Leon Brandsema & Niels Rigter – ABD regelt banen voor 1300 ’overheidsmanagers’

20 januari 2020AdminBusinessplan, Home, Locatie, Media, Portretten1

Den Haag – Zo’n 1300 topambtenaren draaien job hoppend mee in het landsbestuur. Spil in die draaischijf voor directeuren is de Algemene Bestuurs Dienst, uitzendbureau voor overheidsmanagers.

Net toen Jaap Uijlenbroek dacht verlost te zijn van de druk van de publieke ophef, richtten de schijnwerpers zich op hem. Uijlenbroek had net als staatssecretaris Menno Snel het veld moeten ruimen als directeur generaal van de Belastingdienst, door de schrijnende fouten met de kinderopvangtoeslag. Nog geen etmaal nadat het nieuws van zijn terugtreden bekend werd, bleek dat de topambtenaar zich alweer kon verheugen op een nieuwe baan – zijn benoeming als gemeentesecretaris van Den Haag was al zowat in kannen en kruiken.

Kan iemand onder wiens leiding een overheidsdienst zo opzichtig faalt, zomaar elders aan de slag? Ja, dat kan. Uijlenbroek maakt als overheidsbestuurder deel uit van de Algemene Bestuurs Dienst, die de bezetting van de 1.300 belangrijkste functies binnen de overheid regelt. Alles voor schaal 15 of hoger, van 75.000 tot maximaal 140.000 euro per jaar. De gewezen belastingbaas behoort tot de tachtig van de zogeheten top managementgroep: secretarissen generaal (de hoogste baas van een ministerie), directeuren generaal, inspecteurs generaal en directeuren van overheidsorganisaties als de Immigratie en Naturalisatiedienst, het KNMI of het Planbureau voor de Leefomgeving.

Rouleren

De ABD werd in 1995 opgericht tijdens kabinet Paars I. Het doel: topambtenaren meer laten rouleren over de ministeries, om ’vastroesten’ te voorkomen. Verkokerde koninkrijkjes zouden zo de ramen openen voor frisse ideeën en andere inzichten. Om de doorstroom te garanderen, zijn de benoemingen in de toplaag voor maximaal zeven jaar. Loopt de termijn af of stopt de bestuurder tussentijds, dan heeft hij twee jaar de tijd om elders te solliciteren, met behoud van 95 procent van het laatstverdiende salaris. In die tweejarige ’zoekperiode’ zorgt de ABD voor tussentijdse opdrachten. De ambtenaar krijgt dan de status van ’buitengewoon adviseur’.

Bonnetjesaffaire

De topman van Justitie tijdens de ’bonnetjesaffaire’ bijvoorbeeld had flink in de carrousel meegedraaid. De geheime miljoenenschikking met een drugshandelaar luidde de aftocht in van een hele rij bewindslieden: Fred Teeven, Ivo Opstelten, diens opvolger Ard van der Steur en Kamervoorzitter Anouschka van Miltenburg. De toenmalige secretaris generaal van het ministerie, Pieter Cloo, belandde anderhalf jaar als ’buitengewoon adviseur’ op de reservebank van de ABD, voor hij zijn heil buiten de overheid zocht.

Voordat Cloo aan de slag ging bij Justitie, had hij de halve overheid al gezien: ruimtelijke ordening, de Rijksgebouwendienst, als directeur van de toenmalige Rijksdienst voor de keuring van vee en vlees. Hij was vice voorzitter van het UWV toen die in opspraak raakte door de peperdure verbouwing van het hoofdkantoor.

Of neem Jenny Thunnissen: begin van deze eeuw nog ’Overheidsmanager van het jaar’ als grote baas bij de Belastingdienst. In 2008 moest ze daar vertrekken vanwege de steeds grotere problemen bij de dienst. Later mocht ze het nog proberen bij de Inspectie Leefomgeving en Transport, waar ze medeverantwoordelijk was voor het fiasco van de nieuwe Fyra treinen. Ook voor haar was er een gespreid bedje bij de ABD.

Schaduwzijde

Deze en nog een rij andere voorbeelden gevende schaduwzijde weer van het carrousel model, zegt hoogleraar staatsrecht Paul Boven d’Eert. “Vroeger klommen ambtenaren op binnen een ministerie. Zij wisten alles van hun terrein. Tegenwoordig zijn topambtenaren managers geworden, die niet worden geselecteerd op basis van inhoudelijke deskundigheid, maar vanwege hun bestuurlijke vaardigheden.” Zo kan een directeur van Staatsbosbeheer bij Financiën terechtkomen en een planoloog de hoogste baas van Justitie worden.

Dat heeft een risico, zegt de Nijmeegse professor. “Topambtenaren van tegenwoordig houden een minister liever uit de wind dan hem of haar inhoudelijk tegenspraak te bieden. Ze zijn een verlengstuk geworden van de politiek. Met als belangrijkste verschil, dat zij niet worden afgerekend op resultaten.”

Noordhollands Dagblad, 18 januari 2020

https://www.noordhollandsdagblad.nl/

Dit delen: