Nico van Rossen – IJdelheid strijdt met allure

Andy Warhol, de reclame afgod hebbe zijn ziel, zou zich in deze tijd thuis gevoeld hebben. Met enthousiasme zou hij zich hebben laten bombarderen tot zetbaas van het Het Huis, en ook De Bus zou hij, als chauffeur, met graagte een bepaalde richting opsturen. Zonder enig moreel bezwaar, maar creatiever dan Hummie, die de menselijke instincten weliswaar aanvoelt, maar vermoedelijk nooit Campbell soep genuttigd heeft.

Mochten de beschermelingen van ex reclameman Warhol ‘15 seconden roem‘ beleven – dankzij goed georganiseerde media aandacht tegenwoordig duurt bekendheid wat langer, door diezelfde gemanipuleerde en manipulerende media. Sketch, het vakblad voor theateramusement, vroeg zich in het jongste themanummer ‘Allure B.V.‘ af, wat je daar heden ten dage voor moet doen. Moet je nog iets kunnen, of is het voldoende als je ergens op het juiste (vooraf bepaalde) moment bent? Deze vraag legde Sketch voor aan een keur van mensen, die populaire cultuur maken of daar beroepsmatig gedachten over ontwikkelen. Van Jan Boerstoel tot Bram Vermeulen, van Peter Heerschop tot Nilgün Yerli, van trio Kloosterboer tot Jacques Klöters.

Het resultaat is zo divers als de schrijvers zelf en loopt uiteen van pastiche tot serieuze beschouwing. Peter Heerschop (Spijkers met koppen, cabaretgroep NUHR) speelt op zijn bekende wijze met het thema ‘ijdelheid’. Een bewering voorziet hij onmiddellijk van haar tegendeel, waardoor je uiteindelijk ‘in verwarring’ verkeert over wat hij nu echt meent. Zijn meest rakende opmerking is een terzijde: ‘Is het u trouwens opgevallen dat steeds als er nieuwe mensen bijkomen in Het Huis, die ook direct genomineerd worden? Het asielzoekersprobleem in een notendop.‘

Rick Lorenzo Drost analyseert in zeven korte scènes de betrekkelijkheid van de roem. Na afloop van een voorstelling ziet hij zich geconfronteerd met publiek, dat hetzij de kunstenaar naar de mond praat, hetzij misleidend (want onbedoeld) verleidt, hetzij al vertrokken is – zodat alleen een eenzaam biertje aan de verlaten bar resteert, gesteld, dat de bar nog open is.

Terwijl Vincent Bijlo, oprecht als altijd, meent, ‘dat we moeten strijden tegen de leegheid, die steeds vollere zalen treft‘ (herstel, ‘trekt‘ noteerde Bijlo) beschrijft publicist Pieter de Nijs verrassenderwijs Joseph Beuys als vroeg voorbeeld van de moderne kunstenaar. Want Beuys verkocht in hoofdzaak zichzelf en zijn in vet gestolde autobiografie. In dat opzicht wijkt zijn houding niet af van Young British Artists als Sarah Lucas en Damien Hirst of een New Neurotic Realist als Chris Ofili. Terzijde: zij allen danken hun bekendheid aan de activiteiten van reclameman en verzamelaar Saatchi. Het is dat kindster Charlotte Church geen beeldende kunst maakt, anders zou Saatchi ook haar onder zijn hoede hebben genomen. Nu doen andere gewiekste marketing lui dat, die hun oren goed naar de markt laten hangen en die weten hoe je een product promoot.

Tussen alle persoonsgebonden bijdragen in Sketch door staat opeens een stukje van socioloog Willem van den Berg. Hij verklaart de opkomst van de middelmaat uit het feit, dat de Nederlandse samenleving veel minder gedifferentieerd is dan enkele decennia geleden. Er is volgens hem sprake van ‘een grote middenstandscultuur, met daarbinnen een grijze massa’. Daarom lijkt alles zo op elkaar, zijn doelgroepen vluchtig en kleine niches geworden. Om op te vallen moet je dus vreemde, buitenissige dingen doen, of zorgen dat je je gewone zelf goed ‘in de markt zet‘.

How to star. Rob Scholte, nog zo’n ster, wijdde er ooit een tentoonstelling aan. Ook hij wist de grens tussen kunst en werkelijkheid, tussen echt en illusie, behoorlijk te manipuleren. Totdat hij die grens definitief overschreed. Voor zover het lezen van deze actuele Sketch iets duidelijk maakt, is het dit: je moet je vooral niet laten nomineren, want Het Busje komt zo.

Sketch, Jrg. 4, nummer 16, winter 1999, losse nummers fl. 15,-. Info: 020-6273467.

Troiuw, 3 februari 2000, 0:00

https://www.trouw.nl/cultuur-media/ijdelheid-strijdt-met-allure~bc055c1c/

Meer informatie:
https://robscholtemuseum.nl/?s=Fred+Teeven