Johanna Nolet – Kunstenaars vol reislust + Info REISKOORTS in Frans Hals Museum & De Hallen te Haarlem

Nederlanderse kunstenaars uit vroeger eeuwen reisden graag ver. Te voet of per stoomschip gingen ze op zoek naar mooie luchten, maar vooral naar inspiratie. Dat blijkt uit de dubbelexpositie ‘Reiskoorts’ in Haarlem.

Nederlanders behoren tot een reislustig volkje. Ook kunstenaars voelden eeuwen terug al de aandrang om het exotische te ervaren. Hun werkvakanties zijn dit jaar onderwerp van de dubbeltentoonstelling Reiskoorts in het Frans Hals Museum en De Hallen in Haarlem. Hun reizen gaan grofweg naar vier bestemmingen: In de gouden eeuw was je opvoeding niet compleet zonder een grand tour naar het zuiden, met name naar Italië. In de 18de eeuw raakte Duitsland in trek. Na die tijd reisden kunstenaars grotere afstanden, onder wie Barbara Visser die naar Japan trok. Met de hedendaagse moderne kunst lijkt reiskoorts bijna onontbeerlijk. Denk aan kunst met zand uit Irak.

A day in Holland / Holland in a day

Fotograaf Barbara Visser (1966) reisde in 2001 voor de fotoserie A day in Holland / Holland in a day af naar het surreële, tot in detail nagemaakte dorp Huis-ten-Bosch bij Nagasaki in Japan. Het dorp is Holland in het klein, met kopiën van molens, paleis Huis ten Bosch en de Domtoren. Visser reisde schilder Rob Scholte achterna, die er op uitnodiging een enorme plafondschildering maakte, zoals in Huis ten Bosch. ,,Ik was toen geïnteresseerd in de tegenstelling ‘origineel’ versus ‘kopie’ en hoe men daar tegenaan kijkt. Een imitatie werd in Nederland gezien als kitscherig. Maar ik ontdekte dat kopiëren in Japan een andere status krijgt. Daarmee proberen zij de essentie van dingen te vangen.”

Jaren na haar reis kwam het werk van Visser – twee Nederlanders verkleed als de bewoners van Japan- op een postzegel terecht. De kunstenaar: ,,Dan rijst de vraag ‘in hoeverre heb je invloed op je cultuur en in hoeverre maakt die cultuur jou?’ A day in Holland / Holland in a day tornt aan alles wat je dacht te weten en aan alles wat je denkt te zien.”

Groots landschap

Kunstschilder Johannes Bilders (1811-1890), die zijn leven grotendeels sleet rond schilderskolonie De Oosterbeekse School in Gelderland, besloot rond 1860 zijn biezen te pakken en het berglandschap van de buren in te trekken. Duitsland was toen erg in trek bij zijn Nederlandse collega’s. Het was dichtbij, je kon per stoomboot over de Rijn varen en de landschappen pasten mooi in de romantische schilderkunst.

Bilders’ vertrek was een verrassing voor zijn omgeving. Zijn thuisdorp Oosterbeek was een trekpleister voor kunstschilders, volgens de overlevering niet in de laatste plaats vanwege de kwaliteit van de pannenkoeken van boerderij Hoog Wolfheze. Toch verliet hij huis en haard en schilderde op 51-jarige leeftijd Groots landschap. Het was een van Bilders’ eerste reiswerken. Zijn weduwe typeerde Bilders als een natuuraanbidder die op een mooie herfstmorgen juichend kon schilderen. Hij kon het niet uitstaan wanneer een schilder gedachteloos en gemakzuchtig te werk ging in de natuur. Of je doet het goed, óf je doet het niet. Dat perfectionisme komt goed tot uiting in dit berglandschap, een met olieverf geschilderd doek, waarop geen schuimkop of boomblad is overgeslagen en schaduw en zonlicht strijden om de aandacht.

Vijf keer Italië

Reiskoorts werd schilder Martin Monnickendam ( 1874 – 1943) op 68-jarige leeftijd noodlottig. Hij ging naar buiten om te tekenen, ergens aan de Amsterdamse Bloemgracht, vatte ernstige kou en overleed vier dagen later. Monnickendam was een ware workaholic. Zelfs op zijn huwelijksdag kon hij het niet laten om, terugfietsend van het stadhuis met zijn vrouw achterop, bij het Rijksmuseum af te stappen en te zeggen: ,,Fiets jij maar door, ik ga hier nog wat tekenen.”

