Kester Freriks – Rob Scholte en het vriendenverraad

Uit een hortende pick-up klinkt Mahlers filmmuziek bij Dood in Venetië van Visconti. Lagunes, mist zien we voor ons. Een berg autobanden ligt opgestapeld, ervoor een vaas graflelies. De acteurs van de gezelschappen Nieuw West en Dood Paard doorbreken die gewijde sfeer op bruuske wijze. Hun toneelspel getuigt van weinig eerbied voor de theaterconventies. De dictie moet liefhebbers van het klassieke toneel als kraaiengekras in de oren klinken. Ze smijten een koelkastdeur open, graaien naar blikken bier en wortels, en zo, al drinkend en wortels knakkend tussen hun tanden, brengen zij de voorstelling Rob (with a little help from my friends).

Vijf acteurs en een actrice die kunstenaars vertolken, allen artistiek bevlogen en allen even warrig in de vervulling daarvan, komen bijeen op een zolder. Een soort The Loft van Andy Warhol. Er staat een belangrijk project op stapel; zij moeten Nederland vertegenwoordigen op de Biënnale van Venetië. De ogenschijnlijke vriendschap slaat om in, hoe kan het anders, jaloezie en creatieve wedijver.

Steeds meer cirkelen de gesprekken zich rondom Rob; allengs klinkt de naam `Rob’ als `God’. Er zijn vooruitwijzingen naar ruzie, een bomaanslag, een BMW, iemand zegt dat die Rob `kapot’ moet, de tragische Lady Diana, respectloos `Lady Boem’ genoemd, komt voorbij. De vriendschap verandert in een sinistere nachtmerrie vol verraders. De verwijzingen zijn onontkombaar: Rob gaat over de aanslag op kunstenaar Rob Scholte op 24 november 1994 in Amsterdam. En dat `with a little help from my friends’ slaat natuurlijk op de daders.

Die historische aanleiding geeft de voorstelling haar betekenis maar is tegelijk het zwakke ervan. Het rijke gegeven van een uiteenvallende groep vrienden wordt al te eenduidig; ongewild zoek je naar herkenning alsof de voorstelling een sleutelroman zou zijn. Is Kuno Bakker soms dichter en performer Koos Dalstra? En actrice Manja Topper, is dat Scholte’s ex-echtgenote Mickey Hoogendijk? Schrijvers Rob de Graaf en Oscar van Woensel pasten een ingreep toe die gelukkig de noodzakelijke afstand schept: binnen de werkelijkheid van het toneel is Rob dood, al neemt Hein van der Heijden zijn gestalte aan. Wordt er verwezen naar Rob, dan is dat feitelijk naar een afwezige. Hierdoor keren raadsel en mysterie terug.

De kracht van Rob schuilt in de weerbarstige, volstrekt eigengereide speelstijl van Marien Jongewaard, Kuno Bakker en Manja Topper. In het contrast dat zij vormen tot de meer klassieke, fraai-gestileerde stijl van Van der Heijden als Rob schuilt venijn: Rob is ouderwets, hij werkt tegen, er komt een nieuwe generatie aan de macht. Op die momenten waarop het drama tussen vriend en verrader zich aftekent, wordt Rob aangrijpend. Jongewaard is onnavolgbaar in zijn bizarre, schorre tekstbehandeling. Kuno Bakker acteert gevaarlijk.

Rob heeft ook hoogmoedswaan. Hij klimt in de mast van een schip en laat zich door zijn trawanten heen en weer wiegen als op de golven, begeleid door Mahlers adagio uit de Vijfde Symfonie. Dit pathos mag. De verering is van korte duur en slechts de opmaat tot een exploderende bom, geniepig en uiteindelijk nèt niet dodelijk verborgen in een auto.

Voorsteling: Rob (with a little help from my friends) door Nieuw West & Dood Paard. Tekst: Rob de Graaf en Oscar van Woensel. Spelers: Hein van der Heijden, Kuno Bakker, Manja Topper, Marien Jongewaard e.a. Gezien 8/6 Transformatorzolder Amsterdam, Westergasfabriekterrein. Te zien t/m 17/6 aldaar. Tournee t/m 14/10. Inl.: 020-6813068.

NRC Handelsblad, 9 juni 2000

http://www.nrc.nl/handelsblad/2000/06/09/rob-scholte-en-het-vriendenverraad-7497954