Paola van de Velde – Van Abbe archiveert de jaren tachtig: Rom 87 van Rob Scholte en Sandra Derks hoogtepunt jubileumexpositie

De jaren tachtig: dat is punk, de krakersbeweging, geen woning, geen kroning. Maar ook de opkomst van de videokunst en de tweede feministische golf. In het Eindhovense Van Abbemuseum, dat dit jaar zijn tachtigste verjaardag viert, is dit voorjaar en de hele zomer de tentoonstelling De jaren ’80, Begin van het nu? te zien.

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: verwacht geen nostalgische presentatie over dit roerige decennium. Er schallen geen Ramones, Sex Pistols of liedjes van Doe Maar door de speakers. Er zijn geen hanekammen of ban-de-bom t-shirts. De presentatie is in niets te vergelijken met De Sixties, de razend populaire publiekstrekker, die vorig jaar drommen bezoekers naar het Amsterdamse Tropenmuseum bracht.

Het Van Abbemuseum, dat sinds 2006 onder leiding van de Britse directeur Charles Esche de reputatie heeft opgebouwd vooral politiek geëngageerde, documentaire en wat drammerige tentoonstellingen te brengen, doet ook nu weer zijn naam eer aan. Een leesbril is geen overbodige luxe. Naast kunstwerken uit die tijd, is er vooral ook een overdosis aan archiefmateriaal geëtaleerd.

Dat gezegd hebbende, is er voor de welwillende kijker nog genoeg te genieten. Te beginnen bij de schilderingenreeks Rom 87, het opvallende debuut van Rob Scholte en Sandra Derks uit 1981-1982. Het fris bewaard gebleven werk – want nadien zelden getoond – is een van de hoogtepunten van de expositie die de jaren tachtig belicht vanuit zes Europese perspectieven.

Behalve op de Nederlandse kunstscene van weleer wordt de blik ook gericht op de toenmalige Black Art beweging in Engeland en op het Sloveense collectief Neue Slowenische Kunst (NSK). Vanaf 2 juli wordt dit laatste onderdeel vervangen door drie nieuwe, kleinere presentaties uit Istanboel, Catalonië en Madrid. Gelukkig maar, want wat een deprimerend werk maakt deze groep.

Jeroen Bosch

Hoewel Jheronimus Bosch voor de meeste kunstenaars uit de jaren tachtig geen directe inspiratiebron zal zijn geweest, maakt de tentoonstelling wel onderdeel uit van de Bosch Grand Tour die diverse Brabantse musea in dit Bosch-herdenkingsjaar organiseren. Een beetje vergezocht misschien. Maar net als Bosch keken de kunstenaars van toen op tegendraadse wijze naar hun tijdgenoten en bekommentarieerden met snijdende humor de veranderende maatschappij.

De connectie met Bosch wordt het meest zichtbaar bij Rom 87. Dit werk, gemaakt met ecoline, werd voor het eerst in W139 getoond, een Amsterdamse kunstenaarsinitiatief aan de Warmoesstraat 139 dat werd geboren in de jaren tachtig, maar nog altijd bestaat. Rob Scholte (ja inderdaad, die Scholte die in 1994 zijn beide benen verloor door een aanslag met een handgranaat onder zijn auto) en Sandra Derks bewerkten hiervoor 64 kinderkleurplaten van de Hema.

In diverse blokken herhalen en versmelten zij de beeldelementen uit die kleurplaten (een poes, fluitketel, kinderschoentjes, een koning, auto’s en een bergweg) samen tot een geheel, dat uiteindelijk in de laatste weergave gedeconstrueerd wordt tot een demonische scène vol vuur, fantasiefiguren en losse lichaamsdelen. Dit roept inderdaad herinneringen op aan het Helleluik van Bosch’ triptiek De Hooiwagen.

Met een beetje fantasie is ook de video-installatie Are you afraid of video? van Servaas Jeroen Bosch-achtig te noemen. Hij becommentarieert in zijn installatie met vier beeldschermen de afgestompte tv-kijker die zo gewend is geraakt van het geweld dat dagelijks via journaals en films de huiskamer binnenkomt, dat niets hem meer raakt. De kunstenaar houdt de kijker bij de les. Zodra de uitzending geweldadig wordt, neemt ook de agressie in het kunstwerk toe: een rode zweep slaat woest in het rond.

De laatste zaal in dit Nederlandse drieluik is gewijd aan de vrouwenbeweging en enkele vrouwelijke voortrekkers van de performancekunst, zoals Marina Abramovic, Lydia Schouten en Moniek Toebosch. Helaas wordt hun werk alleen aangestipt, maar dit smaakt beslist naar meer. Misschien binnenkort een uitgebreider overzicht van het interessante werk van deze pioniersters?

Black art

De kleine, collage-achtige presentatie Thinking back over de Black Art beweging in het Engeland onder Thatcher is beslist interessant. Vooral het geëngageerde werk van Sonia Boyce en Keith Piper maakt indruk. Sla ook Brittannia Hospital 2 van de in 1998 overleden Donald Rodney niet over. Hij leed aan een slopende sikkelcelziekte en gebruikt sinds de jaren 80 röntgenfoto’s van zijn eigen lichaam als basis voor zijn schilderingen. Op dit werk in oliepastel verbeelde hij een zwarte demonstrant in de sloppenwijk Soweto, bij Johannesburg. Een indrukwekkend protest tegen de Apartheid in Zuid-Afrika.

De Telegraaf, 22 april 2016, 15:13

http://www.telegraaf.nl/filmenuitgaan/25654851/__Van_Abbe_archiveert_de_jaren_tachtig__.html