Algemeen Nederlands Woordenboek – granaat 1.0

met een explosieve lading gevuld projectiel

Semagram

Een granaat…

is een wapen

[Vorm] is rond of ovaal, lijkend op een vrucht of dennenappel
[Deel] heeft een metalen wand en een explosieve kern en heeft soms een pin, die bij verwijdering de ontploffing activeert
[Functie] dient om schade aan te richten
[Beweging] knalt met een verwoestende werking uiteen
[Gebruikswijze] wordt gegooid naar of afgevuurd op een doelwit
[Stoffelijke inhoud] bevat een explosieve substantie

Algemene voorbeelden

Bij het wegrijden zou de auto de pin uit de granaat hebben getrokken en zodoende het explosief tot ontsteking hebben gebracht.
NRC, 1994

De granaten zijn 21 centimeter lang en olijfgroen van kleur. Ze hebben de vorm van een spuitbus.
NRC, 1995

Elk van de granaten blijkt geladen met 1 pond Semtex en daarmee met de kracht van zo’n vijf handgranaten.
NRC, 1994

Zich hoedend voor het gierende geluid van de Israëlische vliegtuigen en de donderslagen van granaten, zoekt hij vrienden en kennissen op, sommigen voor het laatst, want Darwiesj beseft dat alweer een volgend hoofdstuk van de Palestijnse diaspora in de maak is.
De Standaard, 1997

Angstig dringen ze achter het traliewerk voor de ramen, bang voor granaten van mogelijk muitende Zuidvietnamese troepen.
NRC, 1995

De geadopteerde Benito vergrijpt zich aan zijn moeder en steekt zijn vader neer. Tot opluchting van het hele gezin wordt hij tijdens een voetbalmatch Frankrijk-Israël aangehouden met twee granaten op zak.
De Standaard, 1996

Combinatiemogelijkheden

als subject bij een werkwoord

afketsen
in de bodem liggen
op de bodem liggen
in de grond zitten
exploderen
inslaan
neerkomen
ontploffen
uiteenspatten
vallen

Tijdens de snelle opmars van een Amerikaanse tankdivisie bleef een M1A1-“Abrams”-tank steken in het zand […]. De Iraki’s roken hun kans. De t-72-tanks vuurden, maar alle granaten ketsten af op de bepantsering van de Abrams.
De Groene Amsterdammer, 2001

Het voordeel van een pantserkoepel lag met name in de geringe afmetingen, het lage silhouet (waardoor hij beter te camoufleren was) en de afgeronde vormen waardoor de granaten sneller zouden afketsen.
http://home.wanadoo.nl/lcvdhulst/index-lc.html

Voor zover nu bekend lijkt er nog geen echt gevaar te bestaan, maar er zouden granaten niet al te diep in de bodem kunnen liggen.
http://www.waterbodem.nl/waterbodem-nieuws_detail.php?id=535, 2001

De verwachting is dat in de buurt van de Collenius- en Plantsoenbrug, in het Reitdiep in het centrum van de stad, een aantal granaten op de bodem ligt.
http://www.waterbodem.nl/waterbodem-nieuws_detail.php?id=535, 2001

Dit toestel bevatte naast een aantal boordwapens ook enkele honderden granaten van 13 en 20 mm, die na 57 jaar in de grond te hebben gezeten nog zeer gevaarlijk bleken te zijn.
http://www.luchtmacht.nl/main/taakenorganisatie/taak/rechtsorde.html

Ten minste zeven van de 25 in het kamp gevonden granaten waren voorzien van zogenaamde “korte-afstandontstekingen”. Dergelijke granaten exploderen op ongeveer zeven meter van de grond om ervoor te zorgen dat ze zoveel mogelijk mensen doden en verwonden.
De Standaard, 1996

Eén minuut na deze aanval explodeerde een granaat op een plein in de buurt van de school waar mensen in de zon zaten of in de rij voor een bakkerij stonden.
NRC, 1993

Maar tussen de 200.000 en 300.000 mensen hebben een trauma dat nog generaties zal doorwerken. Kinderen kunnen zich niet meer herinneren hoe een ei eruit ziet, maar kunnen aan het geluid horen wat voor type granaat er over één seconde neerkomt.
NRC, 1995

