Rachel de Meijer – 50 jaar Rietveld Academie: nog van deze tijd? + Lieke van der Made – Jubileum expo toont het verschil tussen succes en mislukking + Nicky Rasters – Gerrit 50 Willem 28
50 jaar Rietveld Academie: is de kunstopleiding nog van deze tijd?
De Gerrit Rietveld Academie bestaat 50 jaar. Sinds de Amsterdamse kunstopleiding in 1968 zijn intrek nam in een nieuw gebouw van De Stijl architect Gerrit Rietveld, staat de academie bekend als een van de meest prestigieuze van Nederland. Geëngageerd, internationaal en kritisch.
De toelatingseisen zijn streng. Jaarlijks melden zo’n 1000 studenten zich aan. Slechts 30 procent van hen wordt toegelaten. De filosofie van de academie is om “talentvolle jonge mensen op zo’n manier begeleiden dat ze in staat zijn zelfstandig in de beeldende kunst of vormgeving te functioneren”.
Van bohemien tot cultureel ondernemer
Het romantische beeld van de kunstenaar als bohemien, die ‘leeft van lucht’, is natuurlijk al lang achterhaald. Maar er zijn tegenwoordig veel minder mogelijkheden om subsidies aan te vragen. Daar komt bij dat in 2012 de WWIK is afgeschaft, de uitkering waarmee het inkomen kon worden aangevuld. De kunstenaar moet zijn eigen broek ophouden. Dat is ook hoe dit kabinet het ziet.
Leren studenten op de Rietveld Academie hoe ze financieel zelfstandig kunnen zijn?
Stefano Keizers
“Nee, ik heb niet geleerd hoe ik als kunstenaar ondernemend kan zijn”, zegt cabaretier Stefano Keizers. De cabaretier, die eigenlijk Gover Meit heet, is winnaar van de Wim Sonneveld prijs en kreeg landelijke bekendheid met zijn opmerkelijke optredens bij televisiequiz De Slimste Mens.
Het is inmiddels tien jaar geleden, dat hij aan de Rietveld Academie afstudeerde als audiovisueel kunstenaar. “Ik herinner me een lesje van anderhalf uur, waarin werd uitgelegd waar je subsidies aan kon vragen, dat was het.”
Ben Zegers, directeur van de bachelor opleiding en lid van het college van bestuur van de Rietveld, is zelf ook kunstenaar. Hij zegt, dat impliciet in alle lessen aandacht is voor de rol van kunstenaar in de samenleving. “Maar het is niet zo, dat we daar aparte lessen over geven. Alle docenten komen uit de beroepspraktijk en die nemen hun ervaringen op dat gebied mee.”
“Wel gaan we de aandacht voor die kant van het kunstenaarschap explicieter maken”, vertelt hij. “Zo hebben we onlangs oud studenten gevraagd hun ervaringen op dit gebied te delen. Uit die verhalen blijkt, dat ze meer dan de helft van de tijd bezig zijn hun werk de wereld in te krijgen. Ik zie ook, dat kunstenaars steeds meer samen en multidisciplinair werken, dan sta je sterker.”
Leeg vel
Kunstenaar Joost Conijn, bekend van zijn zelfgebouwde vliegtuigen, studeerde af in 1995. In Marokko bouwde hij in de woestijn een hek, dat automatisch opent voor naderende auto’s.
De Rietveld Academie was voor hem een plek, waar hij alles wat hij tot dan toe geleerd had moest vergeten. Vanuit dat beginpunt ontwikkelde hij een eigen taal en perspectief. “De opleiding biedt je een leeg vel, dat jij moet invullen.”
Van cultureel ondernemerschap kreeg hij niks mee. “Maar ik heb dat ook niet gemist”, zegt hij. “Ik denk, dat als je iets doet wat relevant is, zich dat vanzelf uitbetaalt. Ik kan er al 25 jaar van leven. Ik geef bijvoorbeeld ook lezingen, zoals bij de politie of defensie. Daar probeer ik met mijn verhaal vastgeroeste ideeën los te weken. Creativiteit is daarbij essentieel.”
Netwerken
Schrijver en schilder Charlotte Mutsaers studeerde aan de Rietveld Academie en gaf er ruim tien jaar schilderles. “Maar over ondernemerschap – ik vraag me af of dat woord in de jaren 80 al bestond – bracht ik de studenten weinig bij. Dat deed in die tijd trouwens niemand. Ik vind het een verarming, dat het in de kunsten nu tot vervelens toe over poen en roem gaat. Ik realiseer me, dat het nodig is, om jezelf aan de man te brengen, maar of je dat kunt leren.”
“Uiteindelijk draait het om het vakinhoudelijk opleiden van kunstenaars en vormgevers”, zegt Zegers. “Wat centraal staat in ons onderwijs is ‘opnieuw leren kijken’, zeg maar het lege vel van Joost Conijn. De studenten bevrijden van aannames en gewoonten, zodat ze de werkelijkheid vanuit een nieuw perspectief gaan bekijken. Ik denk, dat wij daar van alle kunstopleidingen het meest radicaal in zijn.”
