Arthur Eaton – De Regie Lag Elders
Premier Dick Schoof na af loop van een debat in de Tweede Kamer, 2024 (Jeroen Jumelet | ANP)
De Regie Lag Elders
In 1976 wordt het Instituut voor Sociale Geografie van de Katholieke Universiteit Nijmegen, de huidige Radboud Universiteit, bezet door linkse studenten. Het is een woelige tijd in Nijmegen, bezettingen zijn aan de orde van de dag, er is protest tegen het gebrek aan in spraak voor studenten en mede werkers van de Universiteit. Spanningen lopen geregeld uit op rellen. De bezetting van de Faculteit duurt uiteindelijk zo N acht weken. Ook een jonge Dick Schoof is van de partij. Hij is dan negen tien jaar oud. Op foto S uit die tijd zien we een magere jongen met sluik, donker haar.
Het activistische verleden van Schoof wordt stee vast genuanceerd. Na één nacht verliet hij het gebouw om op tijd voor zijn roei training te zijn, is dan het verhaal. Zijn loyaliteit lag bij zijn ploeg genoten, niet bij radicale studenten. ‘Dick Nam Zijn Slaap Zak Mee, maar Stond de Volgende Ochtend Gewoon om Half Negen aan het Kanaal voor de Training’, vertelt een studie vriend in 2015 aan de NRC. ‘Hij Had met de Coach Af Gsproken, dat Er Resultaten Geboekt Moesten Worden.’ En elders ‘Dick was Nooit Echt een Revolutionair Type.’
In 2021 wordt duidelijk, dat de Nationaal Coördinator Terrorisme Bestrijding en Veiligheid (NCTV), onder leiding van Schoof, burgers online heeft gevolgd zonder wettelijke bevoegdheid. Het gaat om linkse en rechtse activisten, religieuze leiders, politieke campagne voerders. Van sommigen wordt in interne stukken genoteerd met wie ze zijn getrouwd, hoe veel kinderen ze hebben, foto S worden toegevoegd. Mede werkers wijzen Schoof er op, dat de NCTV hier toe niet bevoegd is. Alleen in lichtingen diensten en politie mogen, alleen onder strikte voor waarden, gegevens verzamelen, met controle op elke stap. Schoof lijkt ongevoelig voor de bezwaren. ‘Wie Nog Één Keer over Die Grond Slag Begint, Kan Zijn Spullen Pakken’, zou hij tegen mede werkers hebben geroepen. Zo komt hij bekend te staan als een top ambtenaar voor wie de grenzen van de wet oprekbaar zijn. ‘Tricky Dick’ wordt hij intern ook wel genoemd.
Wie is Hendrikus Wilhelmus Maria ‘Dick’ Schoof? Wat bewoog deze technocraat, jare nlang top ambtenaar, om Premier te worden, en dan van het meest rechtse Kabinet sinds de Duitse bezetting? Van af het begin was het een wankele constructie, vier Partij Voor Zitters, die hun eigen koers volgden, bij één gehouden door iemand zonder helder mandaat. Schoof had formeel de regie, maar in werkelijkheid lag die elders. Je zag het in de bericht geving rond de val, alle aan dacht ging uit naar één man, wat zei Wilders, wat deed Wilders, en Schoof werd hoog uit ter loops genoemd. ‘Laat Mijn Kabinet Nou Niet ten Onder Gaan in de Werk Kamer van Wilders’, zou hij vlak voor de val nog tegen Nicolien van Vroonhoven hebben gezegd. En dat is precies wat er gebeurde.
In de wandel gangen van Den Haag werd wel gegrapt, dat Schoof een ‘Mann Ohne Eigenschaften’ zou zijn, iemand zonder kaders, koers of vaste om lijning. Wat we weten is dit, hij is iemand, die zich van uit de luwte, hoe wel hij in die luwte zeer prominente rollen had, Hoofd NCTV, daarna Hoofd AIVD, naar de Spot Light heeft bewogen. Maar in zijn politieke rol was zijn beroep neutraliteit niet langer houdbaar. Dienstbaarheid vol stond niet langer, er werd iets anders van hem gevraagd. En hoe wel hij zich op veel dossiers behoed zaam bewoog, leek er hier en daar toch net iets van Schoof de man zichtbaar te worden.