Op het stadscentrum, dat deels nog in Tsjetsjeense handen is, komt ongeveer elke dertig seconden een Russische granaat neer.
NRC, 1995

Zo gauw als ergens in ons land een bom of granaat ontploft, wordt de SFOB gebeld.
De Limburger, 2001

Het wrak van de BMW van beeldend kunstenaar Rob Scholte, waarin op 24 oktober vorig jaar een granaat ontplofte.
NRC, 1995

In Bagdad is onlangs een granaat ontploft met daarin het zenuwgas sarin.
http://users.pandora.be/kristofthoelen/irak3.htm, 2004

Een groot aantal kinderen bevond zich op de speelplaats toen de eerste granaat insloeg.
NRC, 1993

Ze was vaak doodsbang dat er een granaat zou inslaan als ze alleen thuis was.
http://www.artsenzondergrenzen.nl/

Als ik de melodie kwijtraakte, zou een meter voor of achter mij een granaat inslaan (ik besefte niet dat de meeste boven de huizen ontploften en dat het bombardement daardoor relatief weinig schade zou aanrichten).
Emmeke, Jan Lampo, 2001

Dan vallen weer granaten en worden vuurgevechten geleverd.
NRC, 1993

De eerste granaat spatte tot Breithaupts verbazing uiteen onder het luchtschip, de tweede ontplofte gevaarlijk dichtbij.
http://users.skynet.be/verganeglorie/

Buiten donderden de bommen en spatten de granaten uiteen.
De Hunnen. Dl. 3: Vrede, Jan Cremer, 1983

Onlangs werd een nabij Kani Mase gelegen berg onder vuur genomen door Turkse artillerie. Er zouden zich Turks-Koerdische rebellen schuilhouden. Veel granaten vielen in Kani Mase zelf.
De Standaard, 1996

Zodra er een granaat is gevallen, beginnen de sirenes te loeien.
NRC, 1993

tot ontploffing komen

Minstens 42 mensen werden gedood toen op een drukke markt in het zuidelijk deel van de stad drie granaten tot ontploffing kwamen.
De Standaard, 1996

Het gebouw werd bestookt met vier grananten die vanop 100 meter werden afgevuurd. Slechts één granaat kwam tot ontploffing.
De Standaard, 1996

als object bij een werkwoord

granaten afschieten
een granaat afvuren
granaten afvuren
een granaat gooien
granaten gooien
een granaat onschadelijk maken
granaten onschadelijk maken
een granaat schieten
een granaat werpen
granaten werpen

Bij Brcko, in de corridor die Servië verbindt met de gebieden van de Bosnische Serviërs in het noorden van Bosnië, schoten de Bosnische Kroaten zestien granaten af op de Serviërs.
NRC, 1995

Corsicaanse onafhankelijkheidsstrijders vuurden vrijdag een granaat af naar een rechtbank in Bastia.
De Standaard, 1996

Op één van die fronten werden door de strijdende partijen binnen enkele uren vijftienhonderd granaten afgevuurd.
NRC, 1995

Dagelijks vuren Servische troepen lukraak enkele granaten af op de stad.
NRC, 1993

Toen de rijkswachters hen sommeerden te stoppen, gooiden zij een granaat.
De Standaard, 1996

Aan deze plechtigheid bewaart Spanje overigens niet zulke prettige herinneringen: tijdens de rondrit na het huwelijk probeerde een anarchist een granaat in de koets te gooien, waarbij een groot aantal doden en gewonden viel.
NRC, 1995

Een projectiel werd in de bosschages langs de singel op de Kapelbrug gevonden door een 10-jarige jongen. Zijn moeder waarschuwde de politie die nog vier explosieven vond. De EOD heeft de granaten onschadelijk gemaakt.
NRC, 1995

Explosievendeskundigen dolven de overige granaten op en maakten ze onschadelijk.
De Standaard, 1996

Und ganz am Ende, in 1945, toen het schip voor de kust van Mecklenburg hulpeloos op het water dobberde, zonder mogelijkheid nog een onbezette haven binnen te lopen, hadden ze het pas tot zinken gebracht nadat ze hun allerlaatste granaat landinwaarts geschoten hadden.
Het onvermogen, Giovanni Peirs, 2001

