Edo Dijksterhuis – Eerst is Er een AHA in het Werk van Vermeule, en Dan Volgt het Vermoeden van een Diepere Laag, maar Waar?

29 april 2025AdminBusinessplan, Home, Locatie, Media, Portretten, Ridderboek, Video0

In ‘FensterbBld’ (2019) lijkt het alsof een geometrische Piet Mondriaan over een zee gezicht van William Turner wordt gelegd (foto DELA Kunst Collectie)

Eerst is Er een AHA in het Werk van Vermeule, en Dan Volgt het Vermoeden van een Diepere Laag, maar Waar?

In de schilderijen van Koen Vermeule gebeurt heel weinig en te gelijker tijd van alles. Daar bij balanceert hij soms uit dagend op de grens van abstractie, zo als nu te zien is in Museum JAN.

Little Simz rapt haar verhaal van de straat over een Jazzy loopje. Een alt bezingt het verdriet van Maria in Stabat Mater van Antonio Vivaldi. Lou Reed S klassieker Perfect Day, de Synth Pop van Kraftwerk en het Spin Vis hitje Bagage Drager, het komt alle maal voor bij als je de QR Code scant. die in het colofon van de ten toon stelling Poetry Suite is op genomen. De Play List bevat nummers, die Koen Vermeule draaide tijdens het maken van de getoonde schilderijen.

In Museum JAN fungeert het werk van Vermeule als een soort Sound Track. Maar niet in de zin, dat liedjes één op één aan werken kunnen worden gekoppeld. Het gaat meer om de sfeer, die zijn schilderijen gezamenlijk op roepen, zo als wordt benadrukt door de achter elkaar geplakte tekst flarden, die als een fries onder het plafond zijn af gedrukt. Ze wekken een gevoel op, dat zich niet in woorden laat vangen, hoog uit benaderen. Zo werkt het ook met Vermeules schilderijen. Eerst is er her kenning, zelfs een AHA, en dan volgt al snel het vermoeden van een diepere laag, maar waar?

Rond Lummelen

Soms is de locatie van een voor stelling makkelijk te achter halen. Een Fitness klasje staat voor het in middels verdwenen hek werk van De Nederlandsche Bank. En het uit zicht vanuit het Film Museum is duidelijk her kenbaar in het werk Eye. Een stuk anoniemer is het stuk straat op Panama, dat verwijst naar de gelijk namige laan in Amsterdam Oost. En Mori Yellow doet alleen door de titel denken aan de 238 meter hoge toren in Tokio. Achter een wand van mat glas zien we een man in geelT Shirt en knie lange broek naar zijn mobieltje turen, naar een net gemaakte foto van het uit zicht waar schijnlijk.

Echte, betekenis volle handelingen ontbreken in Vermeules werk. Zijn figuren lummelen wat rond, vaak alleen en schijnbaar doel loos. Een leerling zit in elkaar gezakt te slapen op een bankje, zijn rug zak nog om. Dansers liggen op de vloer. Een jongen loopt op zijn tenen langs een lantaarn paal, alsof hij oefent voor zijn toe komstige lengte. Een uit zondering daar gelaten, een jonge vrouw, die gebiologeerd zit te kijken naar een kunst werk, dat buiten het kader van het schilderij valt, zijn de gezicht uit drukkingen vaag. Maar de houdingen zeggen genoeg, mis schien zelfs alles.

Één Zaam in Berlijn

Daar heeft Vermeule soms weinig voor nodig. In Allee zijn eigenlijk alleen vijf paar benen goed te onder scheiden, die boven in het beeld door het verblindende licht van auto kop lampen lopen. Meer dan drie kwart van het doek is gevuld met zwart asfalt, dat glinstert in de nacht. Vermeule maakte dit werk tijdens een winterse werk periode in Berlijn, waar een combinatie van slecht weer en gebrekkig Duits de één zaamheid aan wakkerde. Het beeld laat het perspectief zien van de kunstenaar weg gedoken in zijn jas, die met zijn hoofd naar beneden in zijn eigen bubbel zit op gesloten. In dit geval is de houding niet weer gegeven, maar in voelbaar gemaakt.

Koen Vermeule maakte het werk ‘Allee’ (2018) tijdens een winterse werk periode in Berlijn, waar een combinatie van slecht weer en gebrekkig Duits de één zaamheid aan wakkerde (foto Mark Kohn)

Allee is ook te zien als een variant op de landschappen met hoge horizon, die telkens terug keren in Vermeules oeuvre. Museum JAN toont een paar hele goede, gebaseerd op foto S, die de kunstenaar heeft genomen van uit de auto. De besneeuwde akkers met stakerige bomen in Up North worden door sneden door de blauwe strepen van de vang rail, die de uit gestrektheid van het boeren land extra benadrukken. In East Winter Road her kennen we links boven in de kromming van het auto dak. Het doet je af vragen wat hier het eigenlijke onder werp is, het landschap of de kadrering er van?

Romantiek en Geometrie

Dat spel met voor grond en achter grond, voor stelling en structuur, speelt Vermeule vaker. Fenster Bild is een bij zonder geslaagd voor beeld. We zien een kade, waar een man naar een zittende vrouw buigt, de late na middag zon legt een glanzend witte loper over het water. Maar deze onvervalste Romantiek wordt kei hard door sneden door de horizontale en verticale lijnen van een raam kozijn. Als of een geometrische Piet Mondriaan over een zee gezicht van William Turner wordt gelegd. En dan schuift er links boven ook nog een gele kwart cirkel het beeld in. Waar schijnlijk een sticker op het raam, maar de associatie met een abstracte zon dringt zich onvermijdelijk op.

De term ‘Fenster Bild’ heeft Vermeule geleend van Oskar Schlemmer, 1888 – 1943, een Duitse kunstenaar met wie hij zich verbonden voelt. Na dat Schlemmers werk door de Nazi’S als ‘Entartet’ werd bestempeld, sleet hij zijn laatste levens jaren als arbeider in een verf fabriek. Op zijn zolder kamertje schilderde hij het uit zicht door het dak raam, de wereld op af stand, maar ook die af stand zelf.

Precieze Ambiguïteit

Die precieze ambiguïteit en gelaagdheid zit ook in Vermeules werk. Alles is zorg vuldig uit gedacht, hoe losjes het soms ook oogt. In een apart zaaltje is te zien hoe hij composities eerst uit probeert in gouache. De buiten sporters en dansers zijn door verschillende versies gegaan, voor dat ze hun definitieve posities in namen. Schitterend in Z N éénvoud is Swans, de witte staarten contrasteren met het pik zwarte water waar de vogels hun koppen in hebben onder gedompeld.

‘Wander Lust’ (2020) van Koen Vermeule (foto kunstemaar)

In zijn schilderijen is Vermeule juist complexer geworden in de af gelopen negen jaar, die Poetry Suite beslaat. Voor al zijn neiging tot abstractie is toe genomen, zo als te zien is in Wander Lust. De informatie, dat we kijken naar het schuin af lopende auditorium van de Kunst Hal, waar Vermeule in 2017 zijn laatste grote solo had, helpt een beetje bij het ontcijferen van het beeld. Maar je komt er niet uit, hoe onder en boven met elkaar verbonden zijn, wat die vlakken op de voor grond voor stellen. Toch ga je er in mee. Zo als je verwacht, dat de benen die met spaar zame streken zijn neer gezet, zo kunnen weg lopen.

Koen Vermeule – Poetry Suite

Tot en met 5 oktober 2025 in Museum JAN, Amstelveen