Cor Hendriks – Ik, zei de gek: Nederlandse wellerismen

In 2007 verscheen het Compendium van Nederlandse, Friese en Vlaamse wellerismen van H. L. Cox en Jurjen van der Kooi, getiteld ‘Alle beetjes helpen’. Een wellerisme is wat gewoonlijk een zeispreuk wordt genoemd. Het is een internationale term, genoemd naar Sam Weller, een figuur uit de ‘Pickwick Papers’, een roman van Charles Dickens. Deze Sam, een typisch figuur, maakt met enige regelmaat gebruik van zo’n zeispreuk, wat soms erg gezocht aandoet. Een eenvoudig voorbeeld is: “What the devil do you want with me, as the man said wen he see the ghost?”

In het compendium van Cox en van der Kooi zijn ‘alle’ Nederlandse wellerismen bijeengebracht op overzichtelijke wijze, geordend naar de spreker. Helaas zijn er een groot aantal foutjes en slordigheden te vinden in dit compendium, dat toch voor de komende decennia maatgevend moet zijn. Het leek me daarom zinnig een overzicht van de door mij geconstateerde fouten, etc. te maken en die te publiceren (hier als PDF genaamd ‘Alle beetjes helpen’, met daarbij ook correcties op de studie van Jente van de Proverbia Communia, ook een standaardwerk).

Het was mijn bedoeling om zelf met een nieuwe versie van het compendium te komen (onder de titel: Ik, zei de gek), maar ik heb nog geen passende organisatiewijze gevonden, echter wel alvast een werkbestand gemaakt, die ik ook hier als PDF (Nederlandse Wellerismen) laat volgen. De bovenstaande afbeelding, gemaakt te Besterd (Tilburg), komt er ook in voor.

Aanvullingen erop heb ik in een apart bestand opgenomen, waarin ook wellerismen van mezelf. Hier zijn enige voorbeelden:

‘Oefening baart kunst,’ zei Charlie Chaplin, en hij donderde voor de zoveelste keer van de trap af.

‘Wat trekken we een hoop bekijks,’ zei de ober tegen de filmster, die omringd werd door paparazzi.

‘Ik zing van vrijheid,’ zei de zangvogel, en hij zat in een gouden kooitje.

‘Ik zál je een loer draaien,’ zei Janus, en hij gaf zijn zoon een draai om de oren.

‘Nu heb ik je bij de kladden,’ zei de man, en hij had een vlieg doodgeslagen.

‘Ik sla er munt uit,’ zei de huisvrouw, toen ze de mat aan het kloppen was en een dubbeltje eruit viel.

‘Aan mijn lijf geen polonaise,’ zei de man, en hij danste met zijn Poolse internet-bruid.

‘Niks gewaagd, niks gewonnen,’ zei de man, en hij sprong van de zevende verdieping.

‘Al het goede komt van boven,’ zei de pastoor tijdens de openluchtmis en een vogel scheet hem op zijn hoofd.

Onvolledige wellerismen (waaraan een van de drie onderdelen – dictum (gezegde), spreker, actie – ontbreekt) zijn aangegeven met rechte haken: [‘Ik,’ zei de gek.] In het bestand ‘Nederlandse wellerismen’ heb ik ze afgezonderd van de volledige. Ik was begonnen met de bekende collectie Nederlandse spreekwoorden van Harrebomée, van wie ik de alfabetische volgorde heb en naar wie wordt verwezen zonder aanduiding), maar op een gegeven moment ben ik afgeweken van dat systeem. Het is dus eigenlijk een rommeltje, nooit bedoeld voor publicatie. Ook kunnen er kleine foutjes in zitten, die ik hoop me vergeven worden.

PDF’s:
Alle beetjes helpen
Aanvullingen wellerismen
Nederlandse Wellerismen
https://drive.google.com/file/d/0BykV0aKJd5YJQVRfaElrdkVhLUU/view?usp=sharing