Copyright van Rob Scholte in De Compagnie te Dordrecht (foto Lijsje Snijder)

PETITIE TEGEN PLAGIAAT

In de Zaak Katrijn Van Giel vs. Luc Tuymans heeft de rechter in Antwerpen zoals bekend beslist dat het schilderij ‘A Belgian Politician’ van Luc Tuymans plagiaat is van de foto die Katrijn Van Giel maakte van Jean-Marie Dedecker. Deze uitspraak vinden wij onaanvaardbaar en bovendien naast de kwestie.

De uitspraak gaat uit van kwade wil en bedrog van de kunstenaar, terwijl daar geen sprake van is. Wie het werk van Tuymans kent, weet dat het gebruik van fotografische bronnenmateriaal deel uitmaakt van zijn praktijk als schilder en mee de inhoud van zijn werk bepaalt. Luc Tuymans heeft daar trouwens nooit een geheim van gemaakt. Hij publiceerde meerdere boeken waar dat bronnenmateriaal in opgenomen is en in zowat elk interview communiceert hij erover.

Stromingen in de hedendaagse kunst, de hele popart en het Fotorealisme zouden ondenkbaar zijn geweest zonder deze act van appropriating. Marcel Duchamp maakte al meer dan 100 jaar geleden duidelijk dat door een beeld of object te hergebruiken, door het te verplaatsen naar een andere contextvreemde omgeving, de betekenis en het statuut van het object verandert. Met andere woorden: de intentie van de kunstenaar en de context zijn essentieel om de inhoud en het statuut, de lezing van een beeld of een object te bepalen en dus niet zozeer het object of het beeld zelf.

In het vonnis dat de aard van de praktijk van de kunstenaar negeert, wordt gefocust op de overeenkomsten, terwijl er meer zou moeten gefocust worden op de verschillen tussen beide beelden en op de aard van de artistieke praktijk en de hedendaagse kunst. Op een vormelijke overeenkomst na, hebben de twee beelden niets met elkaar te maken. De betekenis en het statuut, de functie van de beelden, het medium, het auteurschap en de intentie van de auteurs zijn totaal verschillend.

De Intentie van de fotograaf was om het leed van Dedecker te tonen. Omdat de foto in de krant als illustratie bij een artikel verscheen, had die een tijdelijke functie. Het is een publiek beeld dat zich niet als kunstwerk presenteerde omdat het geen autonome positie had. Het beeld werd in grote oplage verdeeld en verspreid op het internet.

De intentie bij Luc Tuymans om ‘A Belgian Politician’ te maken, was totaal anders. Hij wilde in tegenstelling tot de fotograaf géén portret maken van Dedecker. Zelf zegt hij hierover: ‘Op de foto zie je de populistische politicus Jean-Marie Dedecker, een man van vlees en bloed, die gebukt gaat onder de kwellingen van het politieke bedrijf. De fotografe heeft een beeld vastgelegd waaruit een grote empathie voor haar onderwerp spreekt. Het schilderij heeft een volstrekt andere betekenis, het toont een quasi skeletachtige figuur, in zilverachtig licht. Het geschilderde beeld is koud en onrustig, het roept een sfeer van dreiging op en wordt huiveringwekkend. De empathie is weggeborsteld, de anekdote vernietigd. Het beeld is naar een ander niveau getild – het is emblematisch geworden voor het spook van het populisme dat door Europa waart.’*

Het werk van Tuymans heeft een andere functie en een andere betekenis en ziet er anders uit. Doordat de rechter deze zaak beschouwt als plagiaat, gaat die voorbij aan de artistieke toevoeging van de kunstenaar, aan zijn werkmethode en de totaliteit van zijn oeuvre, aan de aard van de moderne en de hedendaagse kunst. Zeggen dat dit plagiaat is, is zeggen dat de kunstenaar aan de foto niets toegevoegd heeft en komt neer op het criminaliseren van de kunstenaarspraktijk.

Omdat deze uitspraak een aanslag is op de aard van de kunstenaarspraktijk, kunst en kunstenaars verdacht maakt, de vrije expressie van kunstenaars aan banden legt en een smet legt op de kunstgeschiedenis, willen wij bij deze een duidelijk standpunt formuleren tegen de veroordeling en onze steun betuigen aan Luc Tuymans.

