Menno Pot – ‘Ik kom uut Zwolle (vette pech)’

Reportage Documentaire Herman Brood

Herman Brood voelde zich veel meer Zwollenaar dan gedacht, blijkt uit een nieuwe documentaire over zijn kunstenaarsleven.

Eén rondje door de foyer van theater De Spiegel en het is duidelijk: in zijn geboortestad Zwolle is Herman Brood (1946-2001) van iedereen. Overal gonzen de verhalen: ik weet nog goed, ik zie hem nog lopen, weet je nog.

Première van een nieuwe Brood-documentaire? Dan is Zwolle even Zwollywood. Dan komen de burgemeester, de voorzitter van PEC, de Zwolse Ajaxtrainers Hennie Spijkerman en Jaap Stam en Jan Vayne, die in Zwolle het conservatorium doorliep. Uiteraard ook aanwezig: weduwe Xandra, dochters Brenda, Lola en Holly en nog meer familie, ‘op volle oorlogssterkte’ op het balkon.

Als muzikant was hij uitgerangeerd; alleen zijn schilderijen en op straat verkochte tekeningen leverden nog geld op

Kunst… begin drrr niet an heet de film van Gwen Jansen over de jaren 1992-2000, waarin Brood een paar dagen per maand Amsterdam ontvluchtte om te schilderen bij Ivo de Lange, oude kunstvriend in zijn geboortestad.

Als muzikant was hij uitgerangeerd; alleen zijn schilderijen en op straat verkochte tekeningen leverden nog geld op. Brood schilderde, praatte en deed mal; De Lange filmde met een kleine videocamera.

Het was de Amsterdamse ondernemer en Brood-verzamelaar Erik de Vlieger die De Lange ertoe aanzette om al die filmpjes (vijftig uur in totaal) aan een filmmaker te geven. Jansen kneedde er een sfeervolle, even ontroerende als hilarische documentaire van, waarin Xandra, De Lange, maar ook intimi als Amsterdamse kunstvriend Rob Scholte en Zwolse jeugdvriend en muzikant Hans La Faille aan het woord komen.

We zien Brood schilderen op zijn kenmerkende wijze: doek of papier liggend op de betonnen vloer en Brood eroverheen gebukt met spuitbus, verfroller of knijpfles om er kleurslierten overheen te smijten.

Hoewel het decor zelden herkenbaar Zwols is, kan het publiek in De Spiegel toch met trots vaststellen dat Brood zich veel meer Zwollenaar voelde dan we ons realiseerden.

We horen hem zingen: ‘In het midden van ons landje ligt een stad die zeer bekoort/ ’t Is het kleine stadje Zwolle met zijn Sassenpoort.’ We horen hem plat Zwols praten en we zien véél doeken met de woorden ‘Groeten uut Zwolle’. Of: ‘Ik kom uut Zwolle (vette pech jonge)’.

Broodje bij Bouterse

Curieus: Brood als Beatrix-fan. Wrang: Brood die voor de kinderen van Ivo de Lange een kunstenaar tekent die van een hoog gebouw springt. Opmerkelijk: Brood was kleurenblind. Maar het zinderende hoogtepunt van Kunst… begin drrr niet an is Broods ontmoeting met Desi Bouterse in Suriname, in 1998. Brood vraagt hem of hij weleens huilt (‘zo’n vaart loopt het niet’), waarop Bouterse zichzelf even de vraag lijkt te stellen of hij nu niet heel kwaad moet worden. Hij doet het niet, laat heel even zijn gevoelige kant zien, waarop Brood tot hilariteit van Bouterse riposteert dat de partijleider dan maar een vak had moeten leren.

Muzikant lijkt Brood zich nauwelijks nog te voelen. En beeldend kunstenaar? Eerder ‘souvenirfabriek’, zegt hij in een wat wrange passage: ‘Het maakt niet uit wat je erop zet, als het maar een souvenir van Herman Brood is’. Om op een ander moment de draak te steken met diezelfde vaststelling: ‘Zelfs als ik er met de pet naar gooi, is het nog altijd een Herman Brood. Ideaal. Daar heb ik kei- en keihard voor gewerkt.’

Op het podium van De Spiegel biecht Gwen Jansen op dat ze helemaal geen Brood-adept was, maar dat ze via de filmpjes een slimme, geestige man heeft leren kennen. De overige aanwezigen zagen gewoon de Herman die ze al wél goed kenden: ontwapenend, geestig, uiteindelijk ook tragisch.

Daar zijn De Lange en De Vlieger weer: de man van de filmpjes en de man met het plan. De Lange wilde aanvankelijk een app met Brood-filmpjes maken. Nee, zei De Vlieger: ‘Dat kost meer dan 20.000 euro en je verdient er hooguit 50.000 euro mee. Een film was een beter idee. Sorry, ik ben nu eenmaal zakenman. En er is nog zo veel materiaal over dat je zo een versie 2 en een versie 3 kunt maken.’ Gwen Jansen spreekt hem niet tegen.

De Volkskrant, 12 oktober 2015, 02:00

http://www.volkskrant.nl/beeldende-kunst/-ik-kom-uut-zwolle-vette-pech~a4161066/