Neem de ‘Lintjes Affaire’ van Minister Marjolein Faber, waar in zijn af keer van haar duidelijk zichtbaar was in zijn houding. Of, belang rijker, de miljoenen steun aan Oekraïne. Één telefoontje met Volodymyr Zelensky en de beslissing was genomen. Op dit terrein leek er wél ruimte om te bewegen. Dat kan op verschillende manieren worden gelezen, als een poging om zich elders van kleur te blijven onthouden, als het uit voeren van een op dracht uit het NAVO Hoofd Kwartier, of als een glimp van een eigen koers.
Als psycho analyticus spreek en schrijf ik niet licht vaardig over iemand op af stand, en ik stel al hele maal geen diagnoses. Maar mijn analytische blik kleurt wel onvermijdelijk mijn beeld van politiek en politieke leiders. Die blik brengt me er toe een ander soort vragen te stellen, vragen, die niet alleen gaan over wát er gebeurt. De belang rijkste vraag in deze, één waar naar ik steeds terug keer als het gaat om Schoof, is: waar om heeft hij deze rol aan vaard? En, welke innerlijke voor stelling van zich zelf, als redder, als bestuurder, als baken van orde?, zat er achter zijn kort stondige op treden als Premier van Nederland?
Over de jeugd van Dick Schoof weten we niet veel. En wat we wel weten, maakt geen uit zonderlijke in druk. Een katholiek gezin, zeven kinderen, Dick is de op één na jongste. Geboren in Santpoort, op gegroeid in Hengelo. Vader werkte bij de Politie, later als Maat Schappelijk Werker, moeder zorgde voor het gezin. De radio staat aan, er worden spelletjes gespeeld, zon dag gaan zij naar de kerk. Broer Nico, oud D66 politicus, schetst zo N beeld in interviews. Een warm en traditioneel huis houden, zo lijkt het, waar in je geacht werd je best te doen, zonder over dreven prestatie druk. Typeringen als deze zijn nooit vrij van nostalgische vertekening, maar zelfs daar mee in je achter hoofd is het beeld wel duidelijk, een heel gewone, beschermde jeugd.
En mis schien is juist die ‘Gewoonheid’ van belang. We zien een op voeding zonder grote breuk lijnen, maar niet zonder spanning, een huis vol oudere broers, onderlinge competitie, informele hiërarchieën. Een om geving, waa rin maat schappelijke betrokkenheid en plicht trouw de grond toon voeren. Als vader ernstig ziek wordt, Dick is dan zes tien – veranderen dingen. Zijn vader is acht jaar ziek voor dat hij sterft. Wat de ziekte van zijn vader voor de jonge Dick betekent weten we niet, maar het idee, dat stabiliteit een waarde is, dat in stellingen er toe doen, dat trouw aan het geheel belang rijk is, zijn over tuigingen, die later zullen terug keren. De na druk, die Schoof als bestuurder legt op rust en orde, lijken eerder in gegeven door er varing dan door ideologie, het besef van wat verloren kan gaan als het ‘Gewone’ onder druk staat.
In interviews en profielen wordt Schoof steeds beschreven als een ‘Doener’. Geen lezer, strips leest hij wel graag, maar iemand, die liever handelt, beweegt, organiseert. Een beetje Kuifje, mis schien. Zijn studenten tijd, planologie tussen 1975 en 1982, noemt hij zijn ‘Wilde Jaren’. Maar later, als het leven in gewikkelder wordt, zien we iets op vallends. Als hij met zijn vrouw, inmiddels ex, kinderen wil, kiezen ze voor adoptie. En dan maakt Schoof, ondanks een ambtelijke carrière in op mars, een zeld zame beslissing, hij neemt geruime tijd vrij om thuis te zijn met zijn jonge kinderen. In de bureaucratische cultuur van die tijd is dat geen van zelf sprekendheid.
