Bart Vuijk – ’Door kritiek op verzet geen subsidie IJmond gemeenten voor razzia film’ + Toine Graus – Roy Dames: ‘De meesten zijn in puin geraakt, vraag me af: hebben ze plezier gehad?’
’Door kritiek op het verzet geen subsidie IJmond gemeenten voor razzia film’
Al jaren is filmmaker Roy Dames bezig met zijn filmdocumentaire over de afgrijselijke, wrede razzia van 16 april 1944, die destijds 65 jongemannen uit Beverwijk en Velsen-Noord het leven kostte. Hij krijgt echter geen subsidie van de IJmond gemeenten voor zijn project en denkt nu te weten waarom: “Het is pure onwil. Je mag geen kritiek op het verzet hebben.”
Anders kan Roy Dames het niet rijmen, dat de bezwarencommissie van Beverwijk wel vindt, dat hij subsidie moet krijgen voor de film, terwijl het college van b en w dit advies om voor hem onduidelijke gronden afwijst. Iets dergelijks speelt ook bij Velsen en Heemskerk.
Verwarring
Van een ambtenaar in Velsen heeft hij naar eigen zeggen gehoord wat de ’werkelijke’ reden is. “Ik kreeg aan de telefoon te horen: ,,Dat de gemeenten toch geen film gaan subsidiëren, die verwarring zal zaaien onder het voormalig verzet en de bevolking.”
Dames schiet uit zijn slof. “Maar dat lees ik niet in de afwijzing van de subsidies. Daarin gaat het om een onzin argument over een termijn van acht weken voor het een of ander. Het gaat nergens over. Ik heb mij tijdens de behandeling van mijn bezwaar bij de bezwarencommissies zeer meegaand opgesteld. Wat hebben jullie, de gemeenten, nodig om mijn film te subsidiëren? Zeg het maar. Ik doe precies wat jullie mij opdragen. De bezwarencommissies van Beverwijk en Heemskerk stelden zich bemiddelend op, en vonden mijn bezwaar terecht. En toch wordt alles geweigerd.”
In de documentaire laten diverse slachtoffers van de razzia, waarbij 486 jongemannen tussen 18 en 26 jaar werden opgepakt, weten dat ze vinden dat het verzet destijds onverantwoord te werk is gegaan door vier tamelijk onbelangrijke NSB’ers te executeren op straat. Dit had een tot dan toe in Nederland ongekende represaille tot gevolg.
Vergelding
De Duitsers vergolden de aanslagen in de vorm van de razzia. Jongens werden uit hun huizen gehaald en op de trein gezet richting Kamp Amersfoort en later naar strafwerk kampen in het oosten van Duitsland. Van hen keerden er 65 niet terug. Ze stierven veelal door ontberingen en ondervoeding.
Reactie
Wethouder Cecilia van Weel laat aan deze krant weten, dat er uitsluitend procedurele gronden zijn geweest om Roy Dames de subsidie voor zijn film over de razzia van 1944 te weigeren.
“Er zijn geen inhoudelijke gronden, waarop deze subsidieaanvraag is beoordeeld, enkel procedurele. De suggestie, die gewekt wordt als zou de subsidie geweigerd zijn, omdat ’de gemeentebesturen het niet aandurven om een documentaire te subsidiëren, die kennelijk gevoelig ligt bij het voormalig verzet’, werp ik verre van mij”, antwoordt de wethouder op vragen van deze krant.
Noordhollands Dagblad, 12 maart 10§8, 18:20
Roy Dames, documentaire maker: ‘De meesten zijn in puin geraakt. Maar, vraag ik me altijd af: hebben ze wel plezier gehad?’
Roy Dames is een zeer productieve Amsterdamse filmer en fotograaf. Penoze, daklozen, prostituees, lover boys, asielzoekers, alle mensen, die buiten de normale kaders vallen brengt hij in beeld. ,,Ik wil ze begrijpen en begrijpbaar maken.”
We schrijven 1986. Het is gezellig in café De Eik in Amsterdam-Oost. Roy Dames geeft rondje na rondje. Stamgasten ‘Verbrande’ Herman, ‘Rooie’ Jos, Jantje en ‘Dikke’ Bob kunnen er wel om lachen. Aan het eind van de avond heeft Dames niet genoeg op zak om zijn rekening te betalen. Geen nood: Herman schiet wel even voor. En zo rolt Dames het penoze milieu in.
Beroepshalve kwam het hem goed uit: de kleine en minder kleine criminelen uit de kroeg bleken magnifiek filmmateriaal. Drie documentaires waren het resultaat: Ik ben Jantje (1994), Vrienden voor het Leven (2000) en de klapper Foute Vrienden uit 2010. Daarmee won Dames de Beeld en Geluid Award en drong hij door tot het Nederlands Filmfestival. Hij heeft plannen om van Foute Vrienden een echte speelfilm van te maken.
