Stichting De Noordzee – Beschermde gebieden in de Noordzee + Willem den Heijer – Uitbuiting van Noordzee + Boudewijn de Groot – Noordzee

6 juni 2019Businessplan, Home, Locatie, Media, Video1

Beschermde gebieden in de Noordzee

Kustzone – Dynamische kinderkamer

De kustzone van de Noordzee is een dynamisch gebied, en de soorten, die er leven, worden beïnvloed door golven en getijden. Het is een belangrijk leef en foerageergebied voor vogels en vissen, en dient als kinderkamer voor vissoorten als tong en schol. Vanwege hun verbinding met de delta zijn deze gebieden belangrijke onderdelen van de routes van trekvissen. Ook komen we er regelmatig zee zoogdieren als zeehonden of bruinvissen tegen. Deze kun je soms zelfs zien vanaf het strand! In het zuiden sluit de kustzone aan op de monding van de grote rivieren, en is daarmee belangrijk voor trekvissen. Op sommige plekken vinden we schelpenbanken, waar we vaak weer een hoge diversiteit aan vissen en andere dieren vinden.

Schol (foto Juan Cuetos|OCEANA)

In de kustzone liggen drie beschermde gebieden: de Noordzee kustzone, de Voordelta, en de Vlakte van de Raan. Binnen al deze gebieden is in totaal zo’n 185 km (7,5 procent van het gebied, 0.3% van de Nederlandse Noordzee) volledig beschermd tegen alle vormen van bodem beroerende visserij.

Borkumse Stenen – Bijzondere schelpkoker worm en natuurlijke riffen

Ten noorden van Schiermonnikoog vinden we de Borkumse stenen. Dit is, naast de Klaverbank, een van de weinige gebieden op de Noordzee, waar natuurlijke riffen voorkomen, in de vorm van grote keien, die hier tijdens de laatste ijstijd zijn afgezet. Dit zorgt voor een bijzondere levensgemeenschap met anemonen, zacht koraal, maar bijvoorbeeld ook zee naaktslakjes en kreeftjes. Daarnaast vinden we hier velden van schelpkoker wormen. Deze wormen produceren kokertjes van grof zand en stukjes schelp, die een paar centimeter boven het zand uitsteken en ook een soort rif vormen.

Schelpkoker worm (foto Udo van Dongen)

De Borkumse stenen zijn momenteel niet beschermd, maar in het onlangs getekende Noordzee kust visserij akkoord (https://www.noordzee.nl/akkoord-voor-betere-bescherming-natuur-langs-noordzeekust/) is afgesproken, dat een deel van dit gebied bij de Noordzeekust zone betrokken gaat worden. Dan zal een oppervlakte van zo’n 120 vierkante km. (± 17 procent van het gebied, ± 0.2 procent van de Nederlandse Noordzee) gesloten voor bodem beroerende visserij. De locatie van de te beschermen oppervlakte is nog te bepalen. Het gebied grenst aan het Duitse Natura 2000 gebied de Bork um Riffgrund, waar overigens wordt voorgesteld het in zijn geheel (± 625 vierkante km.) te sluiten voor bodem beroerende visserij.

Friese Front – Uniek en voedselrijk fronten gebied

Het Friese Front is een uniek gebied. Het ligt op de overgang van ondiepere zandbodems naar diepere kleibodems. Op het Friese Front komen verschillende watermassa’s samen, wat zorgt voor onstuimig, maar helder en zuurstofrijk water. Deze combinatie leidt tot een hoge voedselproductie, waar verschillende dieren van profiteren. Zo is er een hoge diversiteit bodemdieren, en is het een belangrijk gebied voor bijvoorbeeld de noord kromp. Dit bijzondere tweekleppige schelpdier wordt meer dan 150 jaar oud en plant zich zeer langzaam voort. Daarom is de soort erg gevoelig voor verstoringen door bijvoorbeeld de boomkorvisserij. Het Friese Front is ook een belangrijk voedsel en rustgebied voor zeevogels. Zo komen er tegen het einde van de zomer duizenden zeekoeten naar het gebied om hier hun jongen te laten opgroeien.