Het is verleidelijk om die elementen bij elkaar te puzzelen, van katholieke gezin waarden naar publieke plicht ethiek, van vaders ziekte naar bestuurlijke ernst, van strips naar pragmatisme. De Rode draad ligt dan niet in trauma en rebellie, maar in de werking van een diep in gesleten idee, dat het normale, een gezin, een gemeen schap,de moeite van het beschermen waard is. Het verlangen, dat dingen eenvoudig en betrouwbaar zijn, ook als het leven zelf dat niet al tijd is. Heel Nederlands, eigenlijk.
Met de Britse Premier Keir Starmer, Downing Street 10, 2025 (foto Andy Rain | ANP)
Met Europese Commissie Voor Zitter Ursula von der Leyen, 2025 (foto Nicolas Tucat | AFP | ANP)
En dan het andere domein, waar mensen betekenis zoeken, werk. Als we scherp stellen, zien we iemand, die zich, functie na functie, naar boven heeft gewerkt. Voor dit artikel sprak ik met meerdere mensen, onder wie iemand, die hem decennia lang van na bij heeft mee gemaakt, liever anoniem, zo als wel vaker bij Haagse in gewijden. Die persoon noemt hem een ‘Smooth Operator’, iemand, die zijn net werk doel gericht in zet. Het woord ‘Instrumenteel’ valt meer dan eens. En, op vallend, steeds is er die strijd tegen de bier kaai. Gedurende zijn carrière klinkt een hard nekkige, zeurende twijfel bij de mensen om hem heen, is Dick wel geschikt voor deze of gene functie? En dan ontstaat er bij hem een drang om zich zelf te bewijzen, tegen over hen, en mis schien ook tegen over zich zelf.
In 1988 begint Schoof als beleid adviseur op Onder Wijs, waar hij op valt als energiek en benaderbaar, met een talent voor het aan sturen van de mensen onder hem. Oud collega S herinneren zich hem als een slag vaardige jongen, vriendelijk, met een op merkelijk gebrek aan humor. ‘Flegmatiek is Mis Schien Niet het Juiste Woord’, zegt een oud mede werker, ‘Maar Er Zat Iets Ongenaakbaars in Hem.’ In de Jaren Negentig schuift hij op naar Justitie. Ook hier weer die twijfel, kan Dick zo N ‘Zware’ functie wel aan? Dat kan hij. ‘Dick was een Rouw Douwer, Niet Bang’, vertelt een andere collega uit die tijd. In 2000 leidt hij de Immigratie en Naturalisatie Dienst tijdens de in voering van de nieuwe Vreemdelingen Wet. Dan volgt een aan tal cruciale posities in het veiligheid domein.
Als Nationaal Coördinator Terrorisme Bestrijding is hij betrokken bij de MH17 crisis, die hem zichtbaar raakt. Onder zijn leiding wordt over wogen om samen met Australië militair in te grijpen op de ramp plek in Oost Oekraïne. Maar ook hier zien we weer de ‘Softe’ kant van Dick, tot op heden houdt hij contact met na bestaanden van de ramp. In 2018 wordt hij Hoofd AIVD. Twee jaar later schuift hij door naar Justitie en Veiligheid, als hoogste ambtenaar. Zijn termijn daar wordt verlengd, voor bij de pensioen leef tijd zelfs, een zeld zaamheid in Den Haag. En dan, op 2 juli 2024, wordt hij Premier van Nederland.
In de psycho analyse let je na tuurlijk op hoe iemand zich presenteert, op de Persona, het beeld, dat iemand van zich zelf probeert op te roepen in de ogen van anderen. Zo N ideale zelf presentatie zegt veel, over hoe iemand zich zelf ziet, maar ook over wat hij denkt, dat de wereld van hem wíl zien.
In het geval van Schoof denk ik dan aan het beeld van de marathon loper. Daar zit veel in. Ik geloof best, dat hij graag loopt, met over gave waar schijnlijk. Maar ik geloof net zo goed, dat hij, of zijn adviseurs, bewust voor dat beeld heeft gekozen als een soort visite kaartje. De marathon loper staat voor vol harding, kalmte, toe wijding aan de lange adem. Een marathon loper valt niet. Het is een type, dat bewondering op roept, iets waar jongeren zich aan kunnen spiegelen, maar dat te gelijk ongevaarlijk is. Bijna A politiek. Dat maakt het ook zo N bruikbaar beeld:,het is een vorm van morele geloof waardigheid zonder scherpe randen, zonder ideologische lading.
