Diana Ozon – Dankzij kraken
‘Piep, zei het schuim der Aarde en kraakte de zee’, riep piepschuimvlottenbouwer en Provo Robbert Jasper Grootveld. Vanuit mijn ouderlijk huis volgde ik hem en andere markante Amsterdammers via de media. Provo’s, Nieuwmarktkrakers, Flower Powersterren en hippiekoningen in de jaren 60 en 70.
Ik leerde Grootveld en de oprichter van de Lowlands Weed Company, wietpropagandist, dominee en woonbootbewoner Kees Hoekert in het echt kennen door de redactie van mijn middelbare schoolkrant. Dankzij die redactie overnachtte ik op nieuwjaarsnacht 1977 in het gekraakte Klooster aan de Wittenburgerkade en kwam voor het eerst in aanraking met een andere manier van wonen: we kunnen spelend leven en zo ons eigen bestaan richting geven. Mijn nieuwjaarswens was mijn bestaan in eigen hand te nemen.
Ik kraakte om de hoek in de Pontanusstraat een zolder. Mijn medekrakende schoolgenoot, benedenbuurman Bert en ik sloten ons aan bij kraakgroep Dapperbuurt onder leiding van Amos en kraakten ook voor andere woningzoekenden. Ondertussen werd ik die lange zomer na het eindexamen van ’77 aangenomen als student van de kunstacademie. Ik ontmoette in die tijd Hugo Kaagman en Kristian Kanstadt die een pand aan de Sarphatistraat hadden gekraakt en van daaruit punkcultuur bedreven. Ik was dolverliefd op Hugo, zijn huis en alles waar hij voorstond en ging bij hem in het huis wonen.
Vanuit het pand maakten we een kraakkrant die uitgroeide tot het grootste Nederlandse punkblad: de Koekrant. Op de stencilzolder van kraakcafé Roodmerk aan de Bethaniënstraat leerde ik stencilen van Nieuwmarktkrakers John en Hubert. Ik drukte er de Koekrant, mijn eigen dichtbundels en als wederdienst pamfletten voor andere kraakinitiatieven. Zonder Roodmerk hadden mijn eigenbeheerbundels nooit zo’n grote oplage bereikt.
In de Sarphatistraat begon ik met de redactie van de Koekrant Nederlands eerste punkclub DDT 666. Omdat het een kraakpand was, konden we onze gang gaan en zo werd de Sarphatistraat een verzamelpunt voor punks uit het hele land. Zonder kraakbeweging had DDT niet bestaan. Na deze club besloten Hugo en ik een punkwinkel te beginnen voor alle aanverwant drukwerk en zelfgemaakte artikelen van punks.
Dat dit zomaar kon leerden we van Tjebbe van Tijen uit de gekraakte boekwinkel Fort van Sjakoo aan de Jodenbreestraat. Daar en in andere kraakboekhandels door heel Nederland verspreidde ik mijn eigenbeheerdrukwerk: de Dolle Mol, de Rode Rat, Shikasta, Slagerzicht… Zonder deze boekhandels had ik nooit mijn gedichten zo goed kunnen verspreiden. Mijn eigen winkels, Gallerie Anus en later Galerie Ozon (waaraan ik mijn pseudoniem dank, zonder kraakbeweging geen naamgeving Diana Ozon) kregen als punk-kraakbolwerken landelijke mediabekendheid. In die aandacht steeg mijn naam als woordvoerster, kunstenaar en dichteres.
Dankzij die panden was er genoeg oefenmuur om met graffiti te verfraaien, en de muurkunst op uit te proberen. Voorbeeld waren de deur van de Beatles, Engelse clubs en New Yorkse treinen uit Norman Mailers boek Watching my name go by dat in de uitverkoop bij de Slegte lag. Inspiratiebron vormden punk, de panden zelf en de actualiteit. Drijfveren waren lol, sport, jeugdige ludiekiteit, publicatiedrang en/of puur kunstenaarschap. De panden en de initiatieven die daarin en omheen ontstonden maakten reclame in andere bouwwerken en op de openbare weg. Ze muntten uit in creativiteit en/of veelvuldigheid. De stad, het land en via de ommelanden de hele wereld werd op den duur overspoeld. Na New York plaatste zich Amsterdam als graffitiwereldstad.
Mijn mede-initiatiefnemer en woordvoerder Hugo Kaagman legde in die tijd de basis van zijn internationale kunstenaarsschap. Verwante kunstenaars waarvan ik er velen via mijn kortstondige periode op de Rietveldacademie had leren kennen begonnen op een eendere manier in kraakpanden hun carrière: Rob Scholte, Ido Vunderink, Peter Klashorst, Erik Hobijn, David Veldhoen, Max en Edu Kisman, Maarten van der Ploeg en de net als Kaagman selfmade kunstenaars Peter Giele en Ivar Vics. Dit is slechts een greep uit de eindeloze rij kunstenaarsnamen die mede groot zijn geworden dankzij de kraakbeweging. Zonder kraakpanden geen ateliers en eigen galeries voor jonge beginnende kunstenaars.
