Arie Alt – Dinsdag 22 november 2005: Straatsofa + Dirk van Weelden & awkward i – In Memoriam Martin Bril, ITGWO, 8 september 2012

Dinsdag 22 november 2005: Straatsofa

Een moedeloosheid, die je overvalt. Van Weeldens Straatsofa uitgelezen sla ik aan het Googlen. “dirk van weelden straatsofa” – okay, een slechte keuze van zoektermen, want de boekwinkels zullen er ook tussen staan. 8 hits, waarvan 1 naar onderhavige weblog, één naar een uiterst summier signalement in HP/De Tijd (die het verslijt voor een verzameling columns) en één naar een recensie achter een betaald wachtwoord (De Standaard). Zit Dirk zo slecht in het ‘netwerk’? Nee, want laat ‘straatsofa’ weg en je ziet, dat hij zich op verschillende terreinen beweegt en heeft bewogen (nieuwe media, samenwerking met improvisatie/noise muzikanten, redacteur De Gids en Mediamatic, enz.) Ik zoek het virtuele gesprek over dit boek, en over dit soort letterkunde – geen roman, geen essay, maar ‘mengelwerk’ — waarin zoiets als een kijk op het leven of voor mijn part een levensfilosofie wordt uiteengezet. Mengelwerk, of docu-fictie, zoals het hier heet.

Ik ben enthousiast over Straatsofa. En damn, er is een heleboel over te zeggen. Bijvoorbeeld dit: in Straatsofa vinden we minstens drie en misschien wel vier of vijf verhalen, die je kunt beschouwen als een synopsis voor een rijk gestoffeerde roman. Ik bedoel: een andere schrijver, van het type ‘lekker ouderwetse romanschrijver’ (niks op tegen, echt) zou die stof uitwerken tot een breed uitwaaierende roman, vol beschrijvingen, dialogen, bijfiguren, neven plots, psychologische rimram en zo meer. Kortom: boordevol redundantie, die zo’n roman ‘leesbaar’, ‘begrijpelijk’ en ’toegankelijk’ maakt. Dirk van Weelden doet dat niet. Wie de poëticale opvatting aanhangt, dat zo’n ‘lekker ouderwetse roman’ het hoogste is wat je literair in proza kunt bereiken, kan stellen, dat het Dirk van Weelden niet is gelukt er een roman van te bakken. Dat kan waar zijn. Het is echter een onterechte kritiek, we hebben te maken met een ander genre. En beste signalementenschrijver van HP/De Tijd, dit genre is niet columns. De ‘synopsis’ (om het maar zo te noemen) bezit een zeer hoge informatie dichtheid, ze bezit een complexe eenvoud en precisie (precies daarover gaat een van de essays in Straatsofa). Het (multi perspectivische) beeld wordt helder neergezet – vaak schijnbaar zoekend als in een essay, maar feitelijk doelgericht: om de nieuwe informatie over te brengen, die de lezer verrast. Een ‘synopsis als “De gouden bol” (in Straatsofa) is mij meer waard dan een uitwaaierende Rosenboom roman,, die, hoe virtuoos ook, doet gapen, binnen 100 pagina’s verveelt. Noodzakelijke opmerking: dat heeft met lengte niks van doen –dit is geen pleidooi voor korte teksten – ik hou van lange romans: ik lees Europe Central, Omega Minor.

Of neem “De Katten”, de synopsis voor een dikke roman over paranoia, drugshandel, complotten en moderne kunst. In de rijk gestoffeerde vorm 600 pagina’s lang, is het een gegarandeerd schandaalsucces: deze fictie verhaalt nauwelijks verhuld de neergang van de internationaal vermaarde postmoderne kunstenaar Charlie Evers (oftewel Rob Scholte, met wie Dirk van Weelden, zoals bekend, ooit bevriend was). Okay, over deze synopsis kun je beweren, dat het niets toevoegt, niet verrast, omdat alles al bekend is. En toch: wat zegt deze ziektegeschiedenis (aanslag en drugsgebruik leiden tot paranoia, enz.) in een tijdvak, waarin het succes van de Da Vinci Code (en niet te vergeten alle christelijke eindtijd SF) toont, dat het publiek graag wil geloven in over the top complottheorieën? Of deze synopsis als tegen stuk van Joost Zwagermans nog altijd idioot populaire Gimmick. Iemand aan gedacht? Ik dwaal af.

Het is niet makkelijk om dit soort mengelwerk te beoordelen. Bij de conventionele roman is het kader duidelijk. Hier niet, of minder. Wat moet je met zo’n positief gestemde ‘mixed bag’, zonder stilistisch machtsvertoon, met hier en daar zelfs een stroeve zin (moet ik zeggen…)? Het op de stijl en stijl alleen gooien (mogelijke uitweg van de recensent, die het dogma aanhangt: literair is een kwestie van stijl), levert een gematigd of zelfs negatief oordeel op en maakt je blind voor de waarde van dit werk. En dan de onderwerpen: Spinoza, ruimteschepen, reversed acoustics. Is het wellicht teveel techniek om een literair criticus enthousiast te maken? Maakt zo’n boek meer kans als er meer stukjes over schrijvers gaan? Is het probleem, dat Dirk van Weelden een ‘overbrugger’ is, een ‘linker’, een ‘verbinder’– of beter: een schrijver, die laat zien, dat de wereld uit verbindingen bestaat, in wiens visie ‘literatuur’. ’techniek’, ‘dagelijks leven’, ‘politiek’, ‘natuurwetenschappen’, ‘filosofie’, ‘ruimtevaart’, (enz.) geen gescheiden werelden zijn.

En om het dan toch over het tweespan Van Weelden/Bril te hebben: eind jaren tachtig waren zij de ‘nieuwe literaire helden’ van een generatie letterenstudenten. Dik 15 jaar later lijkt het, dat je moet concluderen, dat het hen destijds vooral om de stukjes van Martin Bril ging. Bril heeft zich ontwikkeld tot een Simon Carmiggelt van de 21ste eeuw. Waarbij ik ongetwijfeld afbreuk doe aan diens romans, die ik geen van alle heb gelezen. Met het enthousiasme van Van Weelden kunnen “de bijlagen” blijkbaar niet uit de voeten. Dat maakt mij even moedeloos. Acht hits op Google. Nooit gedacht, dat ik het dan zou moeten doen. Dit is dan hit negen.

Anderzijds: een nog veel raarder boek (Arjen Mulders geheime geschiedenis van de 20ste eeuw via het levensverhaal van Constance Dowling) kreeg positieve recensies en belandde op de longlist van een van die literaire prijzen. Daarover verder ook nauwelijks discussie langs horen komen.

Anyway, recht de rug, glimlach, en wees blij om deze rijkdom. De boeken zijn er. Immers.

ariealt.net, 22 november 2005

http://ariealt.net/okt_nov_dec_2005.html

In Memoriam Martin Bril, ITGWO, 8 september 2012

Published on Sep 12, 2012

Kampvuur op het bos podium, een combinatie van een schrijver en een muzikant. De muziek is Let’s Get Ready to Die van het album Everything On Wheels van awkward i

Reacties:
https://youtu.be/qYPE1kZU-18