Jasper van Kuijk – Den Helder had een grote behoefte aan gezelligheid

Denkfouten in hedendaags ontwerp gefileerd door innovatie-expert (en cabaretier) Jasper van Kuijk. Deze week: bewonersparticipatie.

Toen ik net uit Den Helder was vertrokken richting studentenleven, besloot het gemeentebestuur de stad op te knappen. Een van de eerste projecten was het plein annex parkeerterrein tegenover het station. Het was ooit met alle goede bedoelingen Julianaplein genoemd, maar door de staat waarin het inmiddels verkeerde liep de stad een aardige kans op een veroordeling wegens majesteitsschennis.

Je kunt alleen iets passends ontwerpen als je weet voor wie je ontwerpt

Bewonersparticipatie was ook toen al een stokpaardje en de gemeente nodigde de Heldenaren uit om hun ontwerpvoorstellen in te sturen. Goede stap. Het inventariseren van de wensen van gebruikers is een van de basisprincipes van gebruiksgericht ontwerpen. Je kunt alleen iets passends ontwerpen als je weet voor wie je ontwerpt, wat ze willen en wat ze kunnen. Bij ontwerpen waaraan eindgebruikers zich niet kunnen onttrekken, zoals een nieuw ict-systeem of een woonwijk, heeft een dergelijke inventarisatie vaak als gunstig bijeffect dat ze draagvlak creëert.

Op de dag dat het uiteindelijke ontwerp werd gepresenteerd was er ook een tentoonstelling van de ingezonden ideeën. Uit de circa 50 ontwerpen sprak een grote behoefte aan gezelligheid. Niet heel raar in een stad die na de Tweede Wereldoorlog werd wederopgebouwd met – jawel – wederopbouwarchitectuur. Men wilde terrasjes, bankjes en er was ook veel vraag naar groen: iets van een parkje, bomen.

Uit de circa 50 ontwerpen sprak een grote behoefte aan gezelligheid

Vervolgens presenteerde de door de gemeente ingehuurde kunstenaar zijn ontwerp. Daarin werd het plein dichtgetegeld met een mozaïek dat de plattegrond van een kathedraal vormde. In de grond verzonken lampen zouden daarin ‘zuilen van licht’ zijn. Om het af te maken stond aan de kopse kant van het plein een monolithische granieten bootvorm, door de kunstenaar zelf ‘Titanic’ gedoopt. De door bewoners ingezonden ideeën vormden een pijnlijk contrast met het ontwerp van de kunstenaar, dat uiteraard gewoon werd aangelegd.

Bestuurders willen vaak wel het draagvlak van gebruikers of bewoners, maar niet dat participatie gevolgen heeft voor de besluitvorming. Terwijl gebruikers laten meepraten al snel betekent dat het allemaal een heel andere kant op gaat dan je had bedacht. Maar als je al weet wat je wilt, waarom zou je dan om inbreng vragen? Gewoon neerzetten wat je denkt dat goed is kan weerstand opwekken, maar om inbreng vragen en daar niks mee doen, wekt dat zeker.

Het Julianaplein is later nogmaals op de schop gegaan. Er kwam – alsnog – een park. Het kostte een stapel stenen en een gemeentebestuur, maar uiteindelijk had die inspraakronde dan toch resultaat.

De Volkskrant, 29 augustus 2015, 02:00

http://www.volkskrant.nl/mode-en-mooi/den-helder-had-een-grote-behoefte-aan-gezelligheid~a4131021