Tussen 1929 en 1938 reisde Monnickendam vijfkeer naar Italië, vaak onder de noemer van een verkapte familievakantie. Italië is van oudsher al het mekka voor kunstenaars. Michelangelo, Da Vinci, Caravaggio en Rafaël waren van grote invloed op kunstenaars uit het noorden. Een groot aantal van hen reisde naar het zuiden, soms zelfs te voet, om het werk van de grote meesters en de klassieke oudheid te bewonderen.

Ook Martin Monnickendam zette meerdere keren koers naar Italië, met als resultaat honderden studies vol kleur in (pastel)krijt en waterverf. Daar baseerde hij later zijn groter werk op, zoals het doek Rome, van 2 bij 2 meter. Met zijn werk wilde hij landgenoten aansporen om de zonovergoten, kleurrijke zuidelijke steden te bezichtigen.

Wereldzand

Zand heeft iets magisch voor de reislustige kunstenares Elvira Wersche (1948) uit Nuenen. Ze verzamelt het zand, ook met behulp van anderen, tijdens haar talrijke reizen over de wereld en strooit deze in tijdelijke, geometrische vormen op de grond. In het kunstwerk in De Hallen in Haarlem vind je okerkleurige aarde van het Franse streek Roussillon, fijnkorrelig zand uit de Sahara, zwarte vulkanische aarde uit IJsland en wit glinsterend zand van de Portugese Serra da Estrela.

Het zijn slechts enkele voorbeelden uit de inmiddels duizenden soorten tellende verzameling wereldzand van Wersche. ,,Voor mij is zand een drager van herinneringen.”

In een eerdere tentoonstelling in Berlijn, legde Wersche bewust het zwartgeblakerde zand van Ground Zero in New York naast het roze zand uit Irak. Zo weet ze verschillende delen van de wereld met elkaar te verbinden.

Wersche heeft naar eigen zeggen last van Fernweh, een Duits begrip voor verlangen naar het onbekende. Een typisch gevalletje reiskoorts dus.

De tentoonstelling Reiskoorts bij Nederlandse kunstenaars sinds 1850 is tot en met 11 september te bezichtigen in De Hallen Haarlem. Even verderop bij het Frans Hals Museum is tot en met 30 oktober Reiskoorts in de 16de en 17de eeuw te zien.

De Gelderlander, Algemeen Dagblad, PZC Walcheren, Brabants Dagblad, BN De Stem, Tubantia Enschede, Eindhovens Dagblad, De Stentor Deventer, 7 juli 2016

http://www.gelderlander.nl/
http://www.ad.nl/
http://www.pzc.nl/
http://www.bd.nl/
http://www.bndestem.nl/
http://www.tubantia.nl/
http://www.ed.nl/
http://www.destentor.nl

INFO REISKOORTS

FRANS HALS MUSEUM – Reiskoorts in de 16de en 17de eeuw
7 mei t/m 30 oktober 2016

In de 16de eeuw werden door avontuurlijke kunstenaars zoals Maerten van Heemskerck al lange reizen naar het zuiden ondernomen. Italië was de ultieme bestemming om Romeinse overblijfselen te bestuderen en het werk van grote meesters als Michelangelo te bewonderen. Ook het zonlicht aldaar, dat de glooiende landschappen in een gouden gloed deed baden, werd opgemerkt door kunstenaars. In de vroege 17de eeuw werd een reis naar Italië beschouwd als essentieel onderdeel in de ontwikkeling van een kunstenaar.

Kleine presentatie die aanhaakt op de tentoonstelling Reiskoorts bij Nederlandse kunstenaars sinds 1850 die gelijktijdig in De Hallen Haarlem te zien is.