Het is ook een beeld, dat sterk doet denken aan de gecultiveerde uit straling van Mark Rutte, die jaren lang grijnzend op zijn Koga fiets het Binnen Hof op reed. Een leider met macht, ja zeker, maar al tijd ook een man van het volk, iemand, die zijn normaliteit tot handel merk maakt. Deze man is dan mis schien Premier, was de boodschap, maar hij blijft nuchter, benaderbaar, degelijk. Wat op valt is hoe zeer Schoofs houding, zijn manier van doen, leek op die van zijn voor ganger. Als of het script, met enkele aan passingen, gewoon was blijven liggen. Het is verleidelijk om Schoof I te zien als een staartje aan de Kabinetten Rutte.
Er was de zelfde vriendelijke vaagheid, een gemoedelijke figuur, die zich beweegt net buiten het brand punt. Rutte is na tuurlijk een meester in het onscherp blijven, waar door elke mis stap al tijd kan worden her schikt tot een vergissing, die deugt. Goed lachs, voor komend, en precies zó normaa, dat je zijn zonden met een klein schouder op halen vergeeft. Zo als Rutte het Binnen Hof op reed, zo verscheen Schoof op ons scherm in zijn renner hesje. Een man, die, ondanks alles, ‘Gewoon is Gebleven’. Dat is wat hij en de mensen om hem heen ons wilden laten zien.
Het normale stelt gerust, het is herkenbaar, in pasbaar, maar werkt te gelijk als een strak en straffend keurs lijf. Het is een houding, die voort komt uit wat de psycho analytica Joyce McDougall ‘Normopathie’ noemde, de zoek tocht naar het gewone ten koste van individualiteit. Het maakt iemand over zichtelijk, aan vaardbaar, maar ook vaag en kleur loos. Wat over blijft, is een blanco scherm, waarop ieder één zijn projecties kwijt kan. Voor de één was Schoof een frisse wind door het verstofte Haagse apparaat, een bestuurder, die handig laveert tussen ideologische stromingen. Voor de ander was hij de trek pop van vier rechtse Fractie Voor Zitters. Weer een ander zag hem als de oud PvdA er die, als een soort Hansje Brinker met zijn vinger in de dijk, de vloed van radicaal rechts probeerde tegen te houden, een levend filter voor de filter loze Wilders. In al die lezingen blijft hij een projectie scherm, meer opper vlak dan substantie.
Ook in debatten en pers conferenties bleef dat projectie scherm groten deels intact. Zijn voor komen was dan onberispelijk, de Grijze lokken in twee golven naar achteren gekamd, de pakken in gerust stellend donker Blauw of antraciet Grijs. Maar hoe dichter we op de man in zoomden, hoe meer het beeld begon te trillen. Er was de al tijd vermoeide blik, het lachen op momenten, waar op niemand lachte. Zinnen, die stee vast eindigden met een lichte op waartse buiging, als of alles een vraag bleef, zelfs dat wat als mede deling bedoeld was. En hij keek zelden op van zijn papier, als of de woorden hem slechts tijdelijk waren toe vertrouwd, onder voor waarde, onder voor behoud. Als of het vrij uit spreken een risico was, dat hij zich, zelfs als Premier, niet kon veroorloven.
Wat heeft de Regering periode eigenlijk met Dick Schoof gedaan? ‘Als ik Nu naar Hem Kijk’, zegt Mark Frequin, top ambtenaar, vriend en oud collega van Schoof aan de telefoon, ‘Zie ik Te Weinig Ontspanning. Ik Ken Hem als een Veel Meer Ontspannen Mens.’ Een andere, anonieme collega, die Schoof van na bij heeft mee gemaakt, schetst een vergelijkbaar beeld, ‘In Korte Tijd is Hij Vrij Wel Onherkenbaar Veranderd. Iemand, die Ooit een Charmante, Soms Geestige Gesprek Partner was, is Veranderd in een Man met Schokkerige Bewegingen, Iemand, die Stottert en Van Papier Op Leest.’
