Sandra Smets – GODDELIJKE KUNST, Één Doel Punt en de Heilige van Glas in Lood ligt in Scherven

20 april 2025AdminBusinessplan, Home, Interview, Locatie, Media, Portretten, Ridderboek0

Niki de Saint Phalle – Shooting (foto Niki Charitable Art Foundation)

Wim Delvoye – Sint Stephanus I (foto Linda & Guy Pieters Foundation, Knokke Heist)

Tempi & Wolf – Micky Mouse (foto onbekend)

Andy Warhol – Saint Apollonia (foto Contemporary Gallery)

GODDELIJKE KUNST, Één Doel Punt en de Heilige van Glas in Lood Ligt in Scherven

De Kerk had het al zo moeilijk in de Jaren Zestig, toen Pop Artists met een idee kwamen, Reli Pop. Het idee was goed bedoeld, maar of het zo ook uit pakte?

Zo veel woede, de boze brieven, scheld telefonades Jacques Frenken had het nooit verwacht. Hij had zijn kunst helemaal niet God lasterend bedoeld. In tegen deel. Pop Art was voor hem een manier om de Kerkelijke boodschappen weer actueel te maken, te versterken. Dus, om dat Jezus twee duizend jaar geleden een mik punt was geweest, beschilderde hij een Kruis Beeld als schiet schijf (Target, 1966). En door Sint Antonius te om ringen met gek samen gestelde monsters gaf hij diens bezoeking weer, een al oud Religieus thema, nu dan met poppen oogjes er op.

Verschillende van Frenkens Vroom bedoelde, maar slecht begrepen beelden zijn te zien in OMG! Reli Pop in Museum Krona, een ten toon stelling over Pop Art en Religie. Pop Art kwam in de Jaren Zestig op, en reageerde enthousiast op populaire beeld culturen, iets waar de Kerkelijke ook nog toe behoorde. Te gelijk had die Kerk met Leeg Loop te kampen en Pop Art als PR offensief ging velen te ver. En dat merkte Frenken.

Hij woonde in Den Bosch en zag oude Heiligen Beelden bij het grof vuil staan, nam ze mee naar het atelier. Assemblages van Objets Trouvés waren gangbaar in die Pop Art tijd. Dus ja, dan zaagde hij bij een Christus Beeld het hoofd er af, voor nieuwe samen stellingen. Het ziet er bruut uit op de film beelden in het Museum, waar in hij verbaasd vertelt over de commotie. Katholiek op gevoed wilde hij moderne Devotie Beelden maken, om voor te knielen. In plaats daar van pakte een ten toon stelling bezoeker een schoen met naald hak, en gooide die naar een beeld. Mis, gelukkig. Dat Reli Pop een aan val is, lijkt Museum Krona zelf ook te impliceren. Al thans, zo is de opening zaal in gericht. Uit 1990 dateert Sint Stephanus I van Wim Delvoye, een voet bal doel op ware grootte met de Heilige in het midden, maar, alles is van Glas in Lood. Eén Doel Punt en de Heilige Ligt in Scherven. Daar bij draait een film van Niki de Saint Phalle. Zij stelde in 1961 schilderijen met of zonder Religieuze thematiek als Altaar Stukken op, om er verf kogels op af te vuren. Het ging om af reageren én om Extase. op zich ook een Religieus gegeven, maar daar voor moest er wel wat kapot.

Ontheiliging

Dat Pop Art ontheiligde, dat was bekend, het was dé stroming ,die de notie van High Art onder uit haalde. Ook dat laat Krona zien. Dat Claude Monet ooit met veel atmosferische toetsen de Kathedraal van Rouen had geschilderd, Pop Artist Roy Lichtenstein deed dit over. Ook hij gaf die Kerk met stippen weer, maar dan een vlak raster als van een uit vergrote foto (1969). Eduardo Paolozzi schilderde in 1970 een Jesus Colour by Numbers, een kleur plaat Jezus. En Andy Warhol zeef drukte een reclame voor een Christus beeld, Only 9,98 Dollars.

Vanaf de Jaren Tachtig ging de ontheiliging door dankzij Post Modernen, zo als Rob Scholte, met een chagrijnig Christus kind als uit vergroot tijd schrift om slag, op nieuw werd Religie gereduceerd tot een plaatjes wereld, iets wat je in de winkel koopt. Arme kerk.

Al die schreeuwerigheid past niet echt bij het Museum. Museum Krona ligt in het Brabantse Uden in alle rust verstopt achter de Klooster muren van het oude Birgittinessen Klooster, een nog alt ijd actieve orde. In een oude kruiden tuin groeien akker klokjes, veld zuring en het vijf delig kaasjes kruid. Binnen heeft het Museum Middel Eeuwse Beelden en een schat kamer, waar Reliek houders en zilveren Gotische kelken op lichten, zo dra je de ruimte betreedt. Daar naast biedt het al jaren door dachte ten toon stellingen, waar in oude en eigen tijdse kunst via Spirituele thema S verknoopt raken. Vaak zijn het alle lei Religies, maar Pop Art moest het voor al hebben van het Christen Dom.

Dat Christen Dom verkeerde in tussen door de Secularisatie dus danig in crisis, dat Rome een besluit nam. Paus Johannes XXIII organiseerde van 1962 tot 1965 het Tweede Vaticaanse Concilie, een koers wijziging om de Kerk modern te maken. Het wilde contact met mensen en Latijn werd vervangen door volk talen.