Bezoekadres:
Groot Heiligland 62
2011 ES Haarlem

Postadres: Postbus 3365
2001 DJ Haarlem
Tel: 023 5115775
Fax: 023 5115776
office@franshalsmuseum.nl

Openingstijden

Dinsdag t/m zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Zon- en feestdagen* 12.00 – 17.00 uur

Geopend op Tweede Kerstdag, Tweede Paasdag, 27 april Koningsdag, 5 mei, Hemelvaart en Tweede Pinksterdag van 12 – 17 uur
25 december en 1 januari gesloten

Prijzen 2016, inclusief audiotour
0 t/m 18 jaar gratis
19 t/m 24 jaar, CJP € 6,00
Volwassenen € 12,50
Groepen (vanaf 15 personen) € 9,00

Museumkaart, Ver. Rembrandt gratis
IAmsterdam Card gratis
Haarlem Pas gratis
ICOM, Vrienden Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem gratis
BankGiro Loterij VIP-KAART gratis
Het is ook mogelijk de Holland Pass te gebruiken

http://www.franshalsmuseum.nl/nl/tentoonstellingen/reiskoorts-de-16e-en-17e-eeuw/
http://www.franshalsmuseum.nl/nl/bezoek/bereikbaarheid/
http://www.franshalsmuseum.nl/nl/bezoek/
http://www.franshalsmuseum.nl/nl/

DE HALLEN – REISKOORTS: bij Nederlandse kunstenaars sinds 1850
28 mei 2016 – 11 september 2016

Reizen als inspiratiebron voor kunstenaars: daarover gaat de omvangrijke tentoonstelling Reiskoorts, die deze zomer in De Hallen Haarlem te zien is. Talloze voorbeelden van Nederlandse kunst uit de afgelopen honderdvijftig jaar passeren er de revue: schilderijen, schetsboeken, fotografie, films en ruimtelijk werk. Tientallen kunstenaars zijn vertegenwoordigd: van Jan Sluijters, Isaac Israels, Leo Gestel en Marius Bauer, tot hedendaagse kunstenaars als Joost Conijn, Jan Dibbets, Rob Birza, Jennifer Tee en Roy Villevoye. Hun reizen leidden tot impressies ter plaatse of creatieve verwerkingen achteraf.

Al eeuwenlang gaan kunstenaars op reis om inspiratie op te doen. Ook Nederland kent daar vroege voorbeelden van: in de zestiende eeuw trok Jan van Scorel naar Rome, en een eeuw later reisde Jacob van Ruisdael met zijn schetsboek naar Duitsland. In de periode van de Romantiek, rond 1800-1850, trokken velen het Duitse Rijndal in, onder wie Barend Koekkoek en Johannes Bilders.

De hele aardbol

Vanaf het midden van de negentiende eeuw nam het aantal bestemmingen sterk toe. Jacobus van Looy trok naar Spanje en Marokko, Louis Apol reisde naar de Noordpool, Isaac Israels bezocht Nederlands-Indië, Willem Dooijewaard schetste in Mongolië en Adriaan Gouwe vertrok naar Tahiti. Geleidelijk aan werd de hele aardbol onderzoeksterrein. Zeker in meer recente tijden zijn talloze kunstenaars op pad gegaan: met schetsboeken en schildersspullen, maar bovenal ook met fotografie- en filmapparatuur. Adriaan Lubbers schilderde in New York, JCJ Vanderheyden fotografeerde de Mount Everest vanuit de lucht, Roy Villevoye werkte in Nieuw-Guinea, en Barbara Visser reflecteerde met fotowerken op een bezoek aan Japan. Voor de tentoonstelling ontwikkelde Henri Jacobs nieuw werk dat als een leitmotiv door het gebouw meandert en gebaseerd is op zijn verblijf in de Indiase miljoenenstad Calcutta.

Momentopnamen en terugblikken

De tentoonstelling doorkruist ruim anderhalve eeuw en toont momentopnamen: reisimpressies die ter plekke zijn vastgelegd in schetsboeken of geschilderd op kleine paneeltjes. Daarnaast is er aandacht voor terugblikken: de creatieve verwerkingen thuis in het atelier van bijzondere reisherinneringen. Speciale aandacht gaat verder uit naar twee aparte types reizen: de rondreis en de nareis. Sommige kunstenaars maakten studieuze rondreizen, zoals fotograaf Ad van Denderen langs de kusten van de Middellandse Zee en Bertien van Manen langs dierbare foto’s in Europese huiskamers. Anderen reisden bekende reizigers na: zo inspireerde Goethe’s Italiëreis de kunstenaars Maarten Beks en Joop Vermeij, fotograaf Paul Huf reisde in het kielzog van Van Gogh door Frankrijk, terwijl Joos van de Plas de Surinamereis van de zeventiende-eeuwse schilderes Maria Sibylla Merian nareisde.

