Johannes Jozef Jong – Dagboeken Vincent van Gogh en Gerard Bilders
Verschillen in dagboekstijl bij tijdgenoten
Column nr 350 dd 5 februari 2015
Vincent van Gogh ( 1853-1890) en Gerard Bilders ( 1838-1865) zijn beide negentiende-eeuwse kunstschilders en dagboekschrijvers. Daar waar Vincent zich richt naar zijn broer, zijn zus, zijn moeder is het bij Gerard Bilders alleen zijn mecenas de heer Johannes Kneppelhout ( 1814-1885)
Natuurlijk als je echt veel wilt weten van die kunstschilders, is een dagboek een aangewezen medium om deze bijzondere mensen beter te leren kennen. Toevalligerwijs zijn deze beide schilders niet oud geworden, beschikten niet over een top-conditie, maar waren wel bezeten van hun vak( manschap ) Ook beide konden niet in hun eigen levensonderhoud voorzien. In dat kader valt het bij Van Gogh op dat hij nagenoeg in elke brief aan zijn broer Theo bedankt voor geld dat hem is toegestuurd. Soms ook uitvoerige berekeningen voor het geval iemand bij hem in komt wonen om samen aan projecten te werken. Overigens is Vincent altijd voor zichzelf aan het inschatten wat zijn noeste arbeid nu per saldo zijn broer Theo gaat opleveren, maar in de praktijk komt er vaak geen bal van terecht. Vincent laat zich er vooral op voorstaan, dat zijn broer Theo als handelaar de handel in impressionisten heeft georganiseerd en daar ook eigenlijk het monopolie beheerste, maar dat wordt mijnerzijds sterk in twijfel getrokken. Bij de kunsthandel Goupil in Den Haag heeft hij de Franse impressionisten geïntroduceerd, maar dat werkveld werd zo breed, dat je dat in je eentje niet kan behappen. Maar altijd met een schuin oog naar andere handelaren, worden toch zoveel mogelijk zaken afgeschermd ten faveure van handelaar Theo. Wiens brood men eet, diens woord men spreekt.
Als je nu naar de kunstschilders kijkt van deze tijd een Lucebert of een Rob Scholte. Deze mannen waren in staat zichzelf te bedruipen. Ook Jozef Israëls kon van zijn toko leven en in joodse kringen mag je jezelf pas kunstschilder noemen als je ervan kunt leven. Dat een gezond liefdesleven jouw succes in de kunsten vergroot is wel duidelijk. Rob Scholte is na zijn nieuwe liefde uiterst productief geworden en Lucebert had een gelukkig gezinsleven. Vincent van Gogh had dat niet. Hij zocht de liefde van een vrouw, vond die niet en in brief 616 F, nummering boek De kunst van het woord ,geschreven door drie Van Gogh kenners Leo Jansen, Hans Luijten en Nienke Bakker, schetst van Gogh in een conceptbrief aan Gauguin, die hij graag in Arles wil hebben, de positie van een kunstschilder: : ‘En dat ik denk dat als ik een andere schilder vind die zin heeft om het Zuiden te verkennen en die, net als ik, zo opgaat in zijn werk dat hij erin kan berusten om te leven als een monnik die eens in de veertien dagen naar het bordeel gaat- die voor de rest vast zit aan zijn werk en weinig geneigd is om zijn tijd te verspillen- dat zoiets een goede zaak zou zijn. Helemaal in mijn eentje lijd ik een beetje onder dit isolement.”
Gauguin is naar het Zuiden gekomen, al was het niet voor een lange periode. De passage is buitengewoon wonderlijk. Qua inhoud vreemd. Vincent van Gogh wil schetsen dat je van veel dingen moet afzien en gebruikt daar het beeld van een monnik voor. Maar dat gaat wel erg mank, maar dat zal zijn protestantse achtergrond zijn. Een monnik moet zich bovenal onthouden wat betreft seksualiteit en Vincent gaat een keer in de 14 dagen naar de hoeren, althans dat pleziertje gunt hij zichzelf bovenal en dat is zijn goed recht. Niemand kan hem dat verbieden. In dit verband hebben de Amerikaanse schrijvers gelijk en zochten een verklaring voor de geslachtsziekte die hij een paar keer heeft opgelopen. Van vrouwen houden is gezond en boeiend, bordeelbezoek brengt de nodige risico’s met zich mee, zo blijkt. Aan zijn zus schrijft hij een keer dat bepaalde kruiden tegen melancholie helpen.Ja, als je altijd alleen aan de gang bent, is niet altijd gezondheidsbevorderend.
Dan de dagboeken van Gerard Bilders: passage uit een brief van juli 1863 aan de heer Kneppelhout.
Langzamerhand zijn al mijne vrienden en kennissen op de achtergrond getreden en is het een vreemd verschijnsel als ik op eene of andere wijze door zigtbare teekenen aan hun bestaan herinnerd word. En nieuwe vrienden!! Men moet vele jaren lang in eene stad wonen eer men er geheel te huis is en menschen gevonden heeft in wie men belang stelt en die belang in u stellen. De vriendschap van jongelui heeft zich nog niet van hare schoone,, dikwijls zoo romantisch geschetste zijde, aan mij vertoond. Ik heb opgemerkt dat vriendschap veelal niets is dan eene soort Beijersch-bier-verbond en slechts zoolang duurt als men in alles van de partij kan wezen. Wordt dit om eene of andere reden onmogelijk, dan vindt men zich weldra op zijne kamer alleen.” ( Citaat uit Gekleurd Grijs door Wiepke Loos) Van beide schilders wordt een tekening bijgevoegd. Beide grote talenten, maar U kent Vincent van Gogh allemaal en Gerard Bilders ? Misschien wel eens van gehoord. Als beeldende kunstenaars groot in hun vakgebied, die veel ervoor opzij moesten zetten en dat probeert deze column een beetje te verduidelijken. Geniet, zing, wees creatief, schilder, wandel, maak van elke dag een feest en wees een prettig medemens.
Kunstboeken, lezingen, rondleidingen, adviezen en taxaties, meldt u maar j.j.jong@quicknet.nl of 0226421639/ 06 10091206 bellen mag ook dus
Gerard Bilders, Een glooiend boslandschap met wandelaars en een zaagbok, 1861, potlood, 470 x 350 mm, Particulier collectie
Vincent van Gogh, Schets van zijn slaapkamer, geschetst in brief 706 A, uit zijn periode in Arles oktober 1888