Micha Kat – Lees mee met vluchteling Micha Kat (1): HALLDOR LAXNESS | INDEPENDENT PEOPLE

Micha heeft als asiel zoekende vluchteling veel tijd om te lezen. Veel meer, dan toen hij nog in Nederland woonde en werkte en deel moest nemen aan de pedo polder ratrace.
“Eindelijk heb ik nu de gelegenheid al die dikke en moeilijke boeken te lezen, waar ik vroeger geen tijd voor had”, zo laat Kat deze website weten. Maar daar blijft het niet bij. Micha heeft zo veel tijd, dat hij al die boeken niet alleen kan gaan lezen, maar er ook nog over wil vertellen in een nieuwe rubriek.
Micha: “Het concept voor deze rubriek is niet zo zeer, dat ik de boeken ga ‘recenseren’ – zou ook niet echt to the point zijn bij classics van Dickens en Dostojevski – maar er gewoon ‘uit de losse pols’ over ga vertellen. Wat doen de boeken met mij, welke emoties wekken ze op en vooral in welk opzicht zijn deze boeken nu nog relevant en werpen ze een licht op deze krankzinnige tijden? Ik heb al heel wat meesterwerken verorberd en kan nu vast zeggen, dat alle grote thema’s, plots en motieven vandaag de dag nog net zo actueel zijn als destijds. Actueler zelfs, omdat alles in de wereld van vandaag scherper wordt, de contouren helderder, de waarheden harder en ongenaakbaarder. Wat destijds nog slechts kon worden aangestipt, of slechts kon worden behandeld op omfloerste wijze, zoals pedofilie en incest, ligt nu in volle ‘glorie’ op alle sociaal maatschappelijke tafels.”
De aftrap van deze rubriek wordt verricht door de bekendste schrijver van IJsland: Halldor Laxness met zijn boek Independent People. Laxness won de Nobelprijs voor Literatuur in 1955. Micha wil de stukken niet te lang maken. “In rond de 500 woorden moet de kern van een boek te pakken zijn”, aldus Micha.

HALLDOR LAXNESS | INDEPENDENT PEOPLE

Wat is de beste manier om snel een land te leren kennen, waar je voor de eerste keer bent: het neuken van een vrouw of het lezen van een boek van de bekendste schrijver van het land? Normaal gesproken het eerste, maar bij IJsland ligt dat anders. Er is namelijk geen enkel ander land, waar een enkele schrijver zo zeer boven de rest uittorent en zo zeer deel is van de nationale identiteit als Laxness, dat is in IJsland. Daarnaast heeft ook geen enkel ander land een vergelijkbare figuur, die zo bepalend is voor het beeld van IJsland in de rest van de wereld. Laxness is IJsland, IJsland is Laxness. Lees twee van zijn boeken en je begrijpt alles, van de betekenis van de schapenteelt voor IJsland via de krankzinnige trots en koppigheid van de bevolking tot de banken crisis van 2008, die het land aan de rand van de afgrond bracht en door Laxness (hij debuteerde op zijn zeventiende) in Independent People reeds in 1946 tot in detail werd voorspeld.
“There are good books and there are great books and there may be a book, that is something still more: it is the book of your life”, aldus de eerste zin van de inleiding van Independent People, an Epic. Het boek vertelt het levensverhaal van schapen boer Bjartur en zijn maniakale streven te leven als een independent man. Hij woont met zijn ‘gezin’ van steeds wisselende samenstelling – vrouwen gaan dood, kinderen verdwijnen in de wildernis, betaalde krachten komen en gaan – in een aftands kot in de hooglanden, waar alles draait om de schapen. Maar nog belangrijker dan dat is, dat Bjartur independent is, dat alles van hem is en van hem alleen: het kot, de schapen, zijn vrouwen en vooral het land, dat hij heeft kunnen kopen na 18 jaar lang te hebben gewerkt als slaaf in dienst van een lokale aristocraat, die hij veracht.
Wie maakt hem wat? Niemand! Wat heeft hij te vrezen? Niets! Vervolgens wordt op dramatische en poëtische wijze beschreven, hoe de independency van Bjartur volledig wordt gesloopt: mysterieuze evil spirits moorden vrijwel al zijn schapen uit, omdat hij weigert een steen te leggen bij het graf van een local witch. Zijn eerste vrouw blijkt zwanger van een andere man, zijn kinderen keren zich van hem af, omdat hij, door zijn noeste arbeid en permanente strijd independent te blijven, geen tijd voor ze heeft en plegen zelfmoord door ‘s nachts te ‘verdwalen’ in de ijskoude wildernis of vertrekken naar Amerika en zijn vrouwen worden emotioneel zo zeer verwaarloosd en gemarteld, dat ze sterven of worden weggejaagd.
De onderneming raakt in de financiële problemen en Bjartur gaat in zee met louche financiers en politici ‘uit de stad’, die hem – en de complete IJslandse boerenstand – reduceren tot deplorabele zwervers. Aan het eind van het boek zit Bajrtur met het enige kind, dat hij nog heeft – en dat alleen, omdat deze zoon de boot naar Amerika miste – in de goot in ‘de stad’. Deze zoon wil dan, dat ze een bezoek brengen aan het buitenechtelijke kind van zijn moeder, die in dat stadje woont en ook in grote moeilijkheden zou zitten. Maar Bjartur weigert: hij ziet daartoe geen noodzaak. Als zijn zoon blijft ‘doorzeuren’ krijgt hij een beuk. Dit heeft ermee te maken, dat hij jaren geleden, toen deze stiefdochter een jaar of 14 was, seksueel opgewonden raakte, toen hij een bed met haar moest delen in een hostel in datzelfde stadje. Toen hij dat constateerde, rende hij ontzet het hostel uit en liet zijn dochter alleen achter te midden van vreemde mannen. Het trauma aan beide kanten – bij vader en dochter -, dat dit incident veroorzaakte, heeft de complete band tussen de twee, die ‘stiekem’ zielsveel van elkaar hielden vergiftigd.
Kan een mens independent zijn en leven in werkelijke vrijheid? Is dat niet de belangrijkste vraag, die er bestaat? Laxness maakt ons duidelijk, dat zelfs het stellen van deze vraag een grove attack is op de ontluisterende werkelijkheid van het menselijk bestaan. Zelfs een gevangene is nog ‘vrijer’ en ‘onafhankelijker’, dan de ploeterende schapen boer, die een speelbal is van het klimaat, de wormen die zijn schapen slopen en de banken, die hem geld lenen, zo lezen we aan het eind van het boek. Maar wat de trotse en ‘onafhankelijke’ Bjartur vooral noodlottig wordt, is de verwaarlozing van het enige, dat werkelijk telt in het leven: de mensen om je heen, je vrouw, je kinderen, je stiefdochter. Aan het eind van zijn leven staat Bjartur volledig alleen en geïsoleerd.