Als analyticus is het eerste wat je doet, na gaan wat iemand bij je op roept. En wat Schoof bij mij op roept, is ongemak. Alles aan hem lijkt uit te stralen, dat hij niet op zijn plek is. Maar het is wel een ander soort ongemak dan bij, zeg, Pieter Omtzigt. Schoof leek het politieke spel wél te willen spelen, hij miste alleen de souplesse. Zijn antwoorden waren onbeholpen, de stijl was hakkelend, en toch zag je een man, die zich serieus tot de vragen wil verhouden. Een man, die, anders dan veel van zijn collega S, zeker Mark Rutte, niet automatisch een script af draait, of je met listige woorden om de tuin leidt.
Mis schien is dat precies waar om het zo ongemakkelijk is om naar Schoof te kijken, je ziet een waar achtig mens, gevangen in een rol, die óók, of júist, om strategie vraagt. Hij probeerde een spel te spelen, dat hem niet lag, en bleek niet over de instrumenten te beschikken om zich er in staande te houden. Mis schien was dat nog wel het pijnlijkst om te zien, hoe zichtbaar het ongemak was, en hoe weinig ruimte er eigenlijk ooit voor hem was geweest.
Meerdere mensen, die ik sprak, zeiden, dat ze Schoof vóór zijn beslissing om het Premier schap te aan vaarden waar schuwden, doe het niet. Of dat oordeel in middels gekleurd is door wat volgde, valt niet te zeggen, maar hun oordeel was wel unaniem. Ook zijn broer Nico was sceptisch. In een interview met HP | De Tijd zei hij ‘We Hebben Het Er Vrij Uit Voerig Over Gehad en ik Heb Het Hem Af Geraden. “Je Hebt te Maken met Rare Mensen en Het is een Ongewisse Zaak.”’ Maar Dick zei ‘De Recht Staat Wordt Bewaakt, die is Juridisch Begrensd, die Vier Partijen Hebben een Meerderheid in de Tweede Kamer en In dat Hoofd Lijnen Akkoord Zitten Elementen, Waar Nederland Belang bij heeft.’
Met de Franse President Emmanuel Macron, 2025 (foto Ramon van Flymen | ANP)
Achter het gezicht, dat Schoof ons heeft willen tonen, gaat iets schuil. Daar moet iets wezenlijks te vinden zijn, iets wat verklaart waar om hij deze functie heeft aan vaard. Maar wat voor man hij werkelijk is, is onduidelijk gebleven. Toen Frans Timmermans hem in één van de eerste debatten vroeg naar zijn mens beeld, bleef het antwoord op vallend leeg, mi sschien veel zeggend genoeg. Onder intimi doen in elk geval twee weinig flatterende verklaringen de ronde, hij zou over ambitieus zijn, of ijdel. Twee begrippen, die, hoe dan ook, dicht tegen elkaar aan liggen.
Het verhaal laat zich dan zo vertellen: hier is een man, die zijn hele loop baan plicht getrouw in Overheid dienst heeft door gebracht. Aan het slot van die lange carrière dient zich onverwacht de kans aan om het hoogste ambt van het land te bekleden. Hij grijpt die kans, als of er als nog een nieuw hoofd stuk in zijn leven begint. Het voor uit zicht om zó veel verantwoordelijkheid te dragen, is onweer staanbaar. En hij weet zelf, dat hij prima in staat is knopen door te hakken onder druk, bruggen te slaan tussen tegen gestelde belangen, dingen in beweging te zetten. En dan is er nog de verleiding van het toneel, om zich te begeven tussen de groten der aarde, de jongen uit Hengelo tussen de Trumps en Macrons van deze wereld.
Schoof heeft onmiskenbaar een gevoel voor moraliteit, maar dreigt soms vorm boven in houd te stellen. Zijn gevoeligheid voor uit straling en status wordt breed herkend door de mensen, die ik sprak. ‘Hij is Van de Boys met de Toys’, zegt de anonieme bron. ‘Lange Af Stand Vluchten, Luxe Auto S, dat Werk.’ Al geruime tijd lijkt hij boven dien niet alleen te mikken op een hogere positie binnen het ambtelijk apparaat, maar ook op zichtbaarheid daar buiten, op het politieke toneel. Tijdens zijn periode bij de IND, als Job Cohen Partij Leider is van de PvdA, laat Schoof via de juiste kanalen door schemeren, dat hij beschikbaar is voor een Minister post, mocht zijn Partij de Verkiezingen winnen. De politieke ambitie was er toen al.