Zeekoeten (foto Juan Cuetos|OCEANA)

Het gebied is beschermd als Natura 2000 (https://www.noordzeeloket.nl/beleid/noordzee-natura-2000/) gebied onder de Vogelrichtlijn (https://minez.nederlandsesoorten.nl/content/vogelrichtlijn), en komt in aanmerking voor bodembescherming onder de Kaderrichtlijn Mariene Strategie (https://www.noordzeeloket.nl/beleid/europese/). Het voorstel van de overheid is om 600 vierkante km. van dit gebied (in totaal is het Friese Front 2880 vierkante kilometer groot) te sluiten voor bodem beroerende visserij. Daarnaast zal nog een aan het Friese Front grenzend gebied van 400 vierkante km. gesloten worden. Dit leidt in totaal tot een gebied van 1000 vierkante km. (± 1.7 procent van de Nederlandse Noordzee) op het Friese Front, dat gesloten wordt voor bodem beroerende visserij. Ook wordt het gehele Friese Front onder de Vogelrichtlijn (https://minez.nederlandsesoorten.nl/content/vogelrichtlijn), gedurende de helft van het jaar (juni t/m november) mogelijk gesloten voor staand, want visserij, ter bescherming van de zeekoet. Bovengenoemde voorstellen moeten nu op Europees niveau worden goedgekeurd. De maatregelen moeten in 2020 van kracht zijn om te voldoen aan de afspraken binnen de Kaderrichtlijn Mariene Strategie (https://www.noordzeeloket.nl/beleid/europese/).

Centrale Oestergronden – Bijzondere bodemdieren en mogelijk weer oesterbanken

Nadat de zeebodem zo’n 15 meter scherp daalt op het Friese Front, komen we in dieper en rustiger water terecht: de Centrale Oestergronden. Het wordt hier wel zo’n 50 meter diep. Tot het einde van de negentiende eeuw was 20% van de Noordzeebodem bedekt met uitgestrekte oesterbanken, onder andere in dit diepe, kalme en slibrijke gebied. Deze zijn helaas tussen 1880 en 1926 verdwenen als gevolg van onder andere visserij en ziekten. Er leven hier nog steeds veel verschillende bodemdieren, waaronder lang levende soorten als de noord kromp en zeldzame soorten als de zwarte streepschelp, zandschelp en de bolle papierschelp. Daarnaast treedt hier door de eigenschappen van het gebied in de zomer een bijzondere situatie op: er ontstaat in het water een warme algenrijke oppervlaktelaag, die niet mengt met de veel koudere onderlaag. We noemen dit stratificatie.

Noord kromp (fotograaf Udo van Dongen)

De Centrale Oestergronden komen in aanmerking voor bodembescherming onder de Kaderrichtlijn Mariene Strategie (https://www.noordzeeloket.nl/beleid/europese/). Er ligt een voorstel om 1000 km2 (± 29 procent van het gebied, ± 1.7 procent van de Nederlandse Noordzee) van de Centrale Oestergronden te sluiten voor alle vormen van bodem beroerende visserij. Dit voorstel moet nu op Europees niveau worden goedgekeurd. De maatregelen moeten in 2020 van kracht zijn om te voldoen aan de afspraken binnen de Kaderrichtlijn Mariene Strategie (https://www.noordzeeloket.nl/beleid/europese/).

Klaverbank – Natuurlijke riffen en bijzondere dieren

De Klaverbank is, naast de Borkumse Stenen, het enige gebied op de Nederlandse Noordzee, waar we grote keien en stenen vinden. Deze worden afgewisseld met grind en grof zand. Deze combinatie zorgt voor een hoge diversiteit, en hier leven veel bijzondere en kwetsbare soorten, die zijn aangepast aan deze omgeving. Deze soorten, zoals zeeanemonen en het zachte koraal dodemansduim, vinden we alleen op harde substraten, zoals stenen of wrakken. De Klaverbank wordt doorsneden door een diepe geul, die we de Botney Cut noemen, die tot wel 60 meter diep is en veel vis bevat. In bepaalde seizoenen zorgt dit voor hoge aantallen zeevogels en zeezoogdieren in het gebied.

Dodemansduim (foto Oscar Bos)

De Klaverbank is een beschermd Natura 2000 (https://www.noordzeeloket.nl/beleid/noordzee-natura-2000/) gebied onder de Habitatrichtlijn (https://minez.nederlandsesoorten.nl/content/habitatrichtlijn). Er ligt een voorstel om circa 688 vierkante km. (± 45 procent van het gebied, ± 1.2 procent van de Nederlandse Noordzee) van De Klaverbank te sluiten voor alle vormen van bodem beroerende visserij. Dit voorstel moet nu op Europees niveau worden goedgekeurd. De maatregelen moeten in 2020 van kracht zijn om te voldoen aan de afspraken binnen de Kaderrichtlijn Mariene Strategie (https://www.noordzeeloket.nl/beleid/europese/).