Tiende De Hallen Haarlem Zomerserie

Reiskoorts bij Nederlandse kunstenaars sinds 1850 is de tiende tentoonstelling in de De Hallen Haarlem Zomerserie. Vanaf 2015 wordt in het kader van deze reeks aandacht besteed aan aspecten van het kunstenaarschap. Afgelopen jaar stond ‘de Muze’ als inspiratiebron bij kunstenaars centraal. Bij de tentoonstelling verschijnt een ruim geïllustreerde catalogus uitgegeven door 99 Uitgevers / Publishers uit Haarlem. De tentoonstelling wordt mogelijk gemaakt door ruimhartige ondersteuning van de Dr. Marijnus Johannes van Toorn & Louise Scholten Stichting.

Reiskoorts voor jongeren

Voor kinderen is er een leuke ‘reis’ door de tentoonstelling samengesteld die gratis aan de kassa verkrijgbaar is. Ook schoolklassen zijn van harte welkom. Voor de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs en alle klassen van het voortgezet onderwijs zijn er interactieve tentoonstellingswandelingen van een uur.

Reiskoorts in het Frans Hals Museum

Van 7 mei t/m 30 oktober 2016 is in het Frans Hals Museum een presentatie te zien over reiskoorts bij schilders in de zestiende en zeventiende eeuw. Avontuurlijke kunstenaars als Maerten van Heemskerck en Jan van Scorel ondernamen in de zestiende eeuw al lange reizen naar het zuiden. In de vroege zeventiende eeuw werd een reis naar Italië zelfs beschouwd als essentieel onderdeel in de ontwikkeling van een kunstenaar. Italië was de ultieme bestemming om Romeinse overblijfselen te bestuderen en het werk van grote meesters als Michelangelo te bewonderen. Maar kunstenaars reisden ook naar andere oorden. Zo vertrok de Haarlemse schilder Frans Post op uitnodiging van gouverneur-generaal Johan Maurits naar Brazilië. Van zijn hand zijn enkele prachtige schilderijen van Braziliaanse landschappen overgebleven.

Lees hier het gedicht dat huisdichter Lucas Hirsch schreef n.a.v. deze tentoonstelling: http://www.dehallen.nl/media/medialibrary/2016/05/Reiskoorts_Lucas_Hirsch.pdf.

De Hallen Haarlem

De Hallen Haarlem is het museum voor moderne en hedendaagse kunst in Haarlem.
Twee keer per jaar organiseert De Hallen Haarlem een tentoonstellingscluster over actuele ontwikkelingen in de beeldende kunst. Het museum biedt hiermee een platform voor kunstenaars uit binnen- en buitenland, met het accent op fotografie en videokunst.
De jaarlijkse tentoonstelling in de De Hallen Haarlem Zomerserie belicht thema’s en personen uit de geschiedenis van de moderne kunst (ca. 1850 – heden) en richt zich op een breed publiek.

Bezoekadres:
Grote Markt 16, Haarlem
023 – 511 5775
office@dehallen.nl

Postadres:
Postbus 3365
2001 DJ Haarlem

Openingstijden:
Dinsdag t/m zaterdag 11:00 – 17:00 uur
Zon- en feestdagen 12:00 – 17:00 uur
Eerste Kerstdag en Nieuwjaarsdag gesloten

Toegangsprijzen:
Volwassenen € 10,00
Groepen p.p. € 8,00
19 t/m 24 jaar / CJP € 5,00
Jeugd t/m 18 gratis
Museumkaart gratis
ICOM gratis
Vereniging van Vrienden gratis
Vereniging Rembrandt gratis
BankGiro Loterij VIP-kaart gratis

http://www.dehallen.nl/nl/tentoonstellingen/
http://www.dehallen.nl/nl/bezoek/
http://www.dehallen.nl