Brian van der Bol – Dromen in Hollands Kroon: afschaffen gemeenteraad
De vernieuwing in de gemeente Hollands Kroon vindt vooral binnen de ambtelijke organisatie en (nog) niet binnen de politiek.
Hollands Kroon loopt voorop in de wijze waarop het werk in het gemeentehuis is georganiseerd. Maar het besturen gaat nog via de oude structuren. Plannen voor vernieuwing zijn er genoeg. ‘Uiteindelijk wordt misschien zelfs de gemeenteraad overbodig.’
‘De meest vooruitstrevende gemeente van Nederland.’ Zo omschrijft Microsoft Hollands Kroon in een promotiefilmpje dat te vinden is op YouTube. Tal van andere overheidsorganisaties komen langs in Noord-Holland om te kijken hoe het er in de praktijk aan toegaat bij deze ‘voorbeeldgemeente’. Dat schept verwachtingen, ook bij raadsleden. Want een gemeente die zo ambitieus is, die moet toch ook voorop lopen met bestuurlijke vernieuwing?
Oude structuur
Dat valt tegen, vinden vooral de oppositiepartijen in de gemeenteraad. ‘We zijn er goed in om van de daken te schreeuwen hoe vernieuwend we zijn, maar in de praktijk blijkt daar weinig van’, zegt Jan Eichhorn, gemeenteraadslid namens GroenLinks. ‘Het coalitieakkoord is helemaal dichtgetimmerd en door collegepartijen wordt er samengespannen met wethouders. Het dualisme is in Hollands Kroon nooit ingevoerd.’ PvdA-fractievoorzitter Sylvia Buczynski sluit zich aan bij die kritiek. ‘Het college heeft nog steeds de touwtjes stevig in handen, de wethouders zitten vast in de oude structuur.’
De bestuurscultuur binnen de gemeente omschrijven oppositiepartijen als gesloten. De eerste stappen naar een nieuwe bestuursstijl zijn intussen wel gezet. De raadscommissies zijn afgeschaft, omdat daar te gedetailleerd over onderwerpen werd gesproken. Als het aan gemeentesecretaris Arthur Cremers ligt, komen gemeenteraden in Nederland in de toekomst nog maar vier keer per jaar bijeen. ‘Dat betekent niet dat raadsleden de rest van het jaar niets te doen hebben. Integendeel, ze houden meer tijd over om de straat op te gaan en te horen wat er speelt in de samenleving.’
Flexwerk plekken
Wethouder en loco burgemeester Theo Meskers (VVD) staat juist een klassieke stijl van besturen voor. Want het is leuk hoor, dat medewerkers, gemeenteraadsleden en inwoners meer invloed krijgen, maar uiteindelijk is hij verantwoordelijk voor het beleid. ‘En ik word er politiek op afgerekend als er iets verkeerd gaat’, zegt hij in het bestuurscentrum.
Dat bestuurscentrum is op achthonderd meter gevestigd van het ‘Kroondomein’, waar vrijwel alle medewerkers van de gemeente flex werk plekken hebben. Hiermee is er ook een fysieke scheiding tussen het politieke bestuur en de ambtelijke organisatie. Net als het Kroondomein is het bestuurscentrum modern ingericht; de burgemeester en wethouders hebben geen eigen kamer meer en er zijn verschillende ruimtes om te vergaderen, presentaties te geven of te telefoneren. Niet alleen het college, maar ook de raad kan daar altijd – overdag en ’s avonds’ – gebruik van maken.
Meskers vertelt dat hij steeds meer uit handen geeft aan ambtenaren, al vindt hij dat soms wel lastig. ‘Het is elke keer zoeken naar de balans, want je komt toch aan het DNA van het openbaar bestuur. Als eindverantwoordelijke wil je op een gegeven moment gewoon weten wat er speelt binnen je eigen organisatie.’
Minder bestuurders
Wat Meskers betreft vindt de vernieuwing vooral binnen de ambtelijke organisatie van Hollands Kroon plaats en niet binnen de politiek. ‘Je kan niet alles aan de raad overlaten, want daar zitten de experts niet.’ Proefballonnen over bestuurlijke vernieuwing zijn er volop. Zo vindt wethouder Meskers het een interessant experiment om het aantal raadsleden te halveren, maar hun honorarium te verdubbelen. ‘Hierdoor kunnen raadsleden meer tijd nemen om zich in de materie te verdiepen. Dat komt de besluitvorming ten goede.’ Raadslid Pankras zou juist graag zien dat het aantal wethouders (nu nog vier) de komende jaren wordt gehalveerd. ‘Omdat de ambtenaren en raadsleden meer te zeggen krijgen, is er simpelweg minder werk voor de wethouders. Dan kun je ook met minder bestuurders toe.’
Gemeenteraad overbodig
Vrijwel iedereen in Hollands Kroon is het erover eens dat de politiek de komende jaren een stapje terug moet doen om meer ruimte te bieden aan de inwoners. Sommigen willen tijdens een overgangsfase meer macht aan de raad toebedelen, anderen slaan de politiek liever meteen zoveel mogelijk over. Net als gemeentesecretaris Cremers zit coalitiepartij LADA in het laatste kamp. De lokale partij pleit al geruime tijd voor een ‘referendum verordening’, maar krijgt daar volgens fractievoorzitter Henk van Gameren nauwelijks steun voor. Hij is ervan overtuigd dat burgers willen en kunnen beslissen over hun eigen woonomgeving. ‘Uiteindelijk wordt misschien zelfs de gemeenteraad overbodig.’
Binnenlands Bestuur, 25 apr 2017
De meeste gemeenteraden bestaan tegenwoordig uit domme volgzame schapen. Vooral hier in Den Helder. Als we dan toch steeds meer in een dictatuur leven, laten we dat dan openlijk toegeven. Van goed naar slecht; Een goed functionerende gemeenteraad, geen gemeenteraad, een schaapskudde die de schijn van democratie in stand houdt. De huidige situatie is dus het allerergste. Kleine greep uit de situatie in Den Helder: B&W liegen snoeihard (over toestand afdeling Sociaal Domein bijvoorbeeld). Raad: Applaus. Het lijkt er op dat er door leden van het college valsheid in geschrifte is gepleegd. Raad: Doodse stilte. Een wethouder wordt gesloopt doordat de burgemeester een anonieme brief omhoog houdt in de raadszaal. Raad: Opkrassen die wethouder, hij mag geen woord zeggen om zich tegen de grove beschuldigingen te verdedigen. B&W negeren alle inspraakprocedures bij de stadsvernieuwing. Raad: Dat schiet lekker op! Rob Scholte is kritisch. Raad: Sloop zijn museum! Afvalbakken vol poepluiers staan een maand in de kokende zon. Raad: mooi als er wat extra burgers sneuvelen door besmettelijke ziekten, dan komen er extra woningen vrij voor gelukszoekers. Wethouder onroerend goed is tevens particulier projectontwikkelaar. Raad: Geweldig, dat helpt hem bij het leggen van de juiste politieke contacten in Den Haag. Zeker bij Henry Keizer. B&W leggen aan de lopende band adviezen van de bezwaarschriftencommissie naast zich neer. Raad: Mooi! Daadkrachtig college! Vrijwel al het geld voor stadsontwikkeling zit in het door gedeputeerde Hooijmaijers opgerichte Zeestad, waar slechts een man de baas is en waarbij geen publieke controle mogelijk is. Hooijmaijers zit inmiddels wegens fraude en corruptie in de cel, maar onze raad slaapt verder. Debatteert nog wat over Max Havelaar koffie. Binnenkort allemaal koninklijk onderscheiden….