Cor Hendriks – Als het regent en de zon schijnt (37): Zonneregen een paradox (with English summary)
Onduidelijk is de betekenis van het Rijnlandse gezegde: ‘Re om Sonneschein e ene Sack (in een zak?)’ evenals ‘es rent, un de Sonne scheint in e Dippche.’
Bij Kuusi zijn wel meer onbegrijpelijke of merkwaardige regels te vinden, die hij voor een deel schaart onder het kopje ‘paradox’, wat inhoudt, dat zon met regen iets onmogelijks, een tegenstrijdigheid in zich is, zoals een kermis in de hel als feest in een miserabel oord. Zo wordt in Duitsland van vreugdetranen (krokodillentranen?) gezegd: ‘Das ist ein Regen im Sonnenschein.’ Als uitdrukking voor ‘met St. Juttemis’ zeggen ze in Spanje: ‘Cuando chove e mesmo faga sol (wanneer het regent en tegelijk de zon schijnt).’ De andere paradoxen zijn moeilijker te plaatsen. In Hongarije zegt men: ‘Het regent, de zon schijnt, de nacht is lichtloos, de sterren blinken.’ In Galicië wordt wel gezegd: ‘Cando chove e mais fai sol, nin fai sol nin chove (schijnt noch de zon noch regent het).’
Uit Griekenland komen diverse regels: ‘Toen de zon scheen en het regende, toen heeft het ook gehageld,’ ‘~, toen heeft het gewaaid en gesneeuwd,’ ‘~, toen was het helder weer en het sneeuwde.’ Deze zinnen worden ironisch gebruikt als een aanvankelijk goedlopend iets een foute draai neemt; of om iemand te bespotten, die dwaas of bizar praat.
Finland heeft – uiteraard zou ik zeggen – de meeste van deze paradoxen. ‘Het regent en de zon schijnt, het is donker als in een zak en brandende kou, het giet water uit de hele hemel,’ ‘~ (v.t.) en de koude was zo streng, dat zelfs de billen van de kinderen aan elkaar vroren,’ ‘~ en het vriest zo verduiveld,’ ‘~ en de kou is als een bronst van vuur.’ Ook worden dingen gezegd als: ‘De zon regent’, ‘De regen schijnt’. Men zegt voor de grap: ‘De zon regent en schijnt.’ Ook wordt gezegd: ‘Het schijnt water’, en ‘waterschijn’.
In Zwitserland, waar de Sunnenregen (lichte regen, waardoorheen de zon schijnt) niet echt een levend begrip is, heeft men wel een merkwaardig gezegde erover, die het boze karakter van de zonneregen lijkt weer te geven. Van een boos meisje is het: ‘Uf einisch macht ’s es böses G’sicht, aber ’s isch g’sīn, wie wenn’s nes Sunnenrëgeli gibt,’ wat te vergelijken is met: ‘Vrēneli, was fēht der auch? es G’sicht machst wie en alti Frau; wie Rëgenwëtter luegist drīn, und ’s ist doch hëller Sunnenschīn.’
Sommigen hebben een cynische houding ontwikkeld t.o.v. de zonneregen. Zo zeggen de Schotten: ‘Bright rain makes fools fain (Heldere regen maakt dwazen blij).’ En in Spanje kent men het gezegde: ‘Sol i agua no vale nada (Zon en water is niets waard).’ Studenten gebruiken het als excuus voor het niet gedaan hebben van hun huiswerk: ‘Cuando llueve y hace sol, no sabemos la lección (weten we de les niet).’ In Italië zegt men: ‘Piova e sol, tempo mato (gek weer),’ en in Hongarije ‘Vicsogó idö (belachelijk weer).’ In Moskou zeggen ze: ‘Het regent en de zon schijnt, wat wilt u vanmiddag doen?’ In Zwaben zeggen ze als smoesje of bij wijze van vertroosting: ‘Zu wochen am Regentag, wenn die Sonne scheint.’ In Catalonië zegt men ook: ‘El sol de Montalbà, que les pedres fa suar (dat de stenen gaan zweten).’