Maar Pop Art, dat was toch een ander soort Modern. Hans Truijen ontwierp in 1968 Glas in Lood ramen, met tussen de Gotische Lood lijnen foto details, die uit een tijd schrift of krant lijken te zijn geknipt. Maar de Kerk ging voor een sobere Moderniteit, strak, wit, wat ver van Pop Art af stond. Truijens ramen, die bleven bij een ontwerp.

Open Baring van Soep Blikken

Te gelijk had de Kerk wel degelijk een lange traditie van het om armen van het wereldse. Kijk eens naar Gotische Kerk Bouw, vol wereldse referenties. Of denk aan bier brouwen, carnaval. En nog steeds, hoe veel Katholieke Kapellen hebben wel niet kunst stof Maria Beelden, waar van je denkt, dat is een wel heel synthetische jurk.

Want Moderniteit is bepaald niet één duidig. Dat merkte ook de Californische Non Corita Kent. In 1962 had ze Warhols soep blikken gezien, en ervoer die als een openbaring, zo kon je dus in kunst alle werelden combineren, de aardse en de Hemelse. Dat ging ze doen. Ze gaf kunst lessen bij de Orde van The Immaculate Heart en ging affiches zeef drukken. Song teksten vervloeiden met super markt slogans en Bijbel teksten, de Paus met de woorden ‘Let the Sun Shine’, Kerk of musical, Who Cares.

Ook trok ze kunst het publieke domein in door Processies te organiseren. Film beelden in Krona tonen een enorme Pop Parade tijdens Mary’s Day in 1964. Tien tallen Nonnen en Seculieren, met bloemen in het haar, dragen kleur rijke dozen vol slogans, Friendship, Love, Relax, Sale, richting een Liturgische Dienst, ook ge- woon op straat.

Ze was een sensatie. In 1966 riep de LA Times haar uit tot Woman of the Year, in 1967 stond ze als de moderne Non op de cover van Newsweek. Er verschenen stoere foto’s van haar in Habijt, bezig met zeef drukken. In tussen werd haar kunst steeds politieker, zo sprak ze zich stevig uit tegen de Vietnam Oorlog. En op zich paste dit bij het Tweede Vaticaanse Concilie, dat had beloofd ruimte te bieden voor Seculiere waarden rond Recht en Vrede.

Maar zo zag niet ieder één het. Dat begon al toen ze in 1964 in een kunst werk Maria had vergeleken met de ‘Juiciest Tomato of All’, een andere tomaat hangt in Krona. De Aarts Bisschop van Los Angeles, Kardinaal James McIntyre, trok dat niet. Kritiek hield aan, ze kreeg een Burn Out, in 1970 verliet ze de orde. Haar in vloed bleef. Tot haar fans behoorden film maker Alfred Hitchcock, muzikant John Cage en ontwerpers Ray en Charles Eames. Maar om dat ze zo N ongebruikelijke figuur was, een Non, ontbrak ze lange tijd in de kunst geschiedenis boekjes. Gelukkig is Kent in tussen gerehabiliteerd en krijgt ze ook in Krona aan dacht.

Best in gewikkeld dus, die Reli Pop. Frenken stopte in 1969 met zijn assemblages, door alle kritiek. Kent verliet de Orde. En Warhol is mis schien verkeerd begrepen. Na zijn dood bleek hij Vroom Katholiek te zijn geweest. Wat betekent dat? Ging het hem echt alleen om de buiten kant, zo als dat Pop Art betaamde? Of zocht hij toch God in de advertentie voor een plastic Jezus?

Warhol pakte meerdere Religieuze thema S op. In grafische contouren had hij, ruim honderd maal, het Laatste Avond Maal van Leonardo da Vinci vereen vou- digd. Dat ontketende een Sample cultuur, die nog alt ijd voort duurt. Popeye, South Park, de TV serie van Dr House, hele voet bal teams, alle maal deden ze wel eens Da Vinci S compositie na. Vaak als geintje, soms maat schappij kritisch. Want waar om is Jezus al tijd een witte man? En dus kwamen er versies, waar in hij zwart is, een vrouw, of iemand met down syndroom.

Om dat deze schildering zo beroemd is, werkt de kwink slag, het Laatste Avond Maal wordt hier ontheiligd, en dat is toch het venijn van Pop Art, mis schien niet als aan val bedoeld, pakt het wel zo uit. Deze parodieën vullen een halve zaal, met een video loop van Avond Maal varianten, die Meme na Meme over het internet zweven. Einde loos vermenig vuldigd, zo als Jezus deed met de vissen en de broden. Zo bezien heeft het Tweede Vaticaans Concilie hier in succes geoogst, al ging de Heiligheid er behoorlijk van af. In deze expositie is God over al, in Flashier gedaanten dan Hij zelf ooit zou hebben geschapen.

Ten Toon Stelling

OMG! Reli Pop Art is tot en met 7 september 2025 te zien in Museum Krona, Uden
Info https://museumkrona.nl

Sandra Smets

NRC, 19 april 2025

https://www.pressreader.com/netherlands/nrc-handelsblad/20250419/281758455136167

PDF
Sandra Smets – GODDELIJKE KUNST, Één Doel Punt en de Heilige van Glas in Lood ligt in Scherven, NRC, 19 april 2025