Peter van Lakerveld − Geweld op paleismuren

Nagasaki – Huis ten Bosch, het Hollandse namaakstadje in de buurt van het Japanse Nagasaki, is er om het publiek te amuseren. De trapgeveltjes, het Goudse stadhuis, het bruine café, het draaiorgelmuseum en het VOC schip ‘De Liefde‘ in de haven. Alles is op ware grootte nagebouwd. De toerist heeft aan één dag nauwelijks genoeg om er zich er mee te vermaken.

De muurschildering ‘Après nous le déluge‘ (Na ons de zondvloed) van de Nederlander Rob Scholte heeft aan Huis ten Bosch echter een element toegevoegd, dat met amusement niets van doen heeft. Want het werk van Scholte en zijn veertig assistenten is één groot protest tegen geweld. En daarmee heeft het Hollandse stadje dan toch nog een relatie gelegd met de recente geschiedenis van zijn Japanse omgeving.

De band met een verder verleden had de stad al. Meer dan twee eeuwen lang was de Hollandse handelspost Dejima op een eilandje in de baai van Nagasaki het enige contact geweest met Europese mogendheden. De keus voor een Nederlandse imitatiestad – en niet voor bijvoorbeeld een Duitse of Spaanse – was logisch. Maar aan de meest dramatische gebeurtenis in de historie van Nagasaki, de atoombom van 9 augustus 1945, herinnerde tot nu toe niets in Huis ten Bosch.

Scholte – na de officiële overdracht, vorige week, nog aanwezig in Huis Ten Bosch – zegt een directe verwijzing naar de bom bewust te hebben vermeden. Hij vindt, dat al te veel voor de hand liggend en bovendien te beperkt. Want geweld uit zich op zoveel manieren. Voor de Japanners is het een actueel thema na de aanslag in de metro van Tokio, eerder dit jaar, denkt Scholte.

De schildering bedekt volledig de muren in de Oranjezaal, de achttien meter hoge ronde hal onder de koepel van het paleis, waar het stadje zijn naam aan ontleent. De bezoeker staat te midden van een chaos van explosies en zeeslagen uit de tijd van De Ruyter en Tromp. Rood is de overheersende kleur.

De schildering begint vredig met een jongen, die op een dijk zit te dromen over zijn toekomst. Gaandeweg worden de beelden echter afschrikwekkender. Tussen de schijnbaar historiserende beelden van de ouderwetse zeeslagen zitten eigentijdse elementen, zoals een modern fregat en een deel uit de beurspagina van de Wall Street Journal in de vorm van een raket. Ook geld is geweld. Op de plaats van kroonluchters hangen stoplichten (ontworpen door Harald Vlugt), die vergeefs trachten de agressie tegen te houden. Helemaal boven in de koepel heeft de strijd zich verplaatst naar de Amsterdamse grachten. Terug bij het onderste deel eindigt de cirkel in een vuurzee waarboven Apache helikopters dreigend op de toeschouwer lijken af te komen.

Scholte en zijn medewerkers zijn vier jaar bezig geweest met het enorme project. Toen het voor driekwart klaar was, werd Scholte in november vorig jaar het slachtoffer van een bomaanslag in Amsterdam, waarbij hij beide benen verloor. Dat drama heeft de uiteindelijke vorm van ‘Après nous le déluge‘ mede bepaald. “Alles is voor mij veel intensiever geworden. En ik kan me na de aanslag veel beter vereenzelvigen met wat hier vijftig jaar geleden gebeurd is”, zegt hij. De afkeer van alles, die Scholte een tijdlang had na zijn ongeluk, heeft hij uitgebeeld in een zeilschip, waar vanaf tientallen mensen overboord worden gegooid. Daarboven staat een bordje ‘Go away’.

