Jann Ruyters – Borduren helpt om langzamer te leven

Boekenredacteur Jann Ruyters wil ook weleens wat anders, dan lezen en schrijven. Haar liefde voor borduren begon in Charleston Farmhouse in het Britse graafschap Sussex.

Zoals je wild breien hebt, zo heb je ook vrij borduren, hoor ik van de mevrouw van Ria’s fourniturenwinkel in Utrecht. Ik ben er naar binnen gestapt voor garen, met onder mijn arm het boek met borduurpatronen, dat ik een paar jaar terug tweedehands bij Amazon op de kop had getikt: ‘Bloomsbury Needlepoint. From the tapestries at Charleston Farmhouse’. Een beetje gênante aanschaf.

Mijn borduurhobby is niet iets, waar ik erg mee te koop loop, al sta ik er niet alleen in, twee vriendinnen zijn ook liefhebbers. We hielden onze drang om te borduren over aan een bezoek aan Charleston Farmhouse, het huis van kunstenaars Vanessa Bell en Duncan Grant in Sussex, leden van de beroemde Bloomsbury Group, zij de schilderende zus van schrijfster Virginia Woolf, hij haar homoseksuele minnaar van wie ze een buitenechtelijke dochter kreeg.

Charleston Farmhouse is nu een schitterend museum, waar je door een grijze dame met keurig Brits accent wordt rond geleid. Terwijl ze je alle ins en outs vertelt over de ingewikkelde liefdesrelaties, die deze hippies avant la lettre met elkaar onderhielden, kun je je vergapen aan de levenslust, die er van de muren, stoelen en tapijten spat. Geen dekenkist, tafelblad, gordijn, kastdeur, traploper of behang, dat niet zelf ontworpen en beschilderd is, en overal geborduurde kussens. De stijl van Grant en Bell is gedistingeerd, kinderlijk, aanstekelijk. Levendige wilde bloemen in abstracte vormen.

‘Tweede kindertijd’

Hun dochter Angelica Garnett spreekt in haar inleiding in mijn borduurboek over ‘een tweede kindertijd,’ die de kunstenaars beleefden in hoe ze hun boerderij en atelier vorm gaven. We willen er wat van mee naar huis nemen. In de museumwinkel vinden we een heel dure embroidery kit van Vanessa Bells schelpen kussen (The Shell Cushion). Het duurt thuis nog wel een tijd, voordat ik het borduurpakket open maak, en weer een paar maanden, voordat ik de kleine lettertjes in de gebruiksaanwijzing heb overwonnen, maar dan kan ik niet meer stoppen.

Ooit leerde ik van Maaike Meijer, bij wie ik colleges vrouwenstudies volgde in Utrecht, dat er in vroeger tijden, toen mannen ook veel borduurden, belangrijke borduurateliers waren en de borduurkunst als kunstvorm in hoog aanzien stond.

Dat veranderde toen borduren vrouwenwerk werd, iets van de dochters van gegoede burgerij om lege middagen mee te vullen. Met de reputatie van het borduren is het daarna nooit meer helemaal goed gekomen, althans niet voor vrouwen.

Eigen ontwerp

Kunstenaar Grayson Perry maakt dezer dagen furore met geborduurde wandkleden. Avant garde kunstenaar Rob Scholte wist zelfs met de achterkanten van borduurwerken een expositie in een gevierd museum te vullen. Allemaal ‘camp’, maar bij een vrouw rieken ‘textiele werkvormen’ nog steeds eerder naar de Kreadoe. Op internet vind ik nu ook feministische kunstenaars, die het borduren uit het verdomhoekje willen trekken. Hannah Hill borduurde een gebalde vuist met naald, Sarah Naqvib een menstruatievlek in een slipje. Erg grappig.

Maar dat is het werk van kunstenaars. Mijn eigen borduren is niet echt een politieke keuze, integendeel. Het vrije, dat de mevrouw van de fourniturenwinkel ontwaart in het borduren van Vanessa Bell en Duncan Grant zit ‘m in het eigen ontwerp en in de verschillende steken, soms een kruissteek, soms een stiksteek, dan een ‘petit point’, maar aan ingewikkelde steken heb ik me nog niet gewaagd.

Zelf borduur ik graag, omdat, zoals ik het doe, er juist niets wilds of vrij’s aan is. Niks creatiefs ook. Ik kopieer slechts. ‘Keep calm and cross stich’, lees ik op een geborduurd tegeltje op Pinterest. Het is een kwestie van hokjes tellen en de juiste lamp erop, zodat je niet mis steekt. De grootste opwinding, die je tijdens het borduren beleeft, is dat je van de ene kleur naar de andere mag overstappen. De grootste zorg is, dat je draad op is, voordat een kleur klaar is. Weldadig wel.

Mijn doel is het om alle kussens van Vanessa Bell en Duncan Grant na te borduren op regenachtige zondagmiddagen, liefst tijdens het bingen van ‘Bonusfamiljen’ of ‘The Crown’. Vermoedelijk kan ik nog tot mijn dood voort met het Bloomsbury boek. Borduren helpt om langzamer te leven, maar dat kan natuurlijk niet het hele jaar door. Als de R uit de maand is moet een vrouw ook weer eens naar buiten.

Melinda Coss: ‘Bloomsbury Needlepoint from the tapestries of Charleston Farmhouse’. Tweedehands verkrijgbaar op http://www.amazon.co.uk.

Trouw, 9 december 2017, 16:52

https://www.trouw.nl/samenleving/borduren-helpt-om-langzamer-te-leven~a19d7e73/