Maar de realiteit is bitter, de regels van de ambtelijke wereld gelden niet in de politieke arena. Roel Bekker weet dat als geen ander. Hij was jaren lang zelf top ambtenaar en docent Bestuur Kunde aan de Universiteit Leiden. Hij werkte in het verleden met Dick Schoof samen. Hij nodigde hem bij voor beeld uit om colleges te geven aan zijn studenten, iets wat Schoof naar verluidt met op vallend veel toe wijding en enthousiasme deed. Als ik Bekker aan de telefoon spreek, vertelt hij, dat de over stap van ambtenarij naar politiek vrij wel al tijd moeizaam verloopt. ‘Het Zijn Echt Twee Totaal Verschillende Werelden’, zegt hij.
En op nieuw verschijnt dat beeld van de marathon loper. In de ambtelijke wereld neem je de tijd, legt Bekker uit. Je werkt zorg vuldig, raad pleegt experts, zet alles goed op een rijtje en handelt dan. Het is werk voor de lange adem. In de politiek daar en tegen regeert de waan van de dag. Je moet snel zijn, wendbaar. Een sprinter. Het is een totaal ander spel, met heel andere regels. Bekker zegt ‘Als Ambtenaar Denk Je, Eerst Alles Goed op een Rijtje Zetten en de Procedure Volgen. In de Politiek Werkt Dat Anders. Daar Moet Je Ogen in Je Rug Hebben. Politiek Draait om het Onmogelijke.’ Dat spel heeft Schoof nooit hele maal in de vingers gekregen.
‘Hij is Geen Politiek Dier’, zegt Mark Frequin. Volgens hem was Schoof nooit echt een ideologische PvdA er. ‘Er Zijn Mensen, die Zeggen, dat Hij Ambitieus is. Hij Heeft in Elk Geval een Bewijs Drang, en een Bewijs Drang Heb Je Al Tijd naar Je Zelf en de Ander.’ Ook andere mensen, die ik sprak, suggereren, dat Schoofs band met de Sociaal Democratie nooit ideologisch was. En toch, in zijn studenten tijd bezette hij zijn Faculteit en koos hij voor een Partij, die sociale recht vaardigheid verbond met Regering macht. Laten we niet vergeten, hij was dertig jaar Lid van de Partij van de Arbeid. Pas in 2021 zegde hij zijn Lid Maatschap op.
Nu was de PvdA in de Jaren Negentig voor ambtenaren en bestuurders een van zelf sprekende keuze, een Partij, die idealen koppelde aan macht en die bij na als vanz elf toe gang gaf tot verantwoordelijkheid. Als je het zo bekijkt was Schoofs Lid Maat Schap een cynische spring plank voor zijn carrière. En ja, hij behoort tot het contingent oud PvdA ers, dat de over stap heeft gemaakt van politieke over tuiging naar technocratisch bestuur, van moreel kompas naar opportunisme. Die verschuiving past in een bredere trend van politici en bestuurders, die zich met de tijd verplaatsen, niet al tijd om dat ze hun idealen los laten, maar om dat de morele grenzen in het land verschuiven.
Toch laat zo N uit leg ook iets essentieels uit beeld. Iemand, die als negen tien jarige een bezet gebouw binnen gaat, ook al vertrekt hij de volgende ochtend naar zijn roei les, laat zich ook ergens door raken. En wie vervolgens drie decennia lang verbonden blijft aan een partij, behoudt op zijn minst een oriëntatie op het publiek belang. Als je een biografie reduceert tot enkel strategie, zie je over het hoofd hoe gelaagd onze over tuigingen in wezen zijn. De over gang van idealisme naar pragmatisme is niet een één duidige sprong of een simpel waag stuk. Het is eerder een geleidelijke verschuiving, waar bij sporen van het begin zichtbaar blijven.
