Rob Scholte in de film “Rob Scholte Museum Tijdelijk Gesloten” van Roy Dames (foto KRO NCRV)

De kunstenaar Rob Scholte (1958) doet wel enigszins aan de schrijver Eduard Douwes Dekker (1820 – 1887), alias Multatuli, denken: geniaal in wat hij doet, extrovert, gedreven, niet verstoken van waardering en bewondering voor zijn werk, en evenmin van bewonderaars. die het beste met hem voorhebben. Maar er is iets in hun beider persoonlijkheid, waardoor ze steeds weer in moeilijkheden komen, in conflict met degenen. die hen steunen en bewonderen, en dan financieel aan de grond raken. Er is iets in hun kunstenaarschap, dat het hun onmogelijk maakt te leven met de compromissen en halve leugentjes, die gewone stervelingen als u en ik in staat stellen een beetje heelhuids door het bestaan te komen. Zij ontberen het vermogen om hun mond te houden, wanneer ze zich geconfronteerd zien met de middelmatigheid en halfhartigheid, die in het maatschappelijk leven maar al te vaak de boventoon voeren.

Tot welke drama’s, die – in principe natuurlijk bewonderenswaardige – intolerantie kan leiden, komt naar voren in de uitstekende documentaire ‘Rob Scholte Museum, tijdelijk gesloten’ van Roy Dames, die onlangs in première is gegaan op het Nederlands Film Festival in Utrecht. Dames – zelf ook een originele figuur, vooral bekend van de wonderlijke en unieke film ‘Foute vrienden’, volgt daarin Scholte in de laatste maanden van zijn ‘Rob Scholte Museum’ in Den Helder. Dat heeft bestaan van 2013 tot 17 april 2018, toen de politie in opdracht van het gemeentebestuur van Den Helder tot ontruiming overging.

Met archiefbeelden geeft Dames een indruk van de voorgeschiedenis. Scholte was vanaf de jaren tachtig een van de meest aan de weg timmerende en internationaal succesvolle Nederlandse jonge kunstenaars, wiens ‘De Schreeuw’ in 1987 bijvoorbeeld de aandacht trok op de ‘documenta’ in Kassel.

Rob Scholte – De schreeuw (collectie Städel Museum, Frankfurt am Main)

In 1990 kreeg Scholte de opdracht voor de inrichting van het Nederlandse paviljoen op de Biënnale van Venetië en kort daarna voor een reusachtige muurschildering in Nagasaki, ‘Après nous le déluge’. In 1994 werd er in Amsterdam een – tot op heden officieel onopgehelderde – bomaanslag gepleegd op Scholte, waarbij de kunstenaar beide benen verloor. In de film van Roy Dames blijkt uit archiefmateriaal hoe de kunstenaar zich er door deze ramp niet onder laat krijgen. Na enige jaren in Brussel en op Tenerife te hebben gewoond, keert hij in 2003 metterwoon terug in Nederland, en betrekt enige jaren later het voormalige postkantoor van Den Helder.

Dat is een gebouw van architect Jo Kruger uit 1964, en een prachtig voorbeeld van wat wel ‘Wederopbouw’ architectuur genoemd wordt. Scholte woont in het gebouw, heeft er zijn atelier en opent er in 2013, overigens zonder subsidie en dergelijke, in 2013 het ‘Rob Scholte Museum’, met werk van hemzelf en andere kunst, die hem bevalt. Een leuk initiatief zou je zeggen, en een opkikkertje voor de aan cultuur arme stad Den Helder. Ik heb Scholte er wel eens opgezocht: hij hield van elk kunstwerk in zijn museum en zat vol plannen. Het had een juweeltje kunnen worden, daar in het tochtige Den Helder.

Het mocht echter niet zo zijn. De meerderheid in de gemeenteraad wijzigde zich en het nieuwe College van B & W wilde het oude postkantoor verkopen, voor de sloop. Er volgden jaren van politieke debatten en processen, waarvan de film van Dames een oppervlakkige indruk geeft. Die processen lopen overigens, meer dan twee jaar na de ontruiming, nog steeds. Wat zo leuk had kunnen worden – een opmerkelijk museum voor moderne kunst in een stad, waar je zoiets niet zou verwachten – is ontaard in een lamentabele toestand: een verbeten doorvechtende kunstenaar aan de rand van de financiële afgrond. Het is, om de vergelijking met Multatuli nog even voort te zetten, een overwinning voor de Batavus’ Droogstoppels van deze wereld.

En het is nog niet voorbij. Bij de ontruiming in 2018 zijn van gemeentewege alle kunstwerken uit het museum meegenomen en opgeslagen. De gemeente ontleent daaraan een kostenvordering op Scholte, die inmiddels tot 550.000 euro is opgelopen. Omdat de kunstenaar die niet wil voldoen – hij meent integendeel een vordering op de gemeente te hebben – heeft de gemeente Den Helder besloten de opgeslagen kunst op 8 oktober aanstaande te gaan veilen. Den Helder moet zich diep schamen. Waar is de gefortuneerde mecenas, die deze laaghartigheid voorkomen kan?

‘Rob Scholte Museum, tijdelijk gesloten’ van Roy Dames zal door KRO NCRV op een nog te bepalen datum worden uitgezonden als 2Doc.

Museum De Fundatie in Zwolle had dit jaar een omvangrijke overzichtstentoonstelling van Scholtes werk gepland, die echter vanwege de Corona Virus pandemie een jaar moest worden uitgesteld, tot 11 september 2021 – 9 januari 2021. Info en tickets op: https://www.museumdefundatie.nl/nl/rob-scholte-2/

De journalist Paul van Liempt heeft op zijn YouTube kanaal ‘De nieuwe wereld’ een uitvoerig interview met Roy Dames, waarin deze – na wat gezeur over de publieke omroep – ook vertelt over zijn ervaringen bij het maken van de film over Rob Scholte (vanaf 31.00): https://www.youtube.com/watch?v=y9YczE47haE

Raymond van den Boogaard, geboren 14 maart 1951 te Amsterdam. Studie geschiedenis in Leiden. Van 1978 tot 2016 redacteur van NRC Handelsblad: onder andere redacteur Oost Europa, correspondent in Moskou, correspondent in Berlijn, oorlogsverslaggever Joegoslavië, politiek en diplomatiek redacteur Den Haag, redacteur en chef kunst. Thans freelance, onder andere voor De Groene Amsterdammer, de Nederlandse Boekengids, Raam op Rusland, de Republikein. Auteur van boeken Moskou aan zee, Gewijde grond, Zilverstad, Claudine Duverger – Dagboek van een femme fatale in ruste, Mijn lieve ouders, De religieuze rebellen van de Vrije Gemeente.

We Always Have Paris, datum onbekend