T Verbeeten – Gimmick! van Joost Zwagerman

Gimmick! van Joost Zwagerman

”De juiste benen, de juiste move’. Zo waardeert Walter van Raamsdonk, die door de juiste mensen kortweg Raam wordt genoemd, een meisje. Raam is jong en een redelijk succesvol schilder. Hij heeft het bijna gemaakt in het wereldje van de topkunst: ”Tijd is geld; creativiteit is meer geld. Zo iets’. Maar, Raam loopt met z’n ziel onder z’n arm. Hij is ”gefokt’, heet dat in het jargon. Taalgebruik, dat Joost Zwagerman , ooit spraakmakend voorvechter van de generatie dichters, die zich tooit met de geuzennaam ”de Maximalen’ en nu spraakmakend dichter en romancier, past als een soepel jasje. Van een Gaultier kostuum, wel te verstaan. Je moet ook de juiste kleren aan hebben.
En met de juiste mensen omgaan. Dus presenteerde Jan Lenferink op vrijdag 29 april 1989 even na sluitingstijd in Boekhandel Atheneum op het Amsterdamse Spui het eerste exemplaar van Zwagermans tweede roman: ”Gimmick!‘.
Hij begon met het citeren van laatste zinnen van cult schrijvers. Uitgever Martin Ros liet deze gelegenheid om zijn belezenheid aan te tonen niet ongebruikt. Hij riep luidkeels namen. In een enkel geval ook de juiste. Toch knap. De laatste zin van ”Gimmick!‘, zo meldde Jan Lenferink, luidt: ”Ik wil een taxi.’
Het hoogtepunt moest nog komen. Kennelijk intrigeerde de titel van het boek de presentator meer dan de laatste zin. Hij had er zich zelfs door laten inspireren tot een eigen gimmick .
Hij sloeg het boek open, nam het zo in de linkerhand, dat een paar pagina’s uit het midden omlaag bleven hangen, haalde met de rechterhand een aansteker uit zijn jasje (Gaultier?) en stak de fik er in. De schrijver mocht zijn brandende boek aannemen. Onder luid applaus klapte hij het dicht. Nou vind ik het in brand steken van een boek, gelet op de historische en hedendaagse beladenheid daarvan, zo iets als het afsteken van racistische praat aan de bar. Walgelijk. En al helemaal als het eeuwige excuus op de proppen komt, dat je toch ”onder elkaar’ bent en dat het om een ”grapje’ gaat, een gimmick . In de kroeg wordt in zo’n geval niet geapplaudisseerd.
Ietwat verbijsterd trok ik me terug uit het kringetje ”OSMers’ (Ons Soort Mensen) om ”Gimmick!‘ te gaan lezen. Het moet gezegd: ”Gimmick!‘ leest als een trein. Nog diezelfde avond las ik met brandende oogjes de laatste zin en sloeg mijn ongeschonden exemplaar grijnzend dicht.
De volgende dag werd ik na grinnikend wakker. ”Gimmick!‘ is overtuigend humoristisch, een virtuoos geschreven zedenschets van het snuivende volkje, een razend knappe scherts over eendagsvliegen, een pastiche van postmoderne opvattingen over kunst. Kortom: topkunst, helemaal gemaakt volgens het adagium van mede top kunstenaar Eckhart: ”Kunst is een kwestie van timing, marketing en conceptual strategy, ik noem maar wat. Schilder een Dali na en je verkoopt. Schilder abstract en alles is oké.
Figuratief? Ook uitstekend. Schrijf een boek met veel seks erin en je hebt een bestseller. Boek zonder seks? Ook een bestseller.
Het is een boek geworden met seks, acid en enorme hoeveelheden coke; een behoorlijk rauw boek derhalve, waar het modieuze en verveelde cynisme, dat geen enkele kick groot genoeg kan zijn aan ten grondslag ligt.
Zwagerman rekent in een terzijde af met de Maximalen door de volstrekt belachelijke figuur Freddy Oerzang, dichter, op te voeren; rechtstreeks heeft hij het gemunt op de snuivende, slikkende, neukende schilders die in de discotheek ”Gimmick ‘ staan te glimmen, op Tenerife postmodern kunstenaarskolonietje spelen en in Het Stedelijk de koningin en haar volk de tentoonstelling ”The Amsterdam Dream’ aanbieden.
Maar, is het ook meer dan het foefje? Meer dan geperfectioneerd taalgebruik? Meer dan spotlust? Is het ook een roman?
Joost Zwagerman breekt niet los uit het milieu, dat hij hekelt. Het kost Raam, zijn hoofdpersoon, weliswaar moeite zich met dezelfde gretigheid, die zijn vriendjes aan de dag leggen, over te geven aan het wereldje, waarin je het moet maken, maar hij blijft er wel. Ook qua taal en ideaal.

Joost Zwagerman , “Gimmick”, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1989, ƒ. 29,90.

De Gelderlander, 13/05/1989

http://www.collegenet.nl/studiemateriaal/frames_verslagen.php?verslag_id=7611

Meer informatie
https://robscholtemuseum.nl/?s=Joost+Zwagerman