Met de Italiaanse Premier Giorgia Meloni, Rome, 2025 (foto Andrea Calandra | ANP)
‘Hij is Aan Gezocht als een Soort Burgemeester, als een Neutrale Burger Vader’, zegt Roel Bekker. ‘Er Zal tegen Hem Gezegd Zijn, Jij Moet het Land Redden, Dick. Dat Moet Haast Wel. Want Dick is Geen Fakir, Geen Asceet, Geen Zelf Kweller. Er Zal bij Hem Toch een Gevoel van Urgentie Geweest Zijn, en Er Zal een Zwaar Beroep op Hem Zijn Gedaan.’ De neutrale burger ader. Daar zit de kern, volgens mij. Schoof is niet zo zeer een politicus als wel een bestuurder, die zich beroept op ervaring, dossier kennis, kalmte. Een door zetter. Hij is, in zekere zin, de belichaming van het Nederlandse ethos, doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg. Ooit links, nu gewoon lekker nuchter. Idealen zijn een ballast geworden, wat nu telt is beheersing, uit voering, orde bewaking.
Dat is uit eindelijk de kern van Schoofs over tuiging, denk ik, dat een ‘Normaal’ mens, geworteld, degelijk, dienstbaar – genoeg kan zijn om het ab normale in toom te houden. Het idee, dat je, als je maar weg blijft van ideologische scherptes, over eind kunt blijven in een politieke realiteit, die ziender ogen verhardt. Dat je, als het ware, het oog kunt zijn in de storm. Daar komt zo N beeld vandaan van de marathon loper, of van een neutrale burger vader, denk ik. Zulke beelden bieden een soort hou vast. Maar ze beschermen niet alleen, ze verstikken je ook. Want juist in het streven naar rust en kalmte schuilt de tragiek, dat je niet ziet hoe die beelden je beperken in het vermogen om adequaat te reageren op een uit zonderlijke politieke realiteit. Schoof probeert vast te houden aan een ideaal van even wichtigheid, in een tijd, die vraagt om morele helderheid.
Wie zich verschuilt achter neutraliteit, achter ‘Doe Maar Normaal’, zal vroeg of laat een antwoord moeten hebben op de vraag, wie bescherm ik eigenlijk? De instituties, het land, of toch voor al mijz elf? Als het politieke klimaat verschuift, verschuift ook wat normaal is. Dan dreigt de redder ongemerkt collaborateur te worden. Niet uit kwaad willendheid, maar uit trouw aan een zelf beeld, dat ooit bescherming bood en nu alleen nog maar in de weg staat. Ik den, dat Schoof gelooft in het beeld, dat hij van zich zelf heeft, iemand, die rust brengt, orde bewaart, weet hoe de hazen lopen in Den Haag. Maar dat beeld is geen moreel kompas. Zulke fantasieën over je zelf werken zo lang de wereld mee werkt. Maar als de om standigheden veranderen, als er niet langer wordt geregeerd, maar gestreden, wordt zichtbaar wat ze verhullen. Dan blijkt hoe gevaarlijk het is om te denken, dat je boven de strijd kunt blijven staan. Boven de moraal.
Toen het Kabinet viel, werd zichtbaar hoe kwetsbaar Schoofs positie eigenlijk was. Maanden lang had hij geprobeerd boven de partijen te blijven, de boel bij elkaar te houden, maar op het moment, dat de dingen echt begonnen te schuiven, stond hij met lege handen. De val vol trok zich in zijn aan wezigheid, maar zonder zijn in vloed. En toch bleef hij het gezicht van het geheel.
Dick Schoof werd aan gesteld als een neutrale Burgemeester van Nederland. In een interview met De Groene, hij is dan nog Secretaris Generaal, noemt Schoof zelf een beeld, dat hem nu, vermoed ik, zal blijven achter volgen. ‘We Kennen Alle Maal het Fenomeen van de Burgemeester in Oorlog Tijd’, zegt hij in dat gesprek. ‘Door op Hun Post te Blijven, Maakten Ze Dingen Mogelijk, die, als Ze Niet Hadden Mee Gewerkt, Mis Schien Niet Zouden Zijn Gebeurd. Voor Mezelf Denk ik, als Je in Die Situatie Komt, en Geen Burgemeester in Oor Log Tijd Wil Zijn, Dan is de Enige Mogelijkheid, Op Stappen.’ Die kans heeft hij, om welke redenen dan ook, verspeeld. In plaats daar van heeft hij er voor gekozen om dingen mogelijk te maken.