Zestien jaar lang volgde Dames zijn kroeggenoten. Met sommigen is hij bevriend geraakt, en dat is niet vanzelfsprekend voor iemand uit een welgesteld middenklasse milieu, vertelt Dames in een coffeeshop in Oud-West. “Maar ik dronk lekker mee en was behoorlijk streetwise. Ik stond van weinig dingen te kijken. Je kon wel lachen met die gasten. Soms verdienden ze pakken geld met hun criminele activiteiten, maar dat heeft ze uiteindelijk niet veel opgeleverd. De meesten raakten in puin, in de bak of door de alcohol. Dan vraag ik me altijd af, hebben ze wel plezier gehad? Aan drank kun je een tijd plezier beleven. Zoals Rinus, maar toen hij moest stoppen met drinken werd hij depressief. Ik geloof niet zo in therapie. Mensen veranderen niet snel. Dakloze Leo moest van de hulpverlening in een huis gaan wonen, maar hij mist het zwerven nog elke dag.”
‘Mensen doen niet zomaar wat, ik onderzoek wat er achter zit’
Dames heeft een voorliefde voor mensen in de marge van de samenleving, getuige de lange lijst van documentaires, die hij maakte over daklozen, asielzoekers, lover boys, ‘mocro’s’, prostituees, verslaafden en sadomasochisten. “Ik voel me aangetrokken door dat soort mensen”, zegt Dames “Hoe vergaat het ze? dat boeit me. Ik wil het zelf begrijpen en begrijpbaar maken zonder te oordelen. Mensen doen niet zomaar wat. Ik onderzoek wat erachter zit. Zo heb ik een zoektocht gemaakt door de brains van een pedofiel. Tien jaar lang heb ik hem gevolgd. Wie is die man? Het bleek een vreselijk eenzame man te zijn. Als kind werd hij opgenomen in een jongenshuis en werd daar verliefd op een andere jongen. Dat kon natuurlijk niet. Nooit is er met die man gepraat. Zo raakte hij in een fantasiewereld, waarin hij leed aan allerlei niet bestaande ziektes. Hij raakte aan de drank en stierf. Veel mensen blijven eenzaam en gaan naamloos dood.”
Dames heeft affiniteit met de zelfkant, dat is duidelijk maar hoe staat het met hem zelf? “Toen ik Jantje draaide, snoof ik ook coke, fantastisch. Alles vind ik heerlijk wat er aan drugs bestaat. Drank ook en lekker eten trouwens ook. Maar godzijdank is mijn verslaving aan film en fotografie groter dan die aan alcohol en drugs. Als ik dat niet had, was ik allang naar de gallemiezen gegaan. Ik ben gewoon gek van dit vak, misschien nog meer van fotografie dan van film. Een foto met een goeie compositie vind ik mooier. Dat staat. Fotograferen deed ik al toen ik tien was. Mijn grote voorbeeld is Henri Cartier-Bresson. Hij is de man van het moment. Dat probeer ik ook te grijpen met mijn camera.”
Zijn meest recente documentaire is Mocros (2011), waarin hij een paar jonge Marokkanen in Rotterdam gedurende acht jaar volgt. Die lange termijn aanpak is typisch voor zijn stijl. Helaas vond het Nederlands Filmfonds de film vooroordeel bevestigend.
Dames haalt zijn schouders erover op: “Wat heb je aan zo’n mening. Daar kan ik niks mee.” Niettemin zal de film dit voorjaar op de Nederlandse tv te zien zijn.
In Beverwijk deed Dames de HBS (voorloper van HAVO/VWO, red.). Daarna moest hij in dienst. Dat wilde hij niet. Hij ging in hongerstaking tot hij S5 kreeg, de verklaring, dat je geestelijk niet stabiel genoeg bent voor het leger.
“Dat was not done in dat conservatieve katholieke milieu. Ik werd de pispaal van de familie en ook van mijn vriendenkring. Maar ik was heel overtuigd van mezelf. Die houding is mij in mijn filmleven goed van pas gekomen. Ik heb nog kort op de filmacademie gezeten, maar begon al gauw met mijn eerste documentaire over de Wallen met pooiers en prostituees als zwarte Lola. Het was een buurtfilm; ik wil dicht bij de mensen blijven.”
Dames barst nog van de ideeën, toch is hij ook bezig de balans opmaken. “Ik ben alles wat ik heb gemaakt aan het verzamelen. Ik rubriceer het, plak foto’s in, stop de negatieven in mappen. Een selectie van mijn foto’s zet ik op mijn website http://www.roydames.nl.”
Mug Magazine, februari 2012
http://www.mugweb.nl/nieuws/regio-amsterdam/roy-dames-onverschrokken-documentairemaker/
Meer informatie:
https://robscholtemuseum.nl/?s=Roy+Dames