Micha Kat – Lees mee met vluchteling Micha Kat (8): LEV TOLSTOJ | ANNA KARENINA
Ik heb sinds enige tijd een Litouwse vriendin. Je kunt ook zeggen een Russische, want toen zij opgroeide in Vilnius was dat deel van de Sovjet Unie. Haar taal, opvoeding en opleiding zijn helemaal ‘gerussificeerd’ en na bijna 20 jaar in Ierland is haar Engels nog altijd geen 20% van haar uitdrukkingsvaardigheid in het Russisch. Vorige week keken we samen naar een verfilming van Tolstoj’s Anna Karenina, een Russische verfilming uiteraard. Enige jaren daarvoor had ik het boek gelezen. Het was een bijna spirituele ervaring samen naar deze film te kijken – we zijn op onze oude dag (54 en 56) stapelgek op elkaar. We hebben samen talloze relaties, affaires, amourettes, huwelijken en scheidingen achter de kiezen, dus konden we met enige distantie en kennis van zaken de kolderieke verwikkelingen rond het liefdesleven van Anna tot ons nemen.
Het boek uit 1877, dat nog steeds geldt als de allergrootste liefdesroman uit de wereldliteratuur (het is het tweede magnum opus van Tolstoj tien jaar na Oorlog en Vrede), is zo rijk aan thema’s en inhoud, dat het niet mee valt er de belangrijkste ‘lessen’ uit te destilleren. Maar een invalshoek ligt toch wel erg voor de hand: lijkt mijn vriendin Tatiana op Anna? Reeds direct dringt zich een eerste overeenkomst op, die in feite zo belangrijk is, dat we verder nergens meer over hoeven na te denken en dat is de nadruk die beide vrouwen leggen op het belang van liefde in hun leven. Dit komt bij Tatiana vooral naar voren in de spontaniteit en de openheid, waarmee over liefde wordt gesproken (iets, dat in Nederlandse vrouwen een grote zeldzaamheid is): mijn Micha, mijn liefde, ik ben zo blij met onze liefde, het enige dat voor mij telt is liefde. Het zijn vaste mantra’s, die elke dag tientallen keren langs komen. Heerlijk vind ik dat! Anna gaat natuurlijk nog vele stappen verder, leeft uitsluitend voor de liefde – in het boek van bijna 1000 pagina’s lezen we niets over een baan, een hobby of andere activiteiten: elke seconde in het leven van Anna staat in het teken van de liefde! Eerst a contrario (de liefde, die ze niet heeft in haar vreselijke huwelijk met de robotachtige, gevoelloze en 20 jaar oudere topambtenaar Karenin) en dan de echte, totale, alles overheersende en verwoestende liefde in haar affaire met de homme fatal graaf Vronski. Anna is bereid alles op te offeren voor deze man – met name haar status binnen de aristocratie -, maar ja… dan openbaart zich voor Anna een monsterlijke werkelijkheid! Vronski is namelijk gewoon een man met een carrière, met ambities, met vrienden. Een prima vent, niets mis mee, hij houdt echt zielsveel van Anna, maar… het leven roept! Voor Anna is het alles of niets. Zij wil haar man elke seconde van haar leven aan haar zijde! Ze valt ten prooi aan twijfel, jaloezie en depressie en werpt zich uiteindelijk voor een trein. Haar rampzalige huwelijk met de schatrijke topambtenaar had ze zonder twijfel kunnen volhouden tot op hoge leeftijd, maar woeste emoties van echte liefde, van de twijfels en de teleurstellingen, die werden Anna al spoedig te veel. Had ze maar een baan gehad of een hobby of leuke vriendinnen om thee mee te drinken!
Voor mij en Tatiana wordt de liefdes soep niet meer zo heet gegeten. Dat heeft natuurlijk vooral te maken met onze leeftijden. Ik denk daar vaak over na, over hoe anders je alles, wat met liefde en seks te maken heeft, beleeft op je 25ste en je 55ste. The bottom line: het is nu beter! To be honest: op mijn 25ste kon ik nog bijna nergens echt van genieten! Je bent te gespannen, te snel afgeleid, te veel bezig met dingen als carrière en status, te onzeker en onervaren… In feite had de angst me totaal in de greep! Ik was werkelijk overal bang voor en dat allemaal tegelijkertijd – dat ik geen goede baan zou krijgen, dat ik niet goed presteerde in bed en alles wat daar tussen ligt! Dat is nu helemaal weg. Ik ben werkelijk nergens meer bang voor. Je weet ook precies, wat je leuk en fijn vindt in een relatie en als dingen niet lopen, zoals dat zou moeten, dan lach je daar gewoon om!
Anna probeerde te leven als een vijftiger, maar dat is onmogelijk op je dertigste. In feite is het compleet krankzinnig op die leeftijd te besluiten alleen te willen leven voor de liefde en je nergens anders mee bezig te willen houden. De wetten van de natuur eisen van een vrouw zelfs, dat ze zich op die leeftijd ontfermt over kinderen, die alle aandacht op eisen! Nee, dan Micha en Tatiana: wij hoeven geen kinderen meer te maken en ook geen carrière. For the record: zij heeft drie volwassen dochters en ik een volwassen zoon, zij heeft al drie kleinkinderen. Dat leidt ons tot de laatste belangrijke vraag: is Anna inderdaad de verveelde, wat hysterische rijke luis dochter, die te decadent is voor het ‘gewone leven,’ die veel critici van haar hebben gemaakt? Of is het de zuivere, gepassioneerde en goud eerlijke furie, die bereid is alles op te offeren voor wat uiteindelijk inderdaad het mooiste en het kostbaarste is, dat het leven te bieden heeft?
Niets zo neurotisch als de romantische liefde. Ongetest door conflict en tegenslag is het als een eerste slok mierzoete likeur. Egocentrisch en gericht op het vermijden van pijn. En volledig afhankelijk van het gevoel van versmelting met de partner. Onvoorwaardelijke liefde is voor de meeste mensen niet haalbaar. Voor Anna niet, voor madame Bovary niet. Kijk naar de prachtige Russische film Loveless van regisseur Zviaguintsjev en je weet genoeg.
Prachtig verwoord!