Louise Schouwenberg – De Afsluitdijk is straks ook een uitvinding van Daan Roosegaarde

Hoe kan het dat kunstenaar Daan Roosegaarde zo lang zijn naïeve toekomstdromen kon verkopen, vraagt Louise Schouwenberg zich af:

Daan Roosegaarde werd in het tv-programma College Tour in de val gelokt, waarna een vloedgolf aan steunbetuigingen op het internet en in vrijwel alle Nederlandse media losbarstte. Ons nationale ‘genie’, ‘innovator’, ‘visionair’ en ‘wereldverbeteraar’ is onrecht aangedaan. Karaktermoord! De benepen Nederlandse geest kon het weer eens niet verdragen dat iemand fier zijn hoofd boven het maaiveld uitsteekt en dus was het tijd voor een publiekelijke ontmaskering – dat is de teneur van veel commentaar.

De ontmaskering lijkt gelukt. Voor een alsmaar uitdijend publiek is geopenbaard wat ingewijden al veel langer wisten: de aan Roosegaarde toegeschreven innovaties kwamen niet uit zijn eigen koker, maar uit die van anderen. Hij gaf ze slechts een mooi jasje of praktische toepassing. Wat echter niet is gelukt is de karaktermoord. Roosegaarde is gered door de publieke opinie en gered door het overgrote deel van de journalistiek, dat de vooropgezette val herkent in de zure programmaopbouw van College Tour.

Vergelijk hem liever met Walt Disney
Maar één onderwerp blijft onaangeroerd: hoe is het mogelijk dat de spektakelvoorstellingen van Roosegaarde ooit zijn weggezet als ‘innovatief’? Waarom kon hij zonder enige tegenspraak in Zomergasten en tal van andere praatprogramma’s naïeve toekomstdromen uiteenzetten tegenover gastheren die bijna in zwijm vielen in de nabijheid van zoveel vermeende genialiteit?

Hoe is het mogelijk dat hij werd uitgeroepen tot kunstenaar van het jaar 2016, en daarmee mensen van het kaliber Marlene Dumas, Iris van Herpen, Marc Mulders en Anton Corbijn passeerde? Waarom sloten beleidsmakers en cultuurdragers hem massaal in de armen, en gaven hem opdrachten waarvan de beste kunstenaars slechts kunnen dromen? In opdracht van de minister van Infrastructuur en Milieu, Melanie Schultz van Haegen, werkt Roosegaarde momenteel aan het project ‘Icoon Afsluitdijk’, dat de ervaring van de dijk naar een hoger plan moet tillen. Alsof die mooiste aller dijken verfraaiing behoeft!

“Nu wil Daan Roosegaarde de Afsluitdijk naar een hoger plan tillen. De Afsluitdijk!”

Daan Roosegaarde heeft onmiskenbaar een groot talent. Met recht kan de energieke, altijd optimistische creatieveling vergeleken worden met anderen die grote publieke spektakels realiseren; mogelijk is een vergelijking met Walt Disney zelfs op zijn plaats. De door hem gebruikte technologieën zijn misschien niet opzienbarend te noemen; de meeste bevinden zich nog in de kinderschoenen, zoals de methode om fijnstof uit de lucht te halen – een ontdekking van onderzoeker Bob Ursem (TU Delft). Voor de meeste ‘geleende’ ideeën geeft Roosegaarde de bedenkers alle credits die ze verdienen, soms verzuimt hij dat.

Het zegt ook iets over zijn bewonderaars
Los van de vraag of hij zelf te veel auteurschap opeist voor zijn plannen, is het zonder meer knap hoe hij er telkens weer in slaagt om grootse projecten op poten te zetten. Maar is hij daarmee een genie? Een geweldig kunstenaar? Wat zegt het over onze cultuur als de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de presentator van De Wereld Draait Door, en andere machtige bewonderaars niet bij machte zijn om kitsch te onderscheiden van culturele waarde?

Laten we, voordat het te laat is, nog één maal over de 32 km lange Afsluitdijk rijden en genieten van het weidse uitzicht, de eindeloze leegte, de altijd weer langere autorit dan we hadden ingeschat, de stilte die alleen wordt verstoord door het monotone bonken van de golven en het zoemen van passerende auto’s. Straks beleven we hier diverse spektakels opdat Japanse toeristen langer worden vastgehouden; op dit moment hebben ze op deze plek immers ‘niet veel te doen’ (aldus Schultz van Haegen in DWDD, 12 mei 2015).

Over enkele jaren rijden we over de ‘Lely-Roosegaarde Afsluitdijk’.

Louise Schouwenberg is hoofd van de masteropleiding Contextual Design van Design Academy Eindhoven

NRC, 24 februari 2016

http://www.nrc.nl/next/2016/02/24/showkunstenaar-ja-genie-nee-1593731