Annika Hendriksen – Het geval Van Meegeren… + Ton van Tast – Het geval Van Meegeren (1): Een vlugschrift ter voorlichting

Berichten uit het depot.
Een pakketje pakkende tekeningen…

Archief Delft is volop bezig zijn collecties verhuisbaar te maken voor de grote oversteek van het archief in 2017 naar nieuwbouw in de Harnaschpolder.

Bij het ompakken en registreren worden regelmatig interessante ontdekkingen en mooie vondsten gedaan. Zo werd tijdens de werkzaamheden in een lade een stapeltje papieren aangetroffen, nog keurig verpakt in het bruine pakpapier waarin de drukker het in 1947 retourneerde aan de tekenaar, de ‘Weledel. heer A. van der Valk’.
Het pakketje bleek de originele pentekeningen te bevatten voor het pamflet Het geval Van Meegeren, een kort beeldverhaal, dat in 1947 het licht zag.

Han van Meegeren door Ton van Tast

Van Meegeren
Tien jaar eerder, in 1937, werd de wereld verrast door een ‘nieuwe Vermeer’: de Emmausgangers. In juli 1945 werd wereldkundig gemaakt, dat de schilder Han van Meegeren (1889-1947) had bekend dit schilderij te hebben vervaardigd. De schilder hoopte met deze bekentenis te voorkomen, dat hij voor het zwaardere misdrijf collaboratie zou worden terechtgesteld; de schilder had zijn ‘Vermeers’ voor 1,5 miljoen gulden verkocht aan Herman Göring. Van het proces tegen de vervalser werd door de Nederlandse kranten uitgebreid verslag gedaan.

Zelfportret Ton van Tast in Het Vaderland, 1929

Ton van Tast
De op het etiket van het pakketje vermelde tekenaar Anton van der Valk (1884-1975) publiceerde onder het pseudoniem Ton van Tast. Hij is vooral bekend om zijn tekeningen en cartoons voor tijdschriften als Uilenspiegel, De Ware Jacob en De Groene Amsterdammer. Verder ontwierp Van der Valk postzegels, maakte hij reclameontwerpen en boekomslagen en was hij tot op hoge leeftijd actief als schilder van vooral kleurrijke fantasiewerelden en aquaria. Van 1923 tot 1948 gaf Van Tast wekelijks zijn kijk op de actualiteiten in de Haagsche Post met een paginagroot beeldverhaal, onder de noemer De daverende dingen dezer dagen.

In 1981 mocht het Gemeentearchief Delft een legaat ontvangen van een groot aantal werken van Ton van Tast. Een deel van het vrije werk (etsen, tekeningen, olieverven, enz.) is indertijd in bruikleen gegeven aan Museum Prinsenhof. Een groot deel van de cartoons en beeldverhalen die Van Tast maakte voor tijdschriften en diverse reclame-ontwerpen kregen een plaats in een la in het depot van het archief, maar de collectie werd door tijdgebrek nooit bewerkt…

Het geval Van Meegeren, een ‘vlugschrift ter voorlichting’
In deze la, met vele pentekeningen, drukwerk en lithografieën, bevond zich het stapeltje originele, genummerde pentekeningen, die Van Tast maakte voor het pamflet Het geval Van Meegeren, een hilarisch beeldverhaal in de serie De Daverende Dingen Dezer Dagen door Ton van Tast, naar aanleiding van het proces tegen meestervervalser Van Meegeren, dat in november 1947 ten einde kwam en alle dagbladen haalde.

Het humoristische beeldverhaal, dat uitgegeven werd door Uitgeverij Kompas en indertijd voor fl. 0,75 te koop was, beschrijft de werkwijze van Han van Meegeren, ‘de Kopiïst’. Het geestige stripverhaal zit vol met verwijzingen naar bekende schilderijen van grote kunstenaars als Rembrandt, Da Vinci, Caravaggio, Potter en natuurlijk Vermeer, die door de snode Van Meegeren alle als inspiratiebron zouden zijn gebruikt voor zijn vervalsingen.

Ton van Tast doet in het beeldverhaal uit de doeken hoe ‘Han Vermeerder’ te werk ging en vele kunsthistorici en -critici om de tuin wist te leiden. Met rake tekeningen, waaronder een prachtige karikatuur van Van Meegeren, zet hij de aanval in op zowel de vervalser als de goedgelovigen, die maar al te graag een nieuwe Vermeer willen ontdekken.
In de volgende pagina’s heeft Van Tast de smaak te pakken en verzint hij het ene na het andere gekopieerde kunstwerk, samengesteld uit bekende werken van grote schilders, bijeen gekladderd door kopiïsten met fantasievolle namen als Klaas Verver, Louis Copie, Jan Kwast en natuurlijk Han van Veegeren.

Anno 2016 staan zowel Vermeer als Van Meegeren volop in de belangstelling. ‘Het Straatje van Vermeer’ was tijdelijk in Delft en onlangs is er weer een film over Van Meegeren verschenen, ‘Een echte Vermeer’, waarvoor natuurlijk ook in Delft gedraaid werd.
Archief Delft is dan ook zeer verheugd met de vondst van dit humoristische en tegelijk actuele document: een echte, overvalste Ton van Tast!

DISCLAIMER
Archief Delft heeft in 1981 via een legaat diverse werken van Anton van der Valk mogen ontvangen en heeft zich – tot nu toe tevergeefs – ingespannen om rechthebbende te vinden. Archief Delft komt graag in contact met evt. rechthebbende(n) van deze werken, en verzoekt deze contact op te nemen met Archief Delft

Stadsarchief Delft, 10 november 2016

http://www.archief-delft.nl/het-geval-van-meegeren/

Meer informatie:
https://robscholtemuseum.nl/?s=Han+van+Meegeren