En zonder kraakpanden waren er ook niet zoveel bands geweest: oefenruimte in een tolerante omgeving is noodzakelijk. In de Sarphatistraat, in de kelder van de Grote Keyser, in Huize Chaos, in de Wielingen en op de Levantkade repeteerde ik met mijn bandjes de Non Valeurs en de Squelettes. We vonden onze optredens op kraakpodia. Zonder kraakbeweging had ik nooit zoveel podiumervaring kunnen opdoen in mijn debuutperiode en was ik geen popdichteres geworden.
Door mijn gedichten en spreekvaardigheid kwam ik terecht achter de microfoons van vrije radiozenders die vanuit kraakpanden uitzonden: Radio de Vrije Keyser, Radio 100 en Patapoe. Dankzij panden als het Zebrahuis, de Bontekoe, Tetterode, de Grote Uilenburg en de Graansilo bestormde ik de ether wat uiteindelijk uitmondde in een vaste baan als radiohost met mede vrije radiomaker Eskimo op Talkradio.
Via die vrije radio’s kwam ik techneuten tegen en sloot mij aan bij Artburo Hefties, DFM en Cybertag. We stortten ons op oude uitgerangeerde technische apparaten en werden uiteindelijk computerpioniers die meewerkten aan het ontstaan van wat we nu internet noemen. Van Kraker tot Hacker zoals bvb Hacktic’s-Xs4all’s opmars verliep en van Bolwerken tot Netwerken om maar een paar treffende onderzoekstitels te noemen. Deze site, diana-ozon.nl is het regelrechte gevolg van experimenteren met techniek: van krantje maken tot websitebouwen, zonder kraakbeweging was ik niet de eerste Nederlandse dichter geweest die wereldwijd een optreden gaf.
Afgezien van die dankzij kraakinitiatieven opgedane technische vaardigheden waardoor ik op de eerste digitale hype meeliftte en mee aan de wieg stond van de Digitale Stad had ik al ruime ervaring in publieke optredens. Ik was medio jaren 80 uitgegroeid in de literaire wereld tot de meest voor optredens gevraagde Nederlandse dichteres. Mijn debuutperiode dank ik evenwel aan de kraakbeweging: ook de Melkweg, Paradiso, One World Poetry in de Flesseman en later in de Witte Reus, Ruigoord en talloze andere podia voor poëzie waren nooit ontstaan als ze zich niet ontwikkeld hadden uit voor culturele doeleinden gekraakte leegstand.
Dankzij de kraakbeweging vond ik een platform van waaruit ik de gevestigde culturele orde kon bestormen. Met succes. Nooit zal ik vergeten waar ik vandaan kom. Dank je kraakbeweging, met je duizenden gezichten, meningen en verrichtingen. Je hebt mij en menig ander geholpen aan een eigen manier van leven. De zelfredzaamheid, de samenwerking, het eigen initiatief: alles heeft bijgedragen aan een heel kleurrijk en altijd spannend leven. Dit is de fakkel die we overnamen van de Nieuwmarktkrakers, de Provo’s, de Beatniks… Het is undergroundcultuur die grote invloed heeft op de hoofdcultuur en onontbeerlijk voor een artistieke, kleurrijke en tolerante swingende samenleving. Het is de vonk van bezieling die we doorgeven, elk op onze eigen manier. Een volgende generatie neemt het recht op wonen en werken in eigen hand. En een ding is daarin zekerheid: kraken gaat door!
Naschrift: Na 20 jaar deel te hebben uitgemaakt van de kraakbeweging heb ik met een bijna even oud antiek urgentiebewijs een gewone huurwoning in de sociale woningbouw gekregen als vervanging voor de sloop van de Sarphatistraat 62-64. Uit respect voor de architecturale schoonheid van mijn stad heb ik de laatste jaren op de Sarphatistraat met succes actiegevoerd voor het gevelbehoud van dit monumentale stadsgezicht. We hadden er een goedkoop lelijk blok HAT-eenheden voor kunnen laten neerzetten maar kozen voor de buurt en “De mooiste straat van Europa”. Het heeft mij kostbare jaren gekost. Ik heb daardoor nog meer bewondering gekregen voor een ieder die zich onbaatzuchtig inzet voor stadsbehoud en bescherming van monumenten.
Actievoeren is een van de meest tijdrovende vormen van maatschappelijke participatie. Sterkte aan een ieder die hier nu mee bezig is.
Zie ook alhier o.a de hoofdartikelen:
Oude barricades, Nieuwe Domeinen
http://www.diana-ozon.nl/index.php?e=117
Gedicht voor een huis
http://www.diana-ozon.nl/index.php?e=681
Punk en punkbandjes vanaf 1977. Deel I
http://www.diana-ozon.nl/index.php?e=88
Beeldend kunstenares
http://www.diana-ozon.nl/index.php?e=201
en ook:
Opstand der poëzie: Diana Ozon
http://www.diana-ozon.nl/index.php?e=328
Artikel Surplus jul/aug 1994
http://www.diana-ozon.nl/index.php?e=69
Eigenbeheeruitgaven Koekrant
http://www.diana-ozon.nl/index.php?e=456
14 September 2009
Mooi mens