H’ART, 28 January 2015

Uit Vrij Nederland, 13 Februari 2014 ‘Foto’s schilderen: plagiaat of ‘fair use’, Mischa Cohen

Ondertekenen deze tekst

Karin Hanssen, kunstenaar en doctoraatsonderzoeker ‘De Geleende Blik’ U.A/KASKA, Philippe Van Cauteren, Artistiek Directeur S.M.A.K., Jasper Krabbé, Vaast Colson, Anselm Franke, Bert Danckaert, Els Roelandt, Jean-Charles Vergne, Director of FRAC Auvergne, Clermont-Ferrand, France, Philippe Pirotte, Rektor, Staatliche Hochschule für Bildende Künste, Städelschule, Frankfurt am Main, Deutschland, Niels Van Tomme, Curator, Center for Art, Design and Visual Culture, USA, Michael Amy, Ph.D., Professor of the History of Art, College of Imaging Arts & Sciences, Rochester Institute of Technology, International Association of Art Critics (AICA), USA, Giovanni Carmine, Director Kunst Halle Sankt Gallen, Davidstrasse 40, CH-9000 St. Gallen, Dr Maria Anna Potocka, The director of MOCAK, Museum of Contemporary Art in Krakow, Poland, Anna Tilroe, kunstcriticus, curator, vml bijzonder hoogleraar kunst & cultuur, Radboud Universiteit Nijmegen, NL., Fred Bervoets, Lieven Segers, Daan Rau, Carl Depauw , Directeur MAS, Antwerpen, Francis Alys, Guillaume Bijl, Aart van der Kuijl, Damien De Lepeleire, Ria Pacquee, Dennis Tyfus, Dirk Braeckman, Koen Theys, Jacques Charlier, Louis De Cordier, William Ludwig, Christoph Fink, Joëlle Tuerlinckx, Jos Van den Bergh, Coördinator Cinema Zuid, Nadia Naveau, Benny Van den Meulengracht-Vrancx, Robert Devriendt, Frederik Vergaert, Lokaal 01, Kenneth Lum , visual artist, curator, Ellen De Meutter, Els Opsomer, Jan De Zutter, Alison Engels, Jesus Fuenmayor, Tom Liekens, Phillip Van den Bossche, Artistiek Directeur, Mu.Zee, Prof. Dr. Manfred Sellink, Hoofddirecteur-Hoofdconservator / General Director KMSKA, Benny Boogers, Virginie Bailly, Ives Maes, Nel Aerts, Hans Vandekerckhove, Eriko KIMURA, Curator, Yokohama Museum of Art, Japan, Joost Declercq, Directeur, Museum Dhondt-Dhaenens, Luk Lambrecht, CC Strombeek, Stella Lohaus, Charlotte Mullins, Art Critic, Writer and Broadcaster (U.K.), Tom Vansant, Emma Thyssen, Frank Lubbers, Inge Grognard, Tim Van Laere en Elke Segers, TIM VAN LAERE GALLERY, Peter De Cupere, Goedele Bartholomeeusen, Saskia Draxler , Galerie Nagel Draxler, Germany, Christian Nagel, Galerie Nagel Draxler, Germany, Koen Leemans, cultuurfunctionaris-directeur Cultuurcentrum Mechelen, Bert Frings, Catherine de Zegher, Directeur, MSK Gent, Adriaan Raemdonck, Galerie Zwarte Panter, Henk Visch, Ria Verhaeghe, Frank Koolen, Kris Van Dessel, Tinka Pittoors, Jan De Cock, Anny De Decker, Kris Fierens, Sven Augustijnen, Kevin Van Gaver, Anouk Van de Wal, Flor Bex, Loretta Yarlow, Director, University Museum of Contemporary Art, Fine Arts Center 151 Presidents Dr. University of Massachusetts, USA, Michaël Borremans, Ulrike Lindmayr, LLS 387, Hilde Van Canneyt, Ralph Rugoff, Director, Hayward Gallery, London, U.K., Goele De Bruyn, Jean Michel Botquin, Galerie Nadja Vilenne, Annette De Keyser, Galerie Annette De Keyser, Pieter Vermeersch, Roberto Polo, Wilfried Huet, Prof. Dr. Maximiliaan Martens, Voorzitter Vakgroep Kunstwetenschappen, UGent, Geert Goiris, Martin uit den Bogaard, Nica Broucke, Michael de Kok, Jan Vanriet, David Broker, Director Canberra Contemporary Art Space, Gorman Arts Centre, Australia, Sabrina Baker, Gallery manager, Canberra Contemporary Art Space, Gorman Arts Centre, Australia, Taro Amano, Chief Curator at Yokohama Museum of Art, Japan, Phil Bloom, Shaun Gladwell, Wouter Van der Hallen, Wim Wauman, Marilou van Lierop, Seamus Kealy, Director, Salzburger Kunstverein, Austria, Paul Kusseneers, Suzy Kusseneers, Benjamin Cook, Director LUX London, U.K., Hildegund Amanshauser, Raymond Barion, Rob Scholte, Chris Dercon, Director Tate, Modern, London,U.K., Carla Arocha, Stéphane Schraenen, Sara Weyns, Claude Blondeel, Manor Grunewald, Gregory Salzman, independent curator and writer on contemporary art, MA, USA

(lijst nog niet afgesloten, wie wil tekenen mailt naar mail@karin-hanssen.be)

http://www.hart-magazine.be/nl/petitie-tegen-plagiaat#.VMlNoCihr1A