Anja Roubos – Kunstproject op Texel zorgt voor WOW effect + Dreams vault media – Wim van Egmond
In de duinen bij Paal 9 is een route uitgezet als onderdeel van de S.E.A. Art Tour.
S.E.A. (Science Encounters Art: wetenschap ontmoet kunst) is de veelzeggende titel van het grootschalige kunstproject dat deze week op Texel van start is gegaan. De beoogde wederzijdse inspiratie is meer dan gelukt; marien microbioloog Henk Bolhuis deed dankzij een van de kunstwerken een wetenschappelijke ontdekking.
’Bedrijven ze in die bundeltjes de bacteriële liefde?’
Voor S.E.A. werden gerenommeerde kunstenaars gekoppeld aan wetenschappers van het op het eiland gevestigde Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (Nioz).
“Ik heb heel intensief samengewerkt met kunstenaar Wim van Egmond voor zijn ’biofilms“, vertelt Bolhuis. “Het woord biofilm heeft twee betekenissen. Elke oppervlakte met bacteriën wordt in de wetenschap biofilm genoemd. Zelf werk ik aan de cyanobacterieën in de biofilm op strandzand, een microbiële mat, die bestaat uit gekleurde laagjes. De groene wordt gevormd door groene bacteriën en algjes en ook de bruine en roze laag danken hun kleur aan deze eencelligen. De zwarte laag wordt veroorzaakt door sulfiet in de bodem. De films, die Wim van Egmond met de microscoop heeft gemaakt van het leven in de microbiële mat, kun je ook biofilms noemen. Hij heeft een jaar lang tien camera’s laten draaien. Mijn collega Michele Grego en ik hebben hem hierbij geadviseerd en er veel tijd in gestopt. Ik heb Wim de locatie en de juiste omstandigheden aangewezen en materiaal gegeven, verschillende geïsoleerde stammen.”
Bundeltjes
Bolhuis steekt zijn enthousiasme niet onder stoelen of banken als hij vertelt wat hij zo mooi vindt aan het project: “Toen ik de films zag, riep ik spontaan ’WOW, W.T.F.!’ Ik zag dingen, die ik nog niet eerder had gezien: bacteriële soorten, die knopen vormen en in een dag en nachtritme naar boven en beneden gaan. Waarom vormen ze die bundeltjes? Bedrijven ze de bacteriële liefde? Bekend is wel, dat er veel uitwisseling van DNA plaatsvindt. Het dag en nachtritme hebben ze waarschijnlijk, omdat ze dat van de alg volgen: doordat er ’s nachts geen fotosynthese meer is, gaan ze naar boven omdat de zuurstof opraakt. Mijn collega’s vinden het allemaal prachtig als ik het hen op het Nioz laat zien. Het is echt bloedje mooi, je blíjft naar die filmpjes kijken.”
De onderzoeker kijkt tijdens zijn werk al lang niet meer naar bacteriën. “Ik zit de hele dag te turen naar de lettertjes van het DNA. Ik kweek wel bacteriën in het lab, maar dat is om informatie te krijgen over hoe ze met de omstandigheden omgaan. Dit is verhelderend in het ecosysteem. Zo heb ik er nog nooit naar gekeken. Ik wil hier een wetenschappelijk artikel over schrijven, waarbij ik gebruikmaak van deze filmpjes. We gaan testjes doen naar de knoopstructuur. Die lijkt op een neuronenstructuur.”
Ook andersom is er sprake van kruisbestuiving tussen kunst en wetenschap. Bolhuis: “Ik was altijd al een kunstliefhebber, maar hierdoor ben ik ook gaan schilderen. Onder leiding van Paulien Valk, de initiator van het S.E.A. project.”
Microscoop beelden
De biofilms van Wim van Egmond zijn te zien bij Ecomare in De Koog. De langste van de drie duurt vijftig minuten. De heel snel afgespeelde microscoopbeelden zijn ronduit fascinerend. Ze zijn door de kunstenaar voorzien van bijpassende ritmische tik, plop en suis geluiden. Een gigantische platworm, in werkelijkheid slechts enkele millimeters lang, komt traag voorbij gezwommen. Witte zwavelbacteriën vormen een draderige structuur. Amoeben grazen als een hongerige kudde de oppervlakte af. “Ik zou daar best willen wonen, als ik zo’n beestje was“, zegt een jongetje, dat dromerig naar de beelden staart herhaaldelijk. “Het ziet er wel gezellig uit.”
Voor tien euro koop je een kaartje voor de S.E.A. Art Tour, die leidt langs kunstobjecten op negen plekken op Texel. Paulien Valk, curator van de tentoonstelling, neemt ons in sneltreinvaart mee langs een reeks locaties aan de oostkant van het eiland. Een hoogtepunt is ’Van wier tot waar’ in museum Kaap Skil in Oudeschild. Kunstenaars duo Klarenbeek & Dros is al vijf jaar bezig met bio polymeer, een plasticvervanger, die ze maken van zeewier. De voorwerpen, die ze hiervan produceren, kunnen na gebruik gecomposteerd worden. “Ik ben elke keer weer ontroerd als ik zie hoe natuur en techniek hier worden gecombineerd“, zegt Paulien Valk. Bovenop een glazen kweekbak met zeesla staat een 3D printer, die de groene, bruine en rode draden bio polymeer verwerkt tot replica’s van een van de pronkstukken van het museum, een bokaal uit een zeventiende eeuws scheepswrak. “Het Nioz doet al lang onderzoek naar het kweken van zeewier”, vertelt Eric Klarenbeek. “Het is het nieuwe boeren: op zee. Dat gebeurt de komende tien jaar waarschijnlijk in de Noordzee en voor de kust. Zeewier bindt CO2 en zuurstof is een afvalproduct.”
Zandgezichten
Jan-Berend Stuut doet onderzoek naar zandkorrels, met name Sahara zand. Kunstenaars duo Driessens & Verstappen raakte gefascineerd door het idee, dat er ontelbare portretten gevonden kunnen worden binnen de enorme hoeveelheid zandkorrels op aarde. Met behulp van gezichtsdetectie door zelflerende computers bouwden zij een zoekmachine, die zodra hij een gezicht vindt in een bergje Texelse zandkorrels dit op een scherm projecteert. Dit bijzondere fenomeen is te zien in de Burghtkerk in Den Burg.
Wie over het eiland struint, komt soms ook kunstwerken tegen, waarvoor geen entreeticket nodig is. Bij het strandje van de jachthaven in Oudeschild drijft een object van de jonge Nederlandse kunstenaar Zoro Feigl, dat gebruikmaakt van golfenergie om water omhoog te spuiten. Feigl’s haren zijn nog nat; hij komt net uit de Waddenzee omdat hij nog iets moest finetunen aan de constructie.
Kleurlagen in de biofilm (foto Wim van Egmond)
Noodhollands Dagblad, 7 juni 2019
Wim van Egmond
Gepubliceerd op 31 jan. 2017
Reacties:
https://youtu.be/DOLsDf75ess
Meer informatie:
https://robscholtemuseum.nl/?s=Texel