Micha Kat – Lees mee met vluchteling Micha Kat (10): F. SCOTT FITZGERALD | THE GREAT GATSBY

7 maart 2018Gimmick, Home, Locatie, Media2

Ik heb vaak gedacht: de mooiste tijd om te hebben geleefd en de mooiste plaats was het New York tijdens de roaring twenties van de vorige eeuw. Toen had ik The Great Gatsby nog niet eens gelezen! Bij deze kan ik onthullen: het boek heeft mijn overtuiging alleen maar versterkt! Het gaat hierbij natuurlijk niet om de luxe, de decadentie, de feesten en de lekkere wijven sec, maar om de maatschappelijke achtergrond, waartegen zich dat allemaal afspeelt, het ‘Umfeld,’ zoals de Duitsers dat zo mooi zeggen. De jaren twintig van de vorige eeuw waren een tijd van ongebreideld optimisme, van groei, van de ene spectaculaire nieuwe uitvinding na de andere: snelle geile auto’s, telefoon, televisie, massamedia, de aandelenbeurs, cocktails in allerlei kleuren: het is allemaal prominent aanwezig in The Great Gatsby. In zo’n maatschappij is het gaaf, cool, avontuurlijk en trendy alles te ontdekken, grenzen te verleggen, het leven te vieren, dronken te worden. Hoe anders is dat nu! Het is anno nu helemaal niet meer cool te feesten met lekkere wijven, maar smerig, pervers, over the top, frustie, crimineel en decadent. Dat komt, omdat het Umfeld is verziekt. Laat ik een van mijn favoriete metaforen inzetten: de Titanic. Aan het begin van de overtocht van de cruiser was alles toppie: lekker zuipen, gokken, neuken… Maar du moment, dat het schip op de ijsberg crasht, komt dat allemaal net effe anders te liggen. Minder leuk en geil zullen we maar zeggen. Onze samenleving is aan het crashen. Het mooie daarvan is dan wel weer, dat je wordt terug geworpen op dingen, die echt zijn: mensen van wie je houdt en die van jou houden.

Toen ik in 1981 als eerstejaars student aankwam in Amsterdam was dat in veel opzichten net zoiets als toen Nick Carraway in 1922 in New York belandde, waar hij een baantje had gevonden als optiehandelaar. Net als Nick kwam ik ook uit de provincie (uit Eindhoven) en vielen mij de schellen van de ogen in de wereld van het grote geld, van de snel ontluikende luxe en decadentie in die jaren, zoals de opening van het eerste Grand Cafe, Oblomov, en de trendy discotheek 36 op de Schaal van Richter. Wat daar allemaal gebeurde komt een op een overeen met wat Scott Fitzgerald beschrijft in zijn beroemde boek. Een verschil is wel, dat Nick 29 is en ik net 18. Maar toch… ook in mijn Amsterdamse bestaan van toen liepen allerlei ‘Great Gatsby’s’ rond… rijke, mysterieuze figuren in snelle auto’s, die exclusieve feestjes gaven, waarover werd ‘nagepraat’ en waar iedereen natuurlijk voor wilde worden uitgenodigd… echte Dreesmannen, Brenninkmeijers, kinderen van bekende politici en media persoonlijkheden en achter deze mensen doemden kastelen en landhuizen op in het Gooi, Gelderland, de Utrechtse Heuvelrug, die in elk opzicht kunnen wedijveren met de paleizen van Scott Fitzgerald op Long Island. Het was allemaal ontzettend leuk en spannend, want het Umfeld deugde nog: Nederland was in the upbeat vanaf 1980…. Nu waren het geen dingen als telefoon en TV, die zich aandienden maar fax, walkman, CD’s, buitenlandse reizen, en ja, ook coke, speed en weed. Ik kan me nog als de dag van gister de spanning herinneren als op een feestje een ‘grammetje’ te voorschijn kwam in zo’n wit papiertje… Alles ‘klopte’ begin jaren 80 en je wist zeker, dat je na je studie wel ergens goed terecht zou komen… Brideshead Revisited, The American Gigolo, Roxy Music, Herman Brood, Duran Duran, Jan Lenferink, dansen in Odeon, The Last Waterhole, de eerste Bulldogs, barretje Winston… (nee, niet barretje Hilton, dat was later, daarmee begon eigenlijk de downfall…).

Jack Gatsby, de Great Gatsby in het boek, heeft zijn fortuin verdiend met het smokkelen van drank. Zijn privé leven is een drama en als hij dan eindelijk op basis van zijn decadente lifestyle zijn grote liefde in zijn netten meent te hebben gevangen, blijkt alles een grote illusie, want de liefde van zijn leven keert hem de rug toe als ze (via haar echtgenoot) op de hoogte wordt gebracht van zijn criminele verleden. Het boek eindigt met moord en doodslag, iedereen verliest… Het is in feite verbazingwekkend, dat Scott Fitzgerald voor deze plot heeft gekozen, juist ook omdat er in die jaren zo veel mensen rijk werden op een ‘eerlijke en respectabele’ manier, zoals op de beurs of in het corporate life of als bankiers… Of laat hij ons zien, dat er in feite geen verschil is tussen een bootlegger en een banker? Ze komen op dezelfde feestjes, drinken dezelfde cocktails en neuken dezelfde meiden. Nu weten we, dat de bankers misschien zelfs wel grotere criminelen zijn dan de bootleggers! Was dat in het Amsterdam vanaf 1980 allemaal anders? Natuurlijk niet! De baas van de Bulldog stond in L’Entree vrolijk naast de baas van ABN Amro. Denk aan Klaas Bruinsma en de ‘bovenwereld’! Kon toen nog gewoon. Het was nog leuk allemaal, spannend en cool.

Thans is het 2018. Niets is meer leuk, spannend of cool en alles wat mooi is, puur, onschuldig en authentiek is verwoest. Vergelijk de uitreiking van de Oscars in 1982 (Henry Fonda en Katherine Hepburn) met die van 2018, waar spandoeken worden opgehangen met de tekst: and the winner in the category pedophiles is…! De wereld is al jaren geleden op een enorme ijsberg gelopen en nu is het schip aan het zinken. De situatie is zelfs zo ernstig, dat er niemand meer is, die er een boek over kan schrijven, zoals nog wel kon tijdens de roaring twenties of in het Amsterdam vanaf 1980 (Joost Zwagerman debuteerde in 1986, net als Frans Kellendonk). Wie weet een plaats te bemachtigen in een reddingsboot?

Epic Party: The Great Gatsby

Gepubliceerd op 3 jan. 2014