Vrij Nederland – De Koop Man van Venetië + William Shakespeare – The Merchant of Venice (2004)

14 november 2017Businessplan, Home, Interview, Locatie, Media, Portretten, Video0

De Koop Man van Venetië

De Biënnale is een internationale kunstmanifestatie, die al sinds de negentiende eeuw twee jaarlijks in de zomermaanden in Venetië wordt gehouden. Achtentwintig landen hebben in een park (de Giardini) hun eigen, meestal permanente tentoonstellingsgebouw. De Nederlandse bijdrage wordt steeds ondergebracht in het Rietveld paviljoen, dat in de jaren vijftig speciaal daarvoor door de Utrechtse architect werd gebouwd. De Mondriaan Stichting financiert het project met een half miljoen euro.

De Biënnale is voor de beeldende kunst, wat het Songfestival ooit was voor de lichte muziek. Landen sturen hun beste mensen naar Venetië om zo de internationale spotlights te richten op de topkunst, die ze te bieden hebben. Alle grote namen in de kunstwereld exposeerden in Venetië. Van Andy Warhol tot Jasper Johns en van Edward Hopper tot Anselm Kiefer. Nederland zond in het verleden bekende kunstenaars als Aernout Mik, Marlene Dumas en Rob Scholte naar Italië.

Guus Beumer (56), directeur van activiteitenorganisator Bureau Europa en het centrum voor beeldende kunst en vormgeving Marres, beide in Maastricht, mocht dit jaar de Nederlandse bijdrage samenstellen. Hij wilde een afwijkend, niet traditioneel concept. Hij bedacht het plan voor de tentoonstelling Opera Aperta / Loose Work, Scene, die gemaakt zou worden door een groep kunstenaars, fotografen en architecten met wie Beumer al langer samenwerkte, zoals Joke Robaard, Barbara Visser en Maureen Mooren. Het thema is de ‘Nederlandse infrastructuur voor beeldende kunst’.

Op de lijst van Nederlandse deelnemers prijkt ook de naam van architect Herman Verkerk, die al ruim tien jaar een relatie heeft met curator Beumer en met hem samenwoont. Voor de meeste kunstenaars is de Biënnale een kroon op de carrière. Deelname aan dit evenement zorgt voor een verhoging van prestige en daarmee ook van de prijzen van de kunstwerken. De Biënnale wordt wel het ‘wereldkampioenschap van de kunst’ genoemd. De uitnodiging aan Verkerk roept de vraag op, of er sprake is van belangenverstrengeling.

Guus Beumer, om een reactie gevraagd, vindt dat hem niets te verwijten valt: ‘Ik heb het expliciet besproken met de Mondriaan Stichting. Ik vroeg van: “Goh, jongens, in hoeverre kent dat een bepaalde gevoeligheid en is dat overkomelijk?” Dus ik stel dat van tevoren als een inhoudelijk en moreel vraagstuk. De Mondriaan Stichting zei: “Ja God, Guus, het levert natuurlijk vragen op, maar als jij dat wil, dan moet je dat doen.”‘

Gitta Luiten van de Mondriaan Stichting beaamt dat: ‘Als er geen inhoudelijke reden voor was, zouden wij het niet doen. In dit geval zijn we er mee akkoord gegaan. In de beeldende kunst is het niet ongebruikelijk, dat mensen op inhoudelijke gronden als duo werken. En dat is hier aan de orde.’

Gesubsidieerde opdrachten

Het is niet de eerste keer, dat Beumer zijn vriend Verkerk lucratieve opdrachten gunt. Uit openbare bronnen is eenvoudig vast te stellen, dat veel werk van Verkerk’s architectenbureau EventArchitectuur in de afgelopen tien jaar afkomstig is van zijn vriend Guus Beumer. Het zijn bijna allemaal gesubsidieerde opdrachten, waarbij Beumer belastinggeld uitgeeft aan de eenmanszaak van Verkerk, geld, dat uiteindelijk weer terug vloeit in hun gezamenlijke huishouden.

De verwevenheid van de twee partners begint al in 2001, als Beumer directeur wordt van de belangrijkste vormgevingsprijs in ons land, de Rotterdam Designprijs. Vrijwel meteen na zijn aantreden wint zijn partner Herman Verkerk de prijs. Dat kan nog toeval zijn geweest, want Beumer zat niet in de jury. Maar twee jaar later mag het architectenbureau van Verkerk de tentoonstelling van de Designprijs inrichten. Opdrachtgever is Guus Beumer.

In 2005 wordt Beumer directeur van Marres, een centrum voor beeldende kunst en vormgeving in Maastricht. Marres draait op overheidsgeld, het wordt betaald door het ministerie van OCW en de gemeente Maastricht. Het ontvangt bovendien een half miljoen euro subsidie van de Raad voor Cultuur. Verkerk wordt na het aantreden van Beumer gevraagd om te exposeren in Marres. En vorig jaar verstrekte Guus Beumer zijn vriend de opdracht om de boekwinkel van Marres te ontwerpen.

