Mark Peeters – Subtiele ironie in sculpturen van Peer Veneman

Tentoonstelling: Peer Veneman, beelden 1980-1998. Stedelijk Museum, Amsterdam. Dag. 11-17 u. Cat. 29,50. T/m 12/4 1998.

Peer Veneman (Eindhoven, 1952) maakt mooie sculpturen. Edele metalen, warme kleuren, sierlijke vormen, niet te groot en niet te klein en niet te abstract of te figuratief. Een keuze van bijna dertig werken uit de afgelopen twintig jaar staat smaakvol opgesteld in het Stedelijk Museum in Amsterdam. De schijn moet bedriegen. Beeldende kunst moet toch irriteren, choqueren of op z’n minst op het verkeerde been zetten? We vragen ons af: maakt hij ze wel zelf, zijn ze werkelijk mooi of neemt hij de goede smaak op de hak, nog geraffineerder dan Jeff Koons, die het eigenlijke werk ook overlaat aan de vakman?

Wie schon ist die Natur (1983) is een beeld waaruit Venemans bedoelingen het duidelijkst blijken. Een bijna manshoge blauwe, ronde platte vorm op zijn kant gehouden door twee kromgebogen stelen, die eveneens blauw zijn, met aan de uiteinden een rode dop, de ene een gladde halve bol, de ander als een diamant geslepen. Een abstractie van een bloem (de cirkel) en stamper/meeldraden (de stelen). De honing waarop wij afkomen is dus een blauw geometrisch vlak. Het oeuvre getuigt van een subtiel gevoel voor humor. Rudi Fuchs spreekt in de catalogus, uitgegeven in de reeks SMA Cahiers, over een ‘bloemrijk oeuvre: of een fantasievolle dialoog tussen sculptuur en schilderkunst, sierlijk en beheerst tegelijk.’ Of Fuchs gaat voorbij aan het ironische karakter van Venemans werk of hij doet er in bewust tuttige bewoordingen zelf nog een schepje bovenop.

Toen Veneman rond 1980 debuteerde – hij zou vooral als man achter de schermen bij de inmiddels ‘legendarische’ galerie The Living Room zijn stempel drukken op de Nederlandse kunstwereld – domineerden Donald Judd, Carl Andre, Jannis Kounellis en Mario Merz, de kunstenaars kortom die Fuchs rekent tot ‘zijn’ generatie. Veneman opereerde in de luwte van Rob Scholte en Peter Klashorst. De dwarsigheid van Veneman lag te subtiel voor spektakel.

Terwijl Scholte zich richtte op het geniale idee en Klashorst de klassieke genres nieuw leven probeerde in te blazen, hield Veneman zich bezig met het slechten van de nieuwe wetten waarbinnen de beeldhouwkunst verstrikt was geraakt. In de beeldhouwkunst gold lange tijd het credo dat je moest kunnen zien hoe en met welke materialen iets gemaakt was. Alle beschikbare beeldmiddelen – behalve het als te artistiek bekend staand marmer en brons – moesten welbewust en doeltreffend worden ingezet. Venemans oeuvre kan worden gezien als een doorbreken van dit soort ongeschreven wetten. Door het gebruik van ‘rijke’ materialen en elegante vormen zette hij zich af tegen de arte povera en in zijn ondoorzichtige methoden – bij Veneman weet je nooit of het om fineer, massief, nep of echt materiaal gaat – keerde hij zich tegen minimalisten als Judd en Carl Andre.

Hoewel Venemans werk – altijd getooid met ironische titels – er wel toe uitnodigt, is het vrij zinloos om naar literaire betekenissen te zoeken. Zijn vormentaal, deels geleend, is als een verdachte onherkenbaar gemaakt. We zien een wereld van gepolijste, verchroomde en vernikkelde meubelachtige gebruiksvoorwerpen. Ze lijken afkomstig uit het betere warenhuis met styleringen uit de barok en de Jugendstil, maar ook uit Oosterse culturen en die van de Azteken. De zwart houten beelden die Veneman liet hakken in Afrika zijn een goed voorbeeld van deze mengvorm. In deze beelden speelt Veneman een prachtig raadselachtig spel met de doorleefde schoonheid van Afrikaanse kunst en met het betekenisloze en het niet-authentieke van veel Westerse kunst.

De expositie werkt jammer genoeg niet als een optelling van de som der delen. De beelden versterken elkaar niet. Een Veneman moet je in een zaal met laat 20ste-eeuwse (beeldhouw)kunst zien: dat werkt grappig, dwars en eigenwijs. En passant wordt dan ook gecamoufleerd dat zijn beelden niet op eigen benen kunnen staan.

NRC, 1 april 1998

https://www.nrc.nl/nieuws/1998/04/01/subtiele-ironie-in-sculpturen-van-peer-veneman-11034367-a415775