Jan T. Bremer – Oude Veer, ooit schuilplaats voor schepen + Carl Koppeschaar – THE ‘SILVER SWORD’ OF WILLEM BLOYS VAN TRESLONG + zeeroverij.nl – Willem Blois van Treslong
Het Oude Veer, ooit een schuilplaats voor schepen
Een tekening van de vroegere situatie (foto Helderse Historische Vereniging)
Den Helder – Het Nieuwe Diep weet iedere Nieuwedieper te vinden. Maar het Oude Diep?
En toch was dat er al vele eeuwen voor het Nieuwe Diep zo rond 1500 als getijdengeul ontstond. Het Oude Diep of Ouddieper zwin (= geul) lag oostelijk, ’midden in’ het later zo genoemde Balgzand. Deze zandvlakte was al ontstaan door overstromingen van de veengebieden tussen Huisduinen en Wieringen sedert de 11e/12e eeuw.
Op een van de oudste kaarten van dit gebied, door Christiaan Sgrooten in 1573 in opdracht van hertog Alva gemaakt, was het toen een brede toegangsgeul als gevolg van de Allerheiligenvloed (1570).
Op latere kaarten heeft het Oude Diep een iets gewijzigde ligging en naam: Ouddieper Zwin of Oude Veer, Wieringerdiep en tenslotte ook wel gewoon Balg in het noorden, maar in het Anna Paulowna gebied Oude Veer (bij kaartmaker Langendijck in 1623) en verder landinwaarts (in de Zijpe) Sint Maartenszwin.
Winterseizoen
Het Oude Veer was ooit een geliefde schuilplaats voor schepen in het winterseizoen. Bekend is het verhaal van de geuzenkapitein Willem van Blois van Treslong, die hier in 1570 in het ijs vast raakte, bedreigd werd door Spaans krijgsvolk en maar ternauwernood kon ontsnappen door met hulp van Wieringers het ijs los te hakken.
Het grote met zilver beslagen zwaard van Treslong hangt nog altijd als herinnering in de eeuwenoude Michaëlskerk van Oosterland op Wieringen.
Het zeevolk werd in vroeger tijden vaak voor het winterseizoen ontslagen en ’t schip werd opgelegd. Dat gaf soms problemen. Zo staat er in de notulen van het polderbestuur van de nieuwe bedijking Wieringerwaard (1610) dat op 26 januari 1627 ’den dijkgraaf met zijn dienaar en de 2 of 3 andere dienaers … naar de Wieringerwaert sal gaan … om de soldaten, die uyt de Oostindische schepen (leggende onder ’t eiland Wieringen over het ijs in de Wieringerwaert comende en de aldaar d’ingesetenen lastich vallen, te cohiberen’ (terugdringen).
In de 17e en 18e eeuw werd het Oude Veer ook nogal eens gebruikt om met ziekte besmette schepelingen in een oud schip aan een meerpaal in de geul af te meren.
Kwade geruchten
Zo schreef de Huisduiner Schout en baljuw Kersje Visser in 1771 dat er onder de bevolking onrust heerste, omdat er kwade geruchten liepen, dat een Wieringer schipper, die zieken in zijn lichterschip had vervoerd, aan de gevolgen was overleden. Zijn zoon, die als knecht werkte, was ’dodelijck cranck’.
In Oudesluis, het dorpje in de Noord Zijpe aan het zuideinde van het Oude Veer, werd men in 1782 opgeschrikt door een moordpartij door scheepsvolk. Het hoekerschip ’Gerarda Catherina’ op weg van Amsterdam naar het Marsdiep, was in Oudesluis binnengelopen om daar vers water in te nemen. Schipper en stuurman gingen nog even naar huis alvorens het schip naar Suriname vertrok. De bemanning zou vers water innemen. Maar, om een lang verhaal kort te maken, ze namen zelf alcohol in en het draaide uit op een afgrijselijke moordpartij aan de oevers van het Oude Veer.
Helderse Courant, 16 februari 2019, 13:00
THE ‘SILVER SWORD’ OF WILLEM BLOYS VAN TRESLONG
May 15, 2016 – Yesterday I had a field day! In my hands I am holding the sword of Willem Bloys van Treslong (1529-1594). Bloys van Treslong was a Dutch nobleman who became known as one of the commanders of the ‘Watergeuzen’ who on April 1, 1572 captured the city of Den Briel. This marked a turning point in the uprising of the Low Countries against Spain in the Eighty Years’ War. In 1573 Bloys van Treslong was promoted to Admiral of Holland and in 1576 to Admiral of Zeeland.