Dit artikel kwam tot stand met steun van Fonds 1877.
Lees Ook
Interview Dick Schoof
Een PVV Regering kunnen we best aan, zegt top ambtenaar Dick Schoof
Deugen Deugt Niet, het Mens Beeld van Kabinet Schoof, de Ander Kan Barsten
Onder Zoek Stilte in de Senaat
Ondanks harde woorden onder nam het Kabinet Schoof I op vallend weinig actie
Joris Veerbeek en Coen van de Ven
De Groene Amsterdammer, N° 24,
https://www.groene.nl/artikel/de-regie-lag-elders
Minister President Dick Schoof – Pers Conferentie van 9 mei 2025
Minister President Dick Schoof – Pers Conferentie Vice Premier Fleur Agema, 16 mei 2025
Minister President Dick Schoof – Pers Conferentie van 28 mei 2025
Minister President Dick Schoof – Kort Statement van af het Cats Huis
Minister President Dick Schoof – Pers Conferentie van 6 juni 2025
Minister President Dick Schoof – Pers Conferentie van 13 juni 2025
Minister President Dick Schoof – Pers Conferentie na de Minister Raad van 30 juni 2025
Minister President Dick Schoof – Pers Conferentie na de Minister Raad van 4 juli 2025
Minister President Dick Schoof – Pers Conferentie na de Minister Raad van 11 juli 2025
Minister President Dick Schoof – Pers Conferentie na de Minister Raad van 15 augustus 2025
Minister President Dick Schoof – Pers Conferentie na de Minister Raad van 29 augustus 2025
Minister President Dick Schoof – Pers Conferentie na de Minister Raad van 5 september 2025
Minister President Dick Schoof – Pers Conferentie na de Minister Raad van 12 september 2025
Meer informatie
https://robscholtemuseum.nl/?s=Dick+Schoof
https://robscholtemuseum.nl/?s=Minister+President+Dick+Schoof
https://robscholtemuseum.nl/?s=Pers+Conferentie+Minister+President
https://robscholtemuseum.nl/?s=Minister+Raad
https://robscholtemuseum.nl/?s=Het+Torentje
https://robscholtemuseum.nl/?s=Mark+Rutte
https://robscholtemuseum.nl/?s=Most+Wanted
https://robscholtemuseum.nl/?s=NAVO
https://robscholtemuseum.nl/?s=Noord+Atlantische+Verdrag+Organisatie
https://robscholtemuseum.nl/?s=NATO
https://robscholtemuseum.nl/?s=North+Atlantic+Treaty+Organization
https://robscholtemuseum.nl/rsmuseum-galerij-14-jaar-mark-rutte-aka-pineukio-aka-the-lying-dutchman-0/
https://robscholtemuseum.nl/rsmuseum-galerij-14-jaar-mark-rutte-aka-pineukio-aka-the-lying-dutchman-1/
https://robscholtemuseum.nl/rsmuseum-galerij-14-jaar-mark-rutte-aka-pineukio-aka-the-lying-dutchman-2/
https://robscholtemuseum.nl/rsmuseum-galerij-14-jaar-mark-rutte-aka-pineukio-aka-the-lying-dutchman-3/
https://robscholtemuseum.nl/rsmuseum-galerij-14-jaar-mark-rutte-aka-pineukio-aka-the-lying-dutchman-4/
https://robscholtemuseum.nl/rsmuseum-galerij-14-jaar-mark-rutte-aka-pineukio-aka-the-lying-dutchman-5/
https://robscholtemuseum.nl/rsmuseum-galerij-14-jaar-mark-rutte-aka-pineukio-aka-the-lying-dutchman-6/
https://robscholtemuseum.nl/rsmuseum-galerij-14-jaar-mark-rutte-aka-pineukio-aka-the-lying-dutchman-7/
Plaats een reactie