Maarten Slagboom – Ans Wortel: Zonder woorden reddeloos verloren

Vijf jaar geleden kwam schilderes Ans Wortel (1929) voor het laatst uitgebreid in het nieuws toen ze door de gemeente Bergen uit Huize Kranenburgh werd gezet, waar ze 22 jaar een ruimte in bruikleen had gehad. De gemeente wilde er een museum vestigen. Na een kort nomadenbestaan belandde ze ‘via een kennis’ in een kloostercomplex in Baarle-Nassau, waar ze sindsdien twee kleine kamertjes bewoont. Het laatste deel van haar autobiografie, Twintig jaar wachten op weggaan, ligt nog in de la. Wortel: ‘Het is te dik en ik zie achteraf ook wel in dat het verdomd moeilijk leesbaar is. Het is een bitter boek omdat ik er in uitweid over mijn gedwongen vertrek uit Bergen. Niet alleen de gemeente, maar ook de buurtbewoners zagen me liever vertrekken. Ik begrijp nog steeds niet waarom ik hun pispaal moest zijn’. Eigenlijk wenst ze aan de kwestie-Bergen geen woorden meer vuil te maken. Sinds ze in een andere omgeving woont is ze naar eigen zeggen milder geworden. De verhuizing is ook van invloed op haar werk: ‘Omdat hier nooit een straal licht naar binnen valt, werk ik met directere, fellere kleuren. Ik moet me hier staande houden met neon-licht’. Haar werk is nog steeds gericht op een groot publiek. De begeleidende teksten bij haar gouaches dienen als houvast. Wortel: ‘Zonder woorden voel ik me reddeloos verloren. Dat wil niet zeggen dat ik vanuit een tekst werk. Ik begin met wat vlekken, dan spat ik er wat overheen, en vervolgens neemt het schilderij het denken over. Pas als het werk klaar is, snap ik volledig wat ik heb verteld. Dat ga ik dan beschrijven, zodat mijn publiek het ook snapt’.

Hoop op aankopen van haar werk door de grote musea heeft ze niet. ‘Ik vind het altijd zo jammer als je bedenkt dat schilders grote, uit elkaar gescheurde boeken zijn. Van Appel hangt een aantal werken in het Stedelijk, een paar in Parijs, een paar maakt deel uit van particuliere collecties. Ik heb er steeds voor geijverd mijn beste werk bij elkaar te houden. Het is opgeslagen ergens in Nederland en ik hoop nog steeds stiekem op een Ans Wortel-museum. Een plek waar mensen hun eigen sores kunnen herkennen in mijn werk’. Zelf zoekt ze geen troost in andermans kunst. ‘Ik ga nooit meer naar een museum. Af en toe zie ik iets op de televisie. Wat Rob Scholte in Tokio maakte, ja dat vond ik prachtig. Ik hoorde hem uitspraken doen als ‘Kunst moet begrijpelik zijn’ en ‘Kunst is voor het hele volk’. Precies wat ik dertig jaar geleden riep! Ik hou ook wel van brush art en van videoclips. Ik heb vrij vaak MTV aanstaan’.

Ze steekt nog een sigaret op (‘Laat je niet wijsmaken dat je kanker krijgt van roken. Kanker krijg je van stress’), en zegt: ‘Ik heb het idee dat mijn publiek vooral bestaat uit sloebers en piekeraars zoals ik. Met mijn werk hoop ik hen een hart onder de riem te steken. En ik wil ook waarschuwen. Tegen onrechtvaardigheid, tegen indoctrinatie door reclamefilmpjes, tegen kalverenmoord en ik weet al niet wat meer. Het wil niet zeggen dat ik elk uur van de dag bezig ben met het grote wereldleed. Dat kan ik niet meer opbrengen. Ik zit hier in een hokkie bejaard te wezen, ik voer de eendjes en ik zie hooguit dat de sloot dit jaar weer viezer is geworden dan vorig jaar. Als je oud bent schreeuw je niet zo hard meer. Ik dank God op m’n blote knieën dat ik mijn werk heb. Het is de enige manier om de moed er in te houden. En dat is uiteindelijk het enige dat je kunt doen tijdens een mensenleven’.

Ans Wortel exposeert tot en met 29 september 2006 in galerie art-Ien in Amersfoort. Tot en met oktober is ook een aantal werken van haar te zien in de Stadsschouwburg in Utrecht.

Utrechts Nieuwsblad, 3 september 1996

https://maartenslagboom.nl/1996/09/03/ans-wortel/