In March 1572 Bloys van Treslong’s fleet got stuck in a frozen sea at Wieringen and was attacked by four Spanish companies. After they looted several farms in the area Bloys van Treslong and his men could only escape with the greatest difficulty. Bloys van Treslong hereby lost his sword, which to this day hangs in the Michael Church in Oosterland.
The sword is known as the ‘silver sword of Bloys van Treslong’. Upon close inspection I noticed that both the pommel and the cross guard of the sword once indeed had been silvered.
Some of the silver is still visible on the cross guard.
Unfortunately corrosion and rust have done their damaging work. So not much of its original silver hilt can be seen from afar (the sword is securely fastened high up in the church so that it cannot be stolen).
The sword is 93.3 cm long, with a blade length of 76,7 cm. Maximum width of the blade being 2.7 cm at a maximum thickness of 0.7 cm. The cross guard is 7.7 cm wide. The flattened pommel has a length of 6.8 cm, a maximum width of 3,7 cm and maximum thickness of 2.8 cm. The sword is remarkebly light, its weight being 0.5 kg only.
On each side of the blade in each of the two grooves three rows of three smith’s marks can be found.
As mentioned above the side of the sword that is facing the wall is corroded. I wished that I would have had my soft plastic brushes and dust removing oil with me, together with a tin of Renaissance Wax. I could then have cleaned it and preserved it from further rusting.
One might reason that this sword should better be kept in a museum. It belonged to an important historical person and can be precisely dated because of its terminus ante quem of 1572. On the other hand it has always been on display in the very church where it is kept.
Arms & Armour, May 2016
https://carlkop.home.xs4all.nl/armsandarmour/month/mei2016/mei2016.html
Willem Blois van Treslong (approx. 1529 – 1594)
Treslong, from the city of Den Briel, was just like Willem van der Marck active against the Spaniards. From several sources he appears to have a more respectable background than Van der Marck. Treslong was active in the royal navy since 1558. In 1568 he served under Lodewijk van Nassau at the battles near Heiligerlee and Jemgum. Early on in 1572 he served with the “Watergeuzen”.
Earlier on, the geuzen were forced to give way to the governor-general Don Fernando Alvarez de Toledo (1507-1582) and were then leading the lives of privateers.
Treslong commanded a ship that became stuck in ice when it was on it’s way from Vlie to the island of Texel. His ship was then attacked by 4 companies of soldiers who had been warned by the citizens of the island Wieringen. He managed to defeat them but lost his sword as well as seventeen crewmembers in the battle.
Together with Willem van der Marck he led the the Watergeuzen when they conquered Den Briel on the April 1st 1572. This attack was not their original intention. The watergeuzen were on their way to the Isle of Texel to attack the Spanish fleet they believed to be stationed there. After this they would try to establish one or more strongholds in one or more of the ports in the North-Western area of the Netherlands.
En route they captured several Spanish merchant ships. When they passed the Flemish sands the wind turned and they decided to change their course to Den Briel. At first they merely intended to sack Den Briel, but Van Oranje ordered it to be held against the Spaniards.
In 1573 Treslong became admiral of Holland and in 1576 also admiral of Zeeland. In 1585 he got into an argument with members of the Admiralty of Zeeland about the way in which the beleaguered Antwerpen was to be relieved. As a result he was imprisoned at the city of Middelburg and relieved of his office. Sometime later in 1591 he was released, because of the support of the Count of Leicester.
Prud’Homme van Reine, R.B., Van der Oest E.W.
Kapers op de kust: Nederlandse kaapvaart en piraterij 1500 – 1800, Vlissingen, ADZ Vlissingen, 1991
Vrijman, L.C. (eindred.)
Kaapvaart en zeeroverij, Amsterdam, 1938
Mulder, Lick
Lexicon geschiedenis van Nederland & België, met medew. van: Jan Brouwers, Erik Drenth, Gert Gritter, Erwin Jansma, Marlies Mertens, Utrecht, Kosmos Z & K, 1994
http://zeerovery.nl/history/treslong.htm
Meer informatie:
https://robscholtemuseum.nl/?s=Jan+Bremer
Plaats een reactie