De Doggersbank – Belangrijk voor vis en vogels

In het Noordelijkste puntje van de Nederlandse Noordzee ligt de Doggersbank. Dit is een grote overstroomde zandbank, die zich uitstrekt over het Engelse, Nederlandse en Duitse deel van de Noordzee. In totaal is de bank zo’n 17600 km2 groot, en het Nederlandse deel bedraagt 4730 km2. Op het ondiepste stuk is de Doggersbank zo’n 20 m diep. De flanken van het gebied herbergen bijzondere biodiversiteit aan bodemdieren, en het is een belangrijk gebied voor bijvoorbeeld haring, schol, wijting en kabeljauw. Door de relatief geringe diepte komen veel duikende vogels, zoals papegaaiduikers en alken naar het gebied om te foerageren op de grote hoeveelheden zandspiering in de bodem. Ook vinden we er regelmatig zeezoogdieren, zoals bruinvissen en dolfijnen.

Zeeduivel (foto Udo van Dongen)

Het gebied is sinds 2016 een beschermd gebied onder Natura 2000 (https://www.noordzeeloket.nl/beleid/noordzee-natura-2000/). Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland zijn ondertussen al meer dan 10 jaar bezig om visserijmaatregelen voor het gebied op te stellen. Momenteel ligt er een plan om zo’n 1326 km2 (28% van het gebied, 2.3% van de Nederlandse Noordzee) te sluiten voor de meeste bodem beroerende visserijen, behalve voor Schotse zegen visserij. In het Duitse deel willen ze ook deze techniek verbieden. Ook deze voorstellen worden nu op Europees niveau beoordeeld.

Stichting De Noordzee, 27 februari 2019

https://www.noordzee.nl/beschermde-gebieden/

Uitbuiting van Noordzee

Windmolenparken, testgebieden voor zogenaamde zeeboerderijen en gesloten reservaten leggen steeds meer beslag op de beschikbare ruimte op zee. Het aantal NGO’s, dat zich bemoeit met de Noordzee, is talrijk en evenals de energie industrie popelen ze om de Noordzee optimaal uit te buiten.

Het zogenaamde voordeel van windmolens op zee wordt de burger door de strot geduwd, want Nederland moet de energiedoelstellingen zien te halen. De negatieve effecten van windmolens en de aanleg daarvan, op het marine milieu, krijgen nauwelijks aandacht. Het PR circus doet de burger geloven, dat die windmolens de ultieme optie zijn om de CO2 uitstoot te reduceren. Mooie verhalen over riffen, nieuwe soorten en biodiversiteit verkopen goed. Voor de kottervloot is het een drama. De ruimte om te kunnen vissen, slinkt rap. Zij zien de toekomst met vrees tegemoet, zeker nu de pulstechniek is verboden en een slecht georkestreerde Brexit voor nog meer ellende kan zorgen.

Om op aanlegkosten te besparen geven de bedrijven de voorkeur aan ondiepe delen van de Noordzee. Het maakt immers nogal wat uit of in vijftig meter diep water geplaatst moet worden of in vijftien meter diep water. Dat scheelt enorm.

Dan gaat het om gigantische bedragen, die in de loop der jaren door de belastingbetaler bijeen zijn gebracht. Helaas zijn die ondiepe plekken juist favoriet bij vissers. De visserij verliest daardoor belangrijke visgronden. Opvallend is ook, dat vissers regelmatig melding maken van het feit, dat de molens niet eens draaien. Waarschijnlijk weegt het aantal molens, dat is neergezet zwaarder dan het functioneren ervan.

En om de kottervloot nog meer de stuipen op het lijf te jagen, heeft Stichting De Noordzee (SDN) recentelijk opgeroepen tot het beschermen en of sluiten van de Bruine Bank, nadat tijdens een onderzoek zandkokerwormen zijn ontdekt, die eigenhandig ‘riffen’ maken. Voor de vissers geen verrassing, want zandkokerwormen komen overal voor. Ondertussen bombardeert SDN de soort als indicator, waarna er een campagne aan op is te hangen en de Postcodeloterij weer geld kan storten om de campagne te financieren. De vissers voelen zich bedreigd, want zij zien hun vangstgebieden gestaag slinken.

Voor milieuorganisaties lijkt het wel, of het nooit genoeg is. Zo ervaren vissers hun onuitputtelijke drang om beschermde gebieden op zee te creëren. Telkens komen ze op de proppen met een onheilstijding of beweren ze, dat een bepaald organisme zeldzaam is.

In de meeste gevallen gaan ze erg kort door de bocht, want over een lange jaarreeks is er met betrekking tot de biodiversiteit niet veel bekend. Honderd jaar geleden werd er geen tot nauwelijks onderzoek gedaan naar het zeebodemleven. Het ontbreekt vaak aan een ijkpunt, waardoor het lastig is, zo niet onmogelijk, om te bepalen of de biodiversiteit daadwerkelijk verminderd is of dat er van een soort meer of minder rondscharrelt.

Willem den Heijer is visserijdeskundige. Hij is bezorgd over de roofbouw, die op de Noordzee wordt gepleegd.

Helderse Courant, 1 juni 2019

https://www.noordhollandsdagblad.nl/regio/noordkop