbeeld. Gastcurator Tinkebell. heeft hem gevraagd iets te doen zoals zijn ‘illegalen formulier’. Een paar jaar geleden viel bij 200.000 Amsterdammers een formulier in de bus waarmee zij werden uitgenodigd illegale buurtgenoten aan te geven. Het formulier bleek een kunstwerk – sommigen deden het af als ‘goedkope shockeer kunst’ – en Tinkebell. wil graag dat Martijn Engelbregt ook in Enschede iets gaat doen dat niemand in eerste instantie zal herkennen als kunst. “Hij denkt nog na”, zegt Petra Boonstra van Concordia. “Hij wil zich niet herhalen.”
Wat wel zeker is, is dat Tinkebell. een kamerplantensafari gaat organiseren. Ze nodigt Enschedeërs uit om met haar en financieel journalist Arno Wellens naar Amsterdam te gaan, waar op belastingparadijs de Zuidas legio kantoortjes zijn gevuld met alleen een kamerplant en koffiezetapparaat. Het wordt een safari langs lege kantoren van beruchte brievenbusfirma’s, alleen bedoeld om belasting te ontduiken.
Jeroen Jongeleen gebruikt uitspraken over kunst op websites als GeenStijl en plaatst ze in een nieuwe context.
Tessa Hendriks wacht nog op toestemming om in de oude plataan op de Klokkenplas een boomhut te mogen bouwen.
Vanaf april, wanneer de tentoonstelling How on earth should this be art? start, zal ze iedere zondag bouwen aan haar werk. Wie wil kan materiaal komen brengen, wie wil kan meehelpen. “Tessa maakt boomhutten, maar dat is de vorm”, zegt Tinkebell. “Zij werkt met kinderen, met jeugd die criminaliseert of radicaliseert. Wat zij voor elkaar krijgt is geweldig. Die kinderen bloeien helemaal op. Het is alsof ze kan toveren.”
Toveren kunnen volgens Tinkebell. ook de andere kunstenaars die ze heeft gevraagd te exposeren in Enschede. “Het zijn wel allemaal kunstenaars die echt dingen veranderen. Dat kan letterlijk zijn, maar ook lastiger om de vinger op te leggen.”
Zo zijn de kippen van Koen Vanmechelen kunst en statement tegelijk. Via de kruising van nationale kippenrassen zoekt Vanmechelen de kosmopolitische kip, de superbastaard die de genen van alle kippen in de wereld in zich draagt. Het project is een vorm om aandacht te vragen voor wederzijds begrip en het overschrijden van grenzen.
Met collega kunstenaars Daan Samson, Rob Scholte, Tessa Hendriks, Jeroen Jongeleen, Koen Vanmechelen, Moritz Ebinger, Martijn Engelbregt en Joost Conijn, exposeert Tinkebell. in Concordia aan de Langestraat, 8 april tot en met 2 juli.
Tubantia, 11 februari 2017