Onderzoek moet uitmaken of hij dinsdag in Kopenhagen tot het duo behoorde dat twee granaten wierp naar drie Hell’s Angels.
De Standaard, 1996

Donderdag hadden de guerrillero’s al een granaat geworpen naar een gebouw van de politie in Figari.
De Standaard, 1996

een granaat tot ontploffing brengen

De ontmijningsdienst van de landmacht bracht de granaat tot ontploffing in het nabijgelegen Warandepark.
De Standaard, 1997

een granaat vinden

De jongen zou de granaat tijdens een vakantie in Frankrijk op het strand van Normandië hebben gevonden.
NRC, 1994

De jongen vond de granaat in een natuurgebied waar het leger vroeger een oefenterrein had.
De Standaard, 1996

Kok Nationale Bank vindt granaat tussen aardappelen. De koks van het personeelsrestaurant van de Nationale Bank in Brussel schrokken zich gisterochtend een aap toen ze een granaat aantroffen in een zak aardappelen. Het springtuig, uit de Eerste of de Tweede Wereldoorlog, belandde ei zo na in de schilmachine van de keuken.
De Standaard, 1997

Gesinus was mijn vriend […]. Samen vervolgden we onze weg […]. Gesinus wist granaten en kievitseieren te vinden – de vogels in de wei vlogen verschrikt op, voor twee kievitseieren gaf Loet Poelier een kwartje.
De Hunnen. Dl. 3: Vrede, Jan Cremer, 1983

De arm van dat jongetje hing aan flarden. Hij vond een granaat, hij had ze gegrepen, ermee gespeeld en ze in de hand gehouden. Ze explodeerde. Zijn zuster, die naast hem stond, was op slag dood.
Berthold 1200, Paul Koeck, 1979

met adjectief ervoor

niet-ontplofte granaten

De Algerijnse staatstelevisie toonde gisteren beelden van wapens, waaronder vijf niet-ontplofte granaten en vier machinepistolen die na het neerslaan van de opstand zouden zijn gevonden.
NRC, 1995

Ook werden enkele niet-ontplofte granaten in de snackbar gevonden.
De Standaard, 1996

Duitse granaten
een Russische granaat

Dat de Duitse granaten een paar kilometers verder vielen, gaf ons het gevoel dat wij veilig waren, alsof ze niet ieder ogenblik konden terugkeren.
Emmeke, Jan Lampo, 2001

Op 30 januari 1942 werd hij getroffen door de scherven van een Russische granaat.
Het onvermogen, Giovanni Peirs, 2001

met adjectivisch tegenwoordig deelwoord

inkomende granaten
inslaande granaten
ontploffende granaten
een ontploffende granaat
uitgaande granaten

“We horen machinegeweervuur in de stad. Er wordt ook vanuit de stad geschoten met mortieren. En we horen ook inkomende granaten.” Voordien rapporteerde Hoogsteyns enkel uitgaande granaten. Inkomend granaatvuur duidt op de aanwezigheid van Banyamulenge-milities in de onmiddellijke buurt van Bukavu.
De Standaard, 1996

Mensen hebben geen enkele bescherming tegen inkomende granaten en het vuur van sluipschutters.
NRC, 1994

Een van zijn belangrijkste onderwerpen is uiteraard het oorlogsgeweld, het verwoestend effect van inslaande granaten of het troosteloze van de omgeving.
De Standaard, 1996

Duizenden gevulde zandzakken moeten personeel en materiaal bescherming bieden tegen inslaande granaten en het vuur van sluipschutters.
Meppeler Courant, 1994

Maar tijdens de opleiding hebben ze ons nooit voorbereid om in een klein vliegtuig, volgestouwd met benzine plus 4000 pond brandbommen of zelfs gewoon in benzine gedrenkte textielvezels, tussen licht-spoormunitie en ontploffende granaten te vliegen.
Het onvermogen, Giovanni Peirs, 2001

De bemanning trachtte zich te redden. De viermoteur was dus verloren. Hij zweefde vóór ons weg, over de huizen, en beschreef dan een bocht. Steeds lager ging het, maar het gevaarte draaide terug, in een grote kring. Wolken van ontploffende granaten.
Danny, Clem Schouwenaars, 1978

