Ed Dekker – De Vele Gezichten van de Duitse Kroon Prins Wilhelm
Duitse Kroon Prins Wilhelm met zijn Wanderer, Bouw Jaar 1918, op Wieringen (foto Auteurs)
De Kampioen van Wieringen (foto museumjanlont.nl
De Vele Gezichten van de Duitse Kroon Prins Wilhelm
Oosterland – Hij verliet Wieringen als beginnend veertiger bijna honderd jaar geleden, maar eigenlijk is hij nooit vertrokken. Tientallen boeken en publicaties, een musical, toneelstuk, postzegel, film, tentoonstellingen: de Duitse kroonprins Wilhelm is na zijn vijf jarige verbanning geen moment echt weg geweest. Nu is er wéér een boek, van bijna driehonderd pagina’s. ’Wilhelm – een omstreden eilandgast’ heet het.
Over Wilhelm raak je niet uitgeschreven, stellen de auteurs Paul von Wolzogen Kühr en John Dehé. Geen wonder, want de kroonprins was een man met vele gezichten. Al die gezichten worden getoond, en dat maakt de nieuwe uitgave bijzonder.
Engelse cartoon uit 1919 over de kroonprins, ’voorbestemd om bemind te worden’ (foto auteurs)
Op al die pagina’s worden allerlei vragen beantwoord. Ook wat er na zijn roemruchte jaren op Wieringen met hem gebeurde en hoe de onverbeterlijke rokkenjager op 69 jarige leeftijd stierf in eenzaamheid en verbittering.
Kroonprins Wilhelm met plaatselijke schoonheden (foto Auteurs)
Op één vraag geven de schrijvers geen antwoord. Wél dat er nu op Wieringen nog zeker drie nazaten wonen met blauw bloed. Maar namen worden niet genoemd. De wilde escapades van de kroonprins bleven niet beperkt tot het eiland.
Op Rukken
Wilhelm, zoon van de Duitse keizer, vluchtte in november 1918 naar Nederland om te ontsnappen aan het oprukkende leger van de Alliantie en de revolutionaire woelingen in zijn vaderland.
Wilhelm met Wieringer burgemeesterszoon Piet Peereboom achterin (foto auteurs)
Hij werd geïnterneerd op Wieringen, waar hij vijf jaar verbleef. Het boek laat zien wat de oorzaken en gevolgen waren van dat verblijf.
Zijn Wieringer jaren legden grote druk op de Nederlandse neutraliteit politiek. Wilhelm ontvluchtte in 1923 het eiland weer, een vlucht, die gedoogd werd door de Nederlandse regering, maar de reacties in andere landen waren heftig en zorgden voor diplomatieke spanningen.
Von Wolzogen Kühr en Dehé waren beiden leraar in Purmerend. Von Wolzogen Kühr woont sinds 2012 op Wieringen. De auteurs belichten het leven van een man, die gekarakteriseerd is als een meedogenloze moordenaar, maar ook als een groot charmeur en een sociaal bewogen mens. “De Duitse kroonprins was een vat vol tegenstrijdigheden. Hij blijft dus boeien.”
Franse spotprent ’Nu weten we eindelijk, waar de kroonprins is’ (foto auteurs)
Het boek laat onder meer zien hoe de kroonprins opgeleid wordt tot toekomstig keizer, welke rol hij speelt tijdens de Eerste Wereldoorlog en welke positie hij na zijn terugkeer in Duitsland inneemt ten opzichte van het opkomend nationaal socialisme van Hitler.
Door Wilhelms verbanning geeft het boek ook een beeld van Wieringen in het begin van de vorige eeuw: het sociale leven, de Belgische vluchtelingen, de opvang van Duitse kinderen en de ontwikkeling van een onbekend eiland in de Zuiderzee naar een plek, die mensen vanuit de hele wereld hebben weten te vinden. De internationale pers rukte uit naar Wieringen om een glimp van de kroonprins op te vangen. De meeste verslaggevers en fotografen namen hun intrek in Hotel De Haan in Den Oever.
