Arie Booy – Met Duitse geschutstrein werden Georgiërs tijdens Texelse opstand beschoten: Reacties van lezers over zwaar geschut in Den Helder
Den Helder – Er blijven reacties van lezers komen over het Duitse geschut, dat in Den Helder gebruikt is in de Tweede Wereldoorlog. Nu vult Jan van Tongeren lacunes in de kennis over dit onderwerp aan.
Van Tongeren werkte voor Defensie en is nu een gekend deskundige op het gebied van Helderse fortificaties en oorlogstuig. Naar aanleiding van eerdere artikelen over de vermeende komst van het superkanon Dora naar de Noord kop in de jaren veertig, stelt Van Tongeren.
In de Eerste Wereldoorlog werd het geschut gebruikt aan de Somme, omdat de Franse marine ervaring met deze kanonnen had werden er matrozen herkenbaar muts met pompom ingezet (foto Collectie Jan van Tongeren)
“Het mysterie van de spoorlijn door de duinen is in de eerdere artikelen niet opgelost, wel werd het verhaal over de geschuttrein ‘Schwerer Gustav’ ontzenuwd. Er zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog zes stukken 19,4 cm spoorweggeschut geplaatst ten westen van het onvoltooide nieuwe fort Kijkduin. Hiermee is alleen geschoten op 6 april 1945 tijdens de Georgische opstand op Texel.”
Russen
De Duitsers konden slechts met grote moeite de opstand van de Russische militairen op Texel neerslaan. Vanuit Den Helder werden Duitse stoottroepen naar het Waddeneiland gevaren. Het spoorweggeschut in Huisduinen werd gebruikt om de stellingen van de Georgiërs onder vuur te nemen.
Een van de kanonnen waarmee Texel beschoten is vanuit Huisduinen (foto Collectie Jan van Tongeren)
Het ging om oorspronkelijk Frans geschut, dat stamt uit de Eerste Wereldoorlog en in de Tweede Wereldoorlog is buitgemaakt door de Duitse bezetter.
Een artillerietrein is in 1941 naar Den Helder gereden om bij Kijkduin te worden ingezet voor de verdediging van de Atlantikwall. Er zijn foto’s bewaard gebleven, waarop de trein met het zware geschut te zien is naast de Anemonenstraat.
De artillerietrein langs de Anemonenstraat in Den Helder (foto Collectie Jan van Tongeren)
Aardappeloogst
Ook is er een foto van een Jutter die zijn aardappeloogst toont, terwijl op de achtergrond de spoorlijn in Tuindorp zichtbaar is. Op de rails staat de trein met de zware kanonnen opgesteld.
Een Jutter toont zijn aardappelen, de geschuttrein staat op de achtergrond (foto Collectie Jan van Tongeren)
Samen met oud marineofficier Peter Fokko Poortvliet heeft Van Tongeren een artikel over de geschiedenis van dit spoorweggeschut geschreven in Levend Verleden, het tijdschrift van de Helderse Historische Vereniging. Dat stuk verscheen in juni 2018. Door hun spitwerk hebben de beide amateur historici ook boven water gekregen wat de rol van de spoorlijn in het duingebied was.
32 km. lang
Van Tongeren: “Het spoor is niet ten behoeve van het schietterrein van de Nederlandse krijgsmacht aangelegd in de jaren dertig. Het betreft echter het 32 km. lange werk of smalspoor, dat liep van bezuiden Petten tot aan Den Helder. Dit spoor is in etappes door Rijkswaterstaat aangelegd voor het onderhoud van de zeewering, de duinen en strandhoofden.”
Het tracé van de werkspoorlijn naar Kijkduin (foto Collectie Jan van Tongeren)
Het eerste stuk Camperduin-Dromerdijk stamt uit 1863. Het laatste stuk werd na 1908 aangelegd tot Paal 2 onder Huisduinen. Tijdens de stormvloed van 1 februari 1953 werd het werkspoor zwaar beschadigd. Het spoor werd daarom tussen 1956 en 1959 verwijderd. Alleen een stukje bij Sint Maartenszee bleef liggen. De marine beproefde daar tot begin de jaren zeventig zeegeschut.
Gestaakt
“In 1914 zou er een tijdelijk werkspoor worden aangelegd met locomotief bedrijf en stoomkraan voor het lossen en vervoeren van materialen en geschut voor het nieuwe ‘Miljoenenfort Kijkduin’. Het werk werd op 22 mei 1914 gegund aan W.A. Verbruggen te Gouda voor 384.400 gulden. Vanwege de mobilisatie van de Eerste Wereldoorlog is de fortbouw gestaakt.”
Helderse Courant, 13 januari 2020 om 16:43
Reacties
Jop Roggeveen
Dat smalspoor liep tussen de zee en ons zomerhuis in Callantsoog en werd ook gebruikt bij het lanceren van de toenmalige reddingsvlet KNZRM. Verder was er ook een loods met lorries waar wij tot angst van mijn moeder graag op reden. Na de Delta verhoging met 10 meter !!! zijn de loods en reddingstation onder het zand verdwenen. Deze splinternieuwe duinen zijn dus nu Natura 2000 gebied.
Meer informatie
https://robscholtemuseum.nl/?s=Georgische+opstand+op+Texel
https://robscholtemuseum.nl/arie-booy-kanon-op-trein-voor-huisduinen/