De zware vrachtwagen met de ontploffende granaat als merk op de portieren reed langzaam langs de huizen.
De Hunnen. Dl. 3: Vrede, Jan Cremer, 1983

Want overal in de stad klinken na een week of twee relatieve rust weer geweervuur, kanonnen en het geluid van in- of uitgaande granaten.
NRC, 1993

met voorzetselgroep

Voorzetsel: van

de granaten van 13 en 20 mm
de granaten van het kaliber 2-pounder
de granaten van het type RPG M-80

Aanvankelijk waren de granaten van het kaliber 2-pounder, die ook in de Noordafrikaanse woestijnoorlog in gebruik waren om Rommels tanks uit te schakelen.
Meppeler Courant, 1995

Het gaat om dertig handgranaten, een granaat van het type RPG M-80, drie tijdbommen, TNT-explosieven en munitie.
De Standaard, 1996

Dit toestel bevatte naast een aantal boordwapens ook enkele honderden granaten van 13 en 20 mm, die na 57 jaar in de grond te hebben gezeten nog zeer gevaarlijk bleken te zijn.
http://www.luchtmacht.nl/main/taakenorganisatie/taak/rechtsorde.html

granaten van de Bosnische Serviërs
granaten van de Duitsers
granaten van de Russen

Op de stad Tuzla in het noorden van Bosnië kwamen gisteren drie granaten van de Bosnische Serviërs neer; een vader en zijn twaalfjarig zoontje werden gedood en vier mensen liepen verwondingen op.
NRC, 1994

Zevenduizend Joden vielen door kogels en granaten van de Duitsers.
Alles wat het geval is, Milo Anstadt, 2001

‘Moet je niet je galante plichten vervullen?’ vroeg ik Freek. Ook hij keek op zijn horloge en antwoordde: ‘Ja, ik neem aan dat straks weer het gebruikelijke theater komt.’ Het was niet duidelijk of hij de granaten van de Russen of de angsten van Gisela bedoelde. Waarschijnlijk de combinatie. Hij stond op en ging haar achterna.
Alles wat het geval is, Milo Anstadt, 2001

in voorzetselgroep

bestoken met granaten

Syrië wil immers de enige niet ontwapende militie, de Hezbollah, in het zuiden de vrije hand geven om Israël te bestoken met granaten zolang de Golan niet is teruggegeven.
NRC, 1995

Zondagochtend werd een kazerne van de Guardia Civil in Ochogavia bestookt met granaten.
De Standaard, 1996

Volgens Israëlische bronnen had het leger de bedoeling nog meer te verwoesten omdat militante Palestijnen de voorbije weken regelmatig Joodse nederzettingen in het zuiden van de Gazastrook met granaten zouden hebben bestookt.
http://www.in.be/

met een granaat
met granaten

Bij een beschieting van de gevangenis van de Deense stad Koege met een granaat is zondag een lid van de motorbende Bandidos gewond geraakt.
De Standaard, 1997

Een Amsterdamse crimineel die met zijn auto de lucht invliegt, de vuurwerkramp in Enschede, een aanslag met een granaat op een pizzeria in Zeeland.
De Limburger, 2001

Die bende wordt verdacht van een aanval met granaten vorige week op een clubhuis van de rivaliserende Hells Angels.
De Standaard, 1996

Het was de tweede keer deze maand dat een aanslag met granaten op een Guardia Civil-kazerne werd gepleegd.
De Standaard, 1996

De regeringssoldaten schoten vervolgens een uur lang op de menigte en wierpen met granaten.
NRC, 1995

Zo nu en dan wordt er met granaten gegooid om de andere vluchtelingen te intimideren en om te voorkomen dat zij naar Rwanda terugkeren.
NRC, 1995

een regen van granaten

De religieuze studenten hadden de laatste weken een regen van granaten en raketten op de stad laten neerdalen en met elke voltreffer op een burgerhuis verspeelden ze meer krediet bij de bevolking.
NRC, 1995

Een regen van granaten viel over de wijk; de weinig luide klappen van zoeven ontaardden in een vreesaanjagend geroffel, steeds vaker onderbroken door het razend gekraak van voltreffers die een gebouw uit elkaar deden spatten.
Emmeke, Jan Lampo, 2001