Tokyo
Het nachtregister van het hotel vermeldt de eerste maanden van 1919 correspondenten uit Duitsland, Tokyo, New York, Minneapolis en Londen. Veel Amsterdamse journalisten namen hun fiets mee.
Met echtgenote Cecilie, in uniform (foto auteurs)
De plaatselijke middenstand was blij met de onverwachte invasie. Het vervoer steeg sterk. Reden voor stalhouder Jb. Bruul om een vrachtwagen en personenauto aan te schaffen. De landelijk vermaarde illustrator van kinderboeken Jan Lutz tekende een serie van tien kaarten over de hoge gast. Volgens advertenties van de uitgever in het Nieuwsblad voor den Boekhandel was de reeks erg populair.
We zien Wilhelm op de kaarten bezig met vissen, muziek maken en schaatsen. Ook tekende Lutz de schuinsmarcheerder met twee bevallige vrouwen op zijn knie, met de tekst ’Einsam bin ich, nicht alleine…’ Ook werden er spotprenten verspreid.
Maartje Bais veroorzaakte veel opschudding op Wieringen en ver daarbuiten. De auteurs noemen haar naam als de Amsterdamse prostitué, die de kroonprins naar zijn tijdelijke woonplaats Oosterland liet komen. Maartje was geen onbekende op het eiland. Zij was geboren in Hippolytushoef. Deze in de pers breed uitgemeten uitspatting bracht de vader van cabaretier Wim Kan in verlegenheid: mr. J.B. Kan.
Deze Haagse topambtenaar was als secretaris generaal verantwoordelijk voor het verblijf van de prins op Wieringen. De affaire met Maartje kwam op straat te liggen door Jaap Lont. Hij betrapte het stel toen hij naar binnen gluurde.
In uniform met nazi symbool (foto auteurs)
Bij de verbanning naar Nederland bleef de vrouw van Wilhelm achter in Duitsland, hertogin Cecilie Auguste Marie. Zij wijdde zich aan de opvoeding van de kinderen. Bij hun huwelijk in Berlijn waren zij ’toebejubeld door duizenden en duizenden’, schreef Wilhelm op Wieringen in zijn ’Memoires’. Later wilde zij breken met haar overspelige echtgenoot, maar de keizerin, haar schoonmoeder, smeekt Cecilie om haar ’ongeluk niet in een catastrofe te laten eindigen’.
Ze moest ook aan de toekomst van de kinderen denken.
November 1923 keerde Wilhelm terug bij zijn gezin in het Duitse Oels. Enkele jaren later pakte hij zijn oude leventje van voor de oorlog op. In Berlijn liet hij zich veelvuldig in het uitgaansleven zien met mooie vrouwen.
Rechts Radicaal
Hij schoof steeds meer op richting de nationaal socialisten en vertoonde zich in rechts radicale kringen. Hij sloot zich in 1932 aan bij de Stahlhelm, een vereniging van veteranen uit de Eerste Wereldoorlog. Stahlhelm ging kort daarna op in de SA, de Storm Abteilung, ’de bruinhemden’. Op bijeenkomsten van de Stahlhelm droeg Wilhelm een hakenkruisarmband. Hitler had het hakenkruis tot rijkssymbool gemaakt. In 1936 brak hij met de nazi’s en sloot zich aan bij de oppositie. Een rol van betekenis daarin kon hij niet spelen.
Vereenzaamd, depressief en kampend met een nicotine vergiftiging kreeg hij in 1951 een hartaanval. Bij de tweede aanval stierf hij.
’Wilhelm – een omstreden eilandgast’ wordt zaterdag 16 november gepresenteerd in Museum Jan Lont in Hippolytushoef. Het is daarna verkrijgbaar voor 25 euro.
Het boek is gemaakt in samenwerking met het museum, met subsidie van de Uitdaging Hollands Kroon. De uitgave is in eigen beheer.
Helderse Courant, 5 november 2019, 21:54
Meer informatie
https://robscholtemuseum.nl/?s=kroonprins+Wilhelm
https://robscholtemuseum.nl/?s=Wieringen