Argos – Voormalige ambtenaar geeft toe: VWS vernietigde documenten uit vrees voor Wob-verzoeken
Hilversum – Ambtenaren van het ministerie van VWS hebben interne mails en correspondentie met de gemeente Utrecht moedwillig vernietigd uit vrees dat deze stukken door buitenstaanders zouden worden ingezien. Dit blijkt uit onderzoek van radioprogramma Argos, dat hierover zaterdag om 14.00 uur bericht op NPO Radio 1.
Een voormalig ambtenaar van VWS geeft in Argos toe dat hij in opdracht van zijn leidinggevenden diverse documenten heeft verwijderd en aan de gemeente Utrecht en het ministerie van Veiligheid en Justitie heeft gevraagd om hetzelfde te doen. Utrecht en VenJ beschikten over dezelfde stukken.
Argos beschikt over kopieën van de vernietigde documenten. Het gaat om correspondentie uit juni en juli 2014 tussen de ministeries van VWS en VenJ en de gemeente Utrecht over de inzet van zogeheten mystery guests of loktieners bij de controle op de naleving van de drank- en horecawet. De toenmalig ambtenaar die de documenten moest vernietigen, zegt in Argos te vermoeden dat de leiding van zijn afdeling hiertoe opdracht gaf om te voorkomen dat de indruk zou ontstaan dat het ministerie als rijksoverheidsorgaan naar het pijpen van een lagere overheid (lees: de gemeente Utrecht) danst.
Hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans van de Universiteit Leiden acht de handelswijze van VWS in strijd met de archiefwet en de wet openbaarheid van bestuur. Hij noemt de zaak ‘politiek zeer pikant’ en ‘een treffende illustratie van een bestuurscultuur die niet is gericht op het delen van informatie’.
Utrecht controleerde vorig jaar korte tijd de naleving van de drank- en horecawet met behulp van 17-jarige mystery guests, terwijl de wettelijke minimumleeftijd van kopers van alcohol net was verhoogd tot 18 jaar. Die maatregel stuitte op grote bezwaren van politici en horeca-ondernemers, die het stadsbestuur beschuldigden van uitlokking. Ook VWS liet de gemeente Utrecht achter de schermen weten dat gebruik van minderjarige loktieners vermoedelijk onwettig was.
Utrecht bedacht vervolgens in overleg met de ministeries van VWS en VenJ een scenario om meerderjarige mystery guests te kunnen inzetten. Dit zou juridisch wel door de beugel kunnen. In het scenario schreef de gemeente onder meer hoe staatssecretaris Van Rijn zou moeten reageren indien opnieuw ophef zou ontstaan. Bedoeling was dat de ministeries van VWS en VenJ zouden aangeven dat de Utrechtse aanpak met hen was besproken, maar dat zij niet inhoudelijk zouden oordelen over het plan. Bij een eventuele rechtszaak tegen Utrecht zouden de ministeries en staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid het vonnis van de rechter afwachten.
De gemeente Utrecht en het ministerie van VenJ bevestigen tegenover Argos dat zij vanuit VWS een verzoek hebben gekregen om correspondentie te verwijderen, maar ontkennen dit verzoek te hebben ingewilligd. Zij zouden de betreffende documenten nog in bezit hebben.
Toch verstrekten de gemeente Utrecht en het ministerie van VWS geen van deze documenten toen Argos in een eerder stadium hiernaar vroeg met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Ook in het overzicht van bestaande stukken, ontbraken de betreffende mails.
Utrecht en het ministerie van VWS verklaarden aanvankelijk dat het overleg met de ministeries uitsluitend mondeling had plaatsgevonden. Er zouden hiervan geen documenten bestaan. Dit blijkt feitelijk onjuist. Bovendien heeft een ambtenaar van de gemeente Utrecht tegenover Argos verklaard dat er wel degelijk sprake is van ‘een mail die onder geheimhouding van het ministerie van VWS staat’ en niet mag worden verstrekt.
Argos benaderde diverse leden van het betrokken management team bij VWS voor een toelichting, maar niemand bleek bereid te reageren. Op de vraag waarom de VWS-ambtenaar opdracht kreeg documenten te verwijderen, schrijft een woordvoerder van staatssecretaris Van Rijn dat de leidinggevende aan de ambtenaar heeft ‘gevraagd om de situatie te corrigeren’, omdat de ambtenaar ‘zonder mandaat’ te werk zou zijn gegaan.
Uit de stukken die in bezit zijn van Argos, blijkt nergens dat de ambtenaar zijn boekje te buiten ging. VWS weigert iedere toelichting en wil evenmin zeggen of ‘de situatie corrigeren’ een eufemisme is voor het verwijderen van stukken. Eerder omschreef het ministerie tegenover Argos de ambtenaar als een ‘gewaardeerde ex-medewerker’.
Wob-deskundige Roger Vleugels noemt de Utrechtse zaak ‘heel ernstig’, vooral omdat het vernietigen van ambtelijke stukken volgens hem in geen verhouding staat tot de aard van de kwestie. ‘Als je om niks de wet al gaat overtreden, geeft dat te denken hoe dat bij zwaardere onderwerpen is.’
Volgens Voermans is het ‘een plicht’ van de overheid om alle informatie die ze heeft actief openbaar te maken. ‘Nou, daar schort het aan. Al jarenlang. In Nederland moet je het echt uit de vingers trekken van de overheid.’
Vleugels zegt in Argos dat er vaak documenten zoek zijn omdat de Nederlandse overheid ‘waanzinnig slecht’ archiveert. ‘Denk maar aan de Teeven-deal. De Kamer heeft er jaren om gevraagd en uiteindelijk kwam dat bonnetje dat er niet was toch boven tafel. Het was er wel, maar het werd niet gevonden. De andere kant is dat er veel ook gewoon echt weg is. En dat is grotendeels niet met voorbedachten rade, maar uit desinteresse en onbenul.’
Daarnaast neemt volgens Vleugels de obstructie toe. ‘Het trager beantwoorden, het bedenken van allerlei constructies die helemaal niet opportuun zijn, maar die de boel wel weken tot maanden kunnen rekken. Het oneigenlijk gebruik van weigergronden. Dat soort vormen van obstructie zijn sinds twee, drie jaar fors aan het toenemen.’
Uitzending: zaterdag 14.00 uur op NPO Radio 1
Vara VPRO human.nl
Argos, Za 31 okt 2015 14:00
Luister hier:
http://www.npo.nl/argos/31-10-2015/RBX_VPRO_1956632
Comments:
Hmlbl • 10 hours ago
… naar het pijpen dansen van…. humor.
Prikker • a day ago
Lijkt me serieuze grond voor een parlementair onderzoek… maar dan wel door een onafhankelijke partij natuurlijk. Niet door politici.
Plaats een reactie