George ten Kate – Slechts creativiteit kan ons redden

‘The true artist makes other people artists by letting them believe in their basic creativity’
Ernest Becker

Leven zonder geloof

Het zijn donkere tijden.

Een gevoel van onbehagen en de afwezigheid van hoop op een betere toekomst zijn het resultaat van het culturele nihilisme, dat zich in de 20e eeuw in ons heeft gevestigd. Niet langer is er een geloof, dat mensen verbindt. De filosofie heeft sinds Descartes ons bevrijd uit religie, doordat wij allen geacht worden via rationaliteit ons vrij te denken. Maar de mens kan niet zonder een gevoel van verbinding een identiteit opbouwen.

Wat onze bevrijding had moeten worden is hiermee omgeslagen in een rationele gevangenis. We zijn blind voor ons eigen geloof, omdat we denken niet langer te geloven. Geen mens kan zonder geloof, want geloof beschermt ons tegen existentiële wanhoop. Maar waar geloven we dan nu in?

Waar wij in geloven (1)

Waar vroeger heilige torens de hoogste gebouwen waren, reiken nu de megalomane gebouwen van grote bedrijven naar de hemel. De tolerantie, waar Nederland al 400 jaar lang om bekend staat, is ontmaskerd als een tijdelijk wegkijken, omdat er iets belangrijkers dan God in de plaats is gekomen: economische vooruitgang.

Maar nu de economie faalt, zoals eerder de staat en God dat hebben gedaan, weten we niet langer wie we zijn. Het opkomende nationalisme is een reactie hierop – als we niet langer weten wie we zijn, baseren we onze identiteit op een negatie van de Ander:

Ik ben wat jij niet bent.

Asielzoekers en niet westerse culturen vormen hiermee opeens een bedreiging van onze identiteit. Om een herhaling van de oorlogen van de 20e eeuw te voorkomen is het dus nodig om een nieuw geloof te vestigen, waarin mensen verbinding ervaren, een geloof, dat de basis vormt voor een nieuwe cultuur, die de westerse wereld helpt om een toekomst te overleven.

Waar gaat het mis?

Een fundamentele fout in ons denken is, dat wij een verkeerd mens begrip hebben. Het verlichtingsdenken is gebaseerd op de Griekse filosofie, waarin de mens als rationeel wezen wordt gedefinieerd. Dit concept had bij de Grieken echter een hele andere invulling als bij ons: rationaliteit had als belofte, dat het zou helpen onze eigen standpunten te overstijgen, doordat wij ons in konden beelden welke overtuigingen schuilgaan achter de acties van de Anderen. Vrede was het resultaat van deze intellectuele beweging.

Maar rationaliteit heeft bij ons een andere functie. Wij denken. dat we via wetenschap de gehele werkelijkheid kunnen begrijpen, of zelfs al begrijpen. Het is hiermee de wetenschap geworden, die ons een ‘objectieve werkelijkheid’ voorschotelt.

Waarom wetenschap niet genoeg is

Wat we echter vergeten is, dat wetenschap geen waarden of normen produceert. Waarden of normen zijn het gevolg van een geloof over goed en kwaad, een betekenis, die niet gefundeerd is op een rationeel principe, zoals de filosoof Aristoteles heeft geprobeerd te denken.

Onder elk systeem ligt een geloofsovertuiging van het Goede ten grondslag. Elk logisch systeem krijgt betekenis, doordat woorden verwijzen naar dat wat ze niet zijn. Deze stoel is deze stoel, omdat het niet de koelkast is. Het is een gesloten, circulair systeem. Deze manier van denken begint bij een splitsing van de werkelijkheid in dat wat goed is en dat wat slecht is.

Waar wij in geloven (2)

De impliciete geloofsovertuiging over het Goede in ons systeem is niet moeilijk te bedenken. Het is de gedachte, dat economische vooruitgang het hoogst haalbare is. Globalisatie heeft ervoor gezorgd, dat traditionele culturen vernietigd zijn, en hebben plaatsgemaakt voor de nihilistische overtuiging, dat geld intrinsieke waarde heeft.

Onze cultuur is ziek, doordat er geen plaats meer is voor heiligheid, die zich buiten de mens bevind. Geld is door ons bedacht, en de aanbidding hiervan vernietigt onze natuur en daarmee onze planeet. Dit systeem is niet lang meer houdbaar, er zullen snel zulke grote klimaatveranderingen plaatsvinden, dat we onze huidige manier van leven niet meer kunnen volhouden.

Creativiteit

De nieuwe cultuur moet dus worden gedacht vanuit een volledig nieuw mensbeeld. Wij geloven, dat de mens primair geen rationeel, maar een creatief wezen is. Creativiteit is fundamenteel aanwezig, niet alleen bij de mens, maar bij al het leven op deze aarde en ver daarbuiten.

denkjewel.nl, datum onbekend

https://denkjewel.nl/creativiteit-2/

Meer informatie:
https://www.georgetenkate.nl/
https://robscholtemuseum.nl/george-ten-kate-evolution-and-jim-carrey/
https://robscholtemuseum.nl/george-ten-kate-creeren-is-een-manier-van-zijn/
https://robscholtemuseum.nl/george-ten-kate-silence/