Een regen van granaten krijgt de vijand sinds zes dagen op zijn kop.
Proloog; Uitje; Vakantiebelevenissen; Helm, Ep Meijer, 2000-2001

met telwoord ervoor

drie granaten
duizenden granaten
een granaat
30 granaten
600 granaten
4.300.000 granaten
een tweede granaat

De Serviërs beschoten de stad ’s ochtends met drie granaten per minuut, ’s middags nog met één granaat per minuut.
NRC, 1994

Bovendien kwamen ze met hun wielen steeds vast te zitten in de door duizenden granaten omgewoelde bodem.
http://www.kijk.nl/artikel.jsp?art=1875, 2000

Ze zouden de afgelopen acht dagen zo’n 30 granaten hebben afgevuurd.
http://www.in.be/

Tussen kwart voor vijf en half acht werden meer dan 600 granaten afgevuurd, aldus een VN-woordvoerder, overste Brière.
Meppeler Courant, 1995

Ter voorbereiding van de Slag bij Passendale in 1917 worden zo door de Britten ongeveer 4.300.000 granaten verschoten.
http://www.klm-mra.be/nederlands/collecties/virtual/wo_1.html

Na een eerste inslag van een mortiergranaat op tien meter afstand sloeg een tweede granaat in toen de militairen op weg waren naar een bunker om bescherming te zoeken.
NRC, 1995

met ander, nevengeschikt substantief

bommen en granaten
bommen of granaten
een mijn of een granaat
raketten, granaten en mortieren
verloren kogels, mijnen en granaten
vlammenwerpers, fougasses, raketten, granaten, mijnen, bommen en andere houders

De Baskische afscheidingsbeweging Eta (Baskenland en Vrijheid) voert haar terreurcampagne op. Sinds ze op 1 juli een einde maakte aan haar eenzijdig bestand, gebruikte ze bommen en granaten in Andalusië, Navarra, Catalonië en Baskenland.
De Standaard, 1996

Is hij niet bang dat het feest door bommen of granaten zal worden verstoord?
NRC, 1995

Op de appelplaats zijn een aantal typische strandhindernissen opgesteld, voornamelijk boomstammen, die schuin naar zee gericht in het zand werden geplaatst, en die voorzien waren van een mijn of een granaat.
http://users.pandora.be/alex.deseyne/NDL/BatterijSaltzwedel.htm

Geurwapens zijn niet dodelijk, maar hun fysieke en psychische effecten zijn uiterst krachtig. Ze kunnen gebruikt worden tijdens betogingen, maar ook tijdens een oorlog in combinatie met dodelijke wapens zoals raketten, granaten en mortieren.
De Morgen, 2002

Hulpverleners zeggen dat het gevaar toeneemt omdat de grenzen tussen de oorlogsrisico’s zoals verloren kogels, mijnen en granaten, en gewelddadig banditisme vervagen.
De Standaard, 1997

Brandwapens kunnen de vorm aannemen van bijvoorbeeld vlammenwerpers, fougasses, raketten, granaten, mijnen, bommen en andere houders van stoffen die brand doen ontstaan.
http://www.mindef.nl/mpbundels/11_serie/11_20/11_20_190_proc3.htm

Vaste verbindingen
een scherpe granaat

een ongebruikte granaat die nog kan exploderen; een granaat die nog niet tot ontploffing gebracht is geweest; een op scherp staande granaat

Een scherpe granaat uit de Eerste Wereldoorlog heeft tientallen jaren als souvenir bij een Leeuwarder familie in de woonkamer gestaan. De duik- en demonteerploeg van de Koninklijke Marine in Den Helder liet het levensgevaarlijke projectiel woensdag in de Bullepolder exploderen.
http://www.lc.nl/friesland/regio/article12004461.ece/Scherpe-granaat-in-woonkamer, 18 februari 2009

Een bomverkenner van de politie bevestigde dinsdagavond na onderzoek dat het om een scherpe granaat gaat, die nog niet is ontploft.
http://www.bd.nl/regio/tilburg-en-omgeving/tilburg/hond-vindt-granaat-in-tilburg-1.4053898, 16 oktober 2013