Tot slot is er nog een speelvorm uit Rijnland:
‘Sonnenrēn, komm, mach de Dächer nass,
et komme zwei Soldate, die were klätschnass!’
En een uit de buurt van Kortrijk (West-Vlaanderen):
‘Als ’t regent en ’t segent en ’t maantje schijnt,
al de solda[a]tjes drinken wijn.’
En ook enige Zwitserse weerregels lijken me een speelvorm:
‘D’ Sunnen schīnt und ’s rëgned,
d’ Vögeli sitzend uf der Stëgen,
’s gibt en langen Faden
bis uf Zürich aben.’
En:
‘Ich bin en chlīni Mūs,
mīns Liedli ist glīch ūs:
ich weusch-i Glück und Sëgen
bim Sonnunschīn und Rëgen.’
English summary
Not clear is the meaning of the saying from German Rhineland (‘Rain and sunshine in a bag’), as well as: ‘It rains, and the sun shines in a “Dippche”.’ Kuusi has more unintelligible or curious maxims which he orders partly under the heading ‘paradox’, which comes down to that sun with rain is something impossible, a contradiction in itself, like a carnival in hell as feast in a miserable place. So they say in Germany of tears of joy (crocodile’s tears?): ‘That is a rain in the sunshine.’ For the expression ‘when pigs fly’ they say in Spain: ‘When it rains and at the same time the sun shines.’ The other paradoxes are more difficult to place. In Hungary they say: ‘It rains, the sun shines, the night is without light, the stars twinkle.’ In Galicia they say sometimes: ‘When it rains while the sun shines, neither the sun shines nor does it rain.’
From Greece come several maxims: ‘When the sun shone and it rained, then it has also hailed,’ ‘~, then it has blown and snowed,’ ‘~, then it was fair weather and it snowed.’ These maxims are used ironically when something that is going well suddenly takes a bad turn, or to mock somebody who talks foolish or bizarre. Finland has – of course – the most of these paradoxes. ‘It rains and the sun shines, it is dark as in a bag and burning cold, it pours water from the whole sky,’ ‘~ (past tense) and the cold was so severe, that even the bottoms of the children froze together,’ ‘~ and it freezes like hell,’ ‘~ and the cold is like a rut of fire.’ Also they say things like: ‘The sun is raining,’ ‘the rain is shining.’ As a joke they say: ‘The sun rains and shines.’ Also it is said: ‘It shines water,’ and ‘water-shine’.
In Switzerland, where the sun-rain (light rain, with the sun shining through) is not really a living notion is, they have a strange saying that seems to represent the malicious nature of the sun-rain. Of an angry girl they say: ‘Suddenly she pulls an angry face, but it is just as when there is a little sun-rain,’ which can be compared with: ‘[Girl], what is the matter with you? You pull a face like an old woman; like rain-weather you lie therein, and it is bright sunshine though.’
Some people have developed a cynical attitude toward the sun-rain. The Scots, for instance, say: ‘Bright rain makes fools fain (happy).’ And in Spain they have the saying: ‘Sun and water (rain) is worth nothing.’ Students use it as an excuse for not having done their homework: ‘When it rains and the sun shines, we don’t know the lesson.’ In Italy they say: ‘Rain and sun, crazy weather,’ and in Hungary ‘ridiculous weather’. In Moscow they say: ‘It rains and the sun shines, what do you want to do this afternoon?’ In Swabia they say as a poor excuse or as a kind of consolation: ‘This week on a rainy day, when the sun shines.’ In Catalan they also say: ‘The sun of Montalba, that makes sweat the stones.’
Finally there remains a play-form from the Rhineland: ‘Sun-rain, come, make the roofs wet, two soldiers come, they become soaking wet!’ This resembles vaguely a rhyme from Flemish Kortrijk: ‘When it rains and it blesses [= raining hard] and the little moon is shining, all the little soldiers drink wine.’
Also some Swiss weather maxims seem to me to be a play-form: ‘The sun shines and it rains, the little birds sitting on the alleyways, there is a long thread until Zurich;’ and: ‘I am a small mouse, my little song is immediately finished: I wish you good luck and blessing with sunshine and rain.’