In 2006 wordt Beumer ook directeur van Bureau Europa, dat activiteiten organiseert in de ‘Euregio’ Maastricht op het gebied van architectuur en vormgeving. Voor Bureau Europa mag Beumers levenspartner Verkerk een tentoonstelling ontwerpen en in 2010 krijgt zijn architectenbureau de opdracht voor het complete ontwerp en de inrichting van het gebouw en het kantoormeubilair van Bureau Europa. Bureau Europa wordt structureel gesubsidieerd door de provincie Limburg en, alweer, de gemeente Maastricht. Tussen de bedrijven door is Beumer ook nog artistiek directeur van Utrecht Manifest, een twee jaarlijkse kunstmanifestatie, gesubsidieerd door onder meer provincie en gemeente Utrecht. Meteen na de aanstelling van Beumer worden de architecten, die de twee voorgaande edities hebben ontworpen aan de kant gezet en krijgt zijn partner Herman Verkerk de opdracht de tentoonstelling vorm te geven.

Fatsoensregels

Woordvoerder Bram Loeffen van de gemeente Maastricht: ‘Het gemeentelijk aanbestedingsbeleid is van toepassing op instellingen, die door de gemeente voor meer dan vijftig procent worden gesubsidieerd. Zowel bij Marres als bij Bureau Europa is dat niet het geval. De gemeente is wel van mening, dat alle publieke organisaties en hun medewerkers de schijn van belangenverstrengeling dienen te vermijden.’

Volgens Loeffen zal de gemeente de kwestie bespreken met de besturen van de betrokken organisaties. Ook wil de gemeente accountantsverklaringen zien, om te bekijken of de subsidie rechtmatig is besteed.

Omdat de opdrachten die Verkerk kreeg onder de vijf miljoen euro waren, gelden er formeel ook geen Europese aanbestedingsregels. Fred Schoorl is directeur van de Bond Nederlandse Architecten, de belangrijkste belangenvereniging: ‘De Europese aanbestedingsregels zijn ervoor om te zorgen, dat er gelijke kansen zijn voor iedereen. Er is een scala aan regels, die ervoor moeten zorgen, dat de criteria voor het verwerven van een opdracht duidelijk zijn en dat er transparantie is. Zodat er achteraf minder chagrijn is bij de verliezers van een aanbesteding. Maar beneden de vijf miljoen euro gelden alleen de fatsoensregels. Of er in dit geval fatsoensregels zijn overtreden, weet ik niet, ik ken de casus niet en ik heb ook geen behoefte om mee te helpen aan het aan de kerkdeur nagelen van een architect.’

Ook het Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector, opgericht door de Rijksoverheid om belangenverstrengeling in het publieke domein te voorkomen, geeft geen commentaar op individuele gevallen. Maar de richtlijnen, die zijn opgesteld door het BIOS zijn overduidelijk: het deelnemen aan een aanbestedingsprocedure door een levenspartner is op zich al een vorm van financiële belangenverstrengeling. Het daadwerkelijk verstrekken van de opdracht is dat helemaal.

Ervaring, die je deelt

Beumer ziet er geen probleem in. De terugkerende keuze voor zijn levenspartner beschouwt hij als deel van zijn artistieke agenda: ‘Hier is heel duidelijk sprake van een inhoudelijke overweging. Herman Verkerk is niet alleen een levenspartner, maar ook een inhoudelijke relatie, die allerlei heel verschillende gedaantes kent. Ik probeer modellen te introduceren, die per definitie conflictueus zijn. En ik vind het ook interessant om juist dat conflict als onderdeel te zien van de inhoudelijkheid, die ik probeer te adresseren.’

Het bureau EventArchitectuur van Verkerk is nationaal en internationaal vrijwel onbekend. De top 1000 van BauNetz wordt gezien als een belangrijke graadmeter voor de bekendheid van architectenbureaus. Hij wordt samengesteld aan de hand van vermeldingen in de meest gezaghebbende internationale architectuurtijdschriften. Er komen tientallen Nederlandse bureaus in voor, maar EventArchitectuur ontbreekt.

Herman Verkerk, ten slotte, vindt zelf, dat zijn samenwerking met Beumer volstrekt zuiver is: ‘Guus doet geen gunning, hij stelt EventArchitectuur voor, omdat wij lange ervaring hebben in het neerzetten van culturele producten, tentoonstellingen, winkels en installaties. Ik vind het prettig, want het gaat om ervaring die je deelt. Het is eigenlijk meer teamwerk.’ Teamwerk met een levenspartner. Gitta Luiten van de Mondriaan Stichting ziet daar in het geval van de Biënnale geen onzuiverheid: ‘Het concept voor het Nederlandse paviljoen kan volgens Beumer het beste worden gepresenteerd door de ontwerper, die zijn ideeën het beste begrijpt, in dit geval Verkerk.’

De 54ste Biënnale van Venetië wordt dit jaar gehouden van 4 juni t/m 27 november 2011.

Vrij Nederland, 21 mei 2011

https://www.vn.nl/de-koopman-van-venetie/