Een jongetje van negen uit het Engelse Chichester zorgde voor opschudding met een origineel cadeau voor zijn leraar: een scherpe granaat. De jongen vond de granaat in een natuurgebied waar het leger vroeger een oefenterrein had. Hoofdonderwijzer N. C. zei dat hij onmiddellijk met de granaat naar een audiokamer was gegaan, die geen ramen heeft en een stalen deur.
De Standaard, 1996

inslaan als een granaat

(Gezegd van getrapte of geslagen ballen)
hard aankomen

Oranje was definitief verslagen toen een vrije trap van Berger als een granaat achter De Goey insloeg. De spits schoot dwars door de muur, waaruit drie Tsjechen heel slim wegsprongen.
NRC, 1995

Goran Ivanisevic sloot de finale van het tornooi om de Grand Slam Cup in München in stijl af. Met vier aces, die als granaten insloegen bij zijn weerloze Amerikaanse tegenstander Todd Martin.
De Standaard, 1995

Hij kreeg alle tijd om aan te leggen voor een schot, dat insloeg als een granaat, 0-2.
http://www.scagha.nl/wedstrijdverslagen/media/2003scagha-hilversum.htm, 2003

De ras-Feyenoorder nam een hoge bal vanaf zo’n 20 meter meter ineens vol met zijn zwakke been en het leder ‘sloeg in als een granaat’.
Meppeler Courant, 1993

Woordfamilie
Als deel van een afleiding

granaatje

Als rechterlid in samenstellingen en samenkoppelingen

120 mm-granaat
155 mm-granaat
23 mm-granaat
75 mm-granaat
81 mm-granaat
88 mm-granaat
artilleriegranaat
brisantgranaat
clustergranaat
eiergranaat
gasgranaat
geluidsgranaat
handgranaat
Kruppgranaat
luchtafweergranaat
mortiergranaat
namaakgranaat
oefengranaat
oorlogsgranaat
rookgranaat
scherfgranaat
splintergranaat
steelgranaat
tankgranaat
traangasgranaat
uraniumgranaat

Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen

granaataankoop
granaataanslag
granaataanval
granaatbeschieting
granaatexplosie
granaathuls
granaatinslag
granaatkartets
granaatkrater
granaatlanceerder
granaatontploffing
granaatscherf
granaatsplinter
granaattrechter
granaatvest
granaatvormig
granaatvrij
granaatvuur
granaatwerpen
granaatwerper
granaatwond

Als deel van een samenstellende afleiding

granaatwerend

Als deel van een samenstellende samenstelling

antitankgranaat

granaat 2.0

steensoort die meestal doorschijnend en rood of roodbruin van kleur is; rode kristal

Semagram

Granaat…

is een stof

[Gevoelsindruk] is hard
[Kleur] is in de bekendste varianten dieprood of bruinrood van kleur, maar komt ook in het groen, geel, bruin, paars, zwart of zonder kleur voor
[Transparantie] is transparant of opaak

Algemene voorbeelden

Granaat is een rode halfedelsteen, die nogal eens in zegelringen wordt gebruikt, of als goedkope vervanging voor robijn.
De Standaard, 1996

Woordfamilie

Als deel van een afleiding

granaten

Als linkerlid in samenstellingen en samenkoppelingen

granaatkleurig
granaatkristal
granaatrood
granaatsteen

granaat 2.1

stuk steen van granaat dat meestal geslepen is; granaten steentje, bijvoorbeeld voor in een sieraad

Betekenisbetrekking

specialisering

Betrokken betekenissen 2.0 : 2.1

Algemene voorbeelden

De smaragd is voor de motoriek. De beryll voor het verstand, voor het denken. De granaat voor het voorstellingsvermogen. De robijn voor je intuitie.
http://www.detijgeroog.web-log.nl/

Combinatiemogelijkheden
met ander, nevengeschikt substantief

de granaat en de robijnen

Dat rode betekent dat het een activerende en krachtgevende steen is, maar zonder het ‘gevaarlijke’ aspect van de helderrode stenen, zoals bijvoorbeeld de granaat en de robijnen dat wel hebben.

Woordfamilie

Als deel van een afleiding

granaatje

Instituut voor Nederlandse Taal, Laatste update: 27 juni 2016

http://anw.inl.nl/article/granaat