Nu, ruim een jaar na de autobom, die hem verminkte, denkt de schilder de weg omhoog weer te hebben gevonden. Binnenkort gaat hij naar een Amerikaanse marinebasis in Californië, waar hij zal leren lopen op twee technisch zeer geavanceerde protheses. Scholte geeft er enthousiast allerlei details over. En hij heeft ontdekt, dat je de muurschildering ook andersom kunt bekijken. Westerse mensen lopen in de ronde zaal rechtsom, Japanners doen het tegenovergestelde, die lopen een cirkel tegen de zon in. De agressie neemt dan af. Vlak voordat de kijker toekomt aan de dromende jongen, ziet hij een zich herhalende reeks wastafels. In de onderste wastafel drijven oorlogsschepen op het formaat van speelgoedbootjes. Het geweld is gereduceerd tot belachelijke proporties.

Volgens Scholte is directeur Yoshikuni Kamichika van Nagasaki Holland Village Co, de exploitant van het stadje, ingenomen van het kunstwerk, zoals het geworden is. Al waren de plannen dan oorspronkelijk heel anders. De bedoeling was de zeventiende eeuwse schilderingen in de Oranjezaal van Huis ten Bosch in Den Haag nauwkeurig te kopiëren. Dat zou evenwel tot gevolg hebben gehad, dat fotografen wekenlang in het paleis bezig waren geweest met opnamen. De koningin achtte dat een te grote ingreep in haar privacy. Vervolgens kreeg Rob Scholte de opdracht.

Kamichika heeft zijn kopieerdrang rondom het imitatiepaleis echter ten volle kunnen uitleven. De tuin is aangelegd in de oorspronkelijke zeventiende eeuwse Franse stijl. Toen koningin Beatrix na haar troonsbestijging in 1980 in Huis ten Bosch ging wonen, zijn er plannen geweest de tuinen naar het oude Franse ontwerp te restaureren. Door geldgebrek is het daar nooit van gekomen. De paleistuin in Japan is dus echter dan de werkelijkheid.

Een leuk weetje voor Nederlanders, maar die vormen slechts een er geringe minderheid onder de bijna vier miljoen bezoekers, die de stad jaarlijks bezoeken. Ze geven er per persoon omgerekend tweehonderd gulden uit aan entreekaartjes, drank, maaltijden aan attracties, vertelt voorlichter Henk Boer. Een fors bedrag, geeft hij toe. “Maar je moet bedenken dat Japanners korte vakanties hebben en best wat willen uitgeven, als ze eens vrij nemen.” Wie blijft overnachten in een van de drie (grote) hotels is uiteraard veel meer kwijt dan tweehonderd gulden. Volgens Boer zijn de hotels goed bezet.

Minder goed gaat het met het dorp Wassenaar, dat door enkele slootjes van het toeristische deel is gescheiden. De villa’s zijn bestemd voor bewoning of als gastenverblijf van bedrijven, die een villa hebben gekocht. Met die verkoop vlot het niet. Voor de helft van de villa’s is nog geen koper gevonden, een gevolg van de recessie, die Japan heeft getroffen na de ineenstorting van de ‘zeepbel economie‘.

Voorlopig zal Kamichika het moeten hebben van het toeristische deel. Een perfect nagebouwd stukje Nederland, dat overduidelijk in Japan ligt. Want in het ordelievende en schone Japanse Huis ten Bosch ontbreekt één typisch Nederlands straatkenmerk: hondenpoep.

Trouw, 7 december 1995, 00:00

http://www.trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/article/detail/2578840/1995/12/07/Geweld-op-paleismuren.dhtml

Meer informatie:
https://robscholtemuseum.nl/?s=Huis+ten+Bosch
https://robscholtemuseum.nl/?s=Nagasaki
https://robscholtemuseum.nl/?s=De+Liefde
https://robscholtemuseum.nl/?s=Après+nous+le+déluge
https://robscholtemuseum.nl/?s=Dejima
https://robscholtemuseum.nl/?s=atoombom
https://robscholtemuseum.nl/?s=Oranjezaal
https://robscholtemuseum.nl/?s=Harald+Vlugt
https://robscholtemuseum.nl/?s=bomaanslag
https://robscholtemuseum.nl/?s=Nagasaki+Holland+Village