De Gerrit Rietveld Academie bestaat sinds 1968 en komt voort uit de Kunstnijverheidsschool. Bekende oud studenten zijn onder andere: regisseur en schilder Alex van Warmerdam, zangeres Fay Lovski, schilders Rob Scholte en Peter Klashorst, fotografen Rineke Dijkstra en Inez van Lamsweerde, schrijver/tekenaar Charlotte Mutsaers, cabaretier Stefano Keizers, sterrenkundige Vincent Icke, natuurkundige Robbert Dijkgraaf en architect Ben van Berkel.
Ter gelegenheid van het 50 jarig jubileum is deze maand op de academie de jubileumtentoonstelling Gerrit wordt 50 en Willem maar 28 te zien.
NOS, 2 november 2018, 12:08
https://nos.nl/artikel/2257521-50-jaar-rietveld-academie-is-de-kunstopleiding-nog-van-deze-tijd.html
De jubileumexpo van de Rietveld Academie toont het kleine verschil tussen succes en mislukking
“Er staan geen naambordjes bij de werken, dus je weet niet wanneer iets gemaakt is door een bekende oud student of juist door iemand, die geen carrière wist te maken.”
Naast een rode zitzak kruk ligt een roze keramiek blokfluit, en daarboven hangt een portret van een jongen met een rode penis. Dat lijkt allemaal weinig met elkaar te maken te hebben, maar één overeenkomst hebben deze werken toch zeker wel: de makers ervan zijn alle drie afgestudeerd aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. Het is vijftig jaar geleden dat de Amsterdamse kunstacademie zijn huidige naam kreeg, en dat is alle reden voor een verjaardagsfestijn.
Dit jubileum heeft de vorm van een overzichtstentoonstelling van werk van alumni uit de afgelopen halve eeuw, genaamd Gerrit wordt 50, Willem maar 28 (https://rietveldacademie.nl/nl/page/9145/gerrit-turns-50-willem-only-28-anniversary-show-with-a-o-museumnacht-stud). En dan hebben we het niet alleen de duizenden kunstenaars en ontwerpers, die afstudeerden aan de Gerrit Rietveld Academie, maar ook die van de master opleiding aan het Sandberg Instituut. Een behoorlijk karwei om daar een selectie in te maken, en ze dan ook nog eens overzichtelijk te presenteren.
Met bijna zeshonderd werken is de tentoonstelling een bonte en eclectische verzameling aan kunst en design geworden. Alles staat netjes opgesteld op verschillende grijs groene podia, of “tijdscapsules”, zoals hoofdcurator en alumnus Moritz Küng ze noemt. Je vindt er werken van inmiddels wereldbekende kunstenaars, maar ook van makers, waarvan je waarschijnlijk nog nooit hebt gehoord. En als je goed kijkt, zijn er verrassende verbanden te ontdekken. Naast een foto van twee meisjes en twee honden hangt bijvoorbeeld een poster met vier hondenkoppen, en daarnaast weer een print van Rob Scholte met vier appels. Die weer dezelfde kleuren hebben als de collage, die dáár weer naast hangt.
Vlak voor de opening liepen we door de tentoonstelling met Moritz Küng, en vroegen we hem hoe hij een halve eeuw aan alumni in deze tentoonstelling heeft samengebracht.
Creators: Hoi Moritz. Wat mij opvalt is, dat er naast de werken geen naamplaatjes staan, maar nummers. Waarom is dat zo?
Moritz Küng: Als je naar de werken kijkt heb je niet direct informatie over wie het gemaakt heeft en wanneer het is ontstaan. Dat is een hele bewuste keuze geweest, want het leidt de bezoeker hopelijk tot een andere manier van kijken. Als je een Van Gogh bekijkt, kun je dat niet doen zonder te bedenken hoeveel waarde het heeft. Je ziet geld. In deze tentoonstelling staat ook duur werk, maar bezoekers hebben in principe geen idee welk werk dat is. Dat moet je ontdekken.
Valt er nog meer te ontdekken?
Er zijn ook werken, die infiltreren in het gebouw. Het werk ((http://www.juliaamelie.com/index.php?/projects/colors-of-the-academie/) van Julie Amelie bijvoorbeeld, Colors of the academy, bestaat uit allemaal kleurcode kaartjes, waarmee ze een match probeert te maken met voorwerpen uit het gebouw. Maar wat je ook kan ontdekken is werk van iemand, die misschien gefaald heeft als kunstenaar, of niet het geluk had om carrière te maken.
Je kunt het dus niet opvatten als overzicht van ‘het beste van vijftig jaar Rietveld’.
Nee, dat vond ik niet zo interessant. Er zit wel werk van beroemde mensen tussen, zoals conceptueel kunstenaar Bas Jan Ader, interieurontwerper Jan des Bouvrie, modefotografe Inez van Lamsweerde, of Gerrit Rietveld zelf, maar dan zijn het niet de meest iconische werken. In plaats daarvan heb ik meer gekozen voor werk, dat niet direct identificeerbaar is met de persoon. De rood blauwe stoel van Rietveld (https://nl.wikipedia.org/wiki/Rood-blauwe_stoel#/media/File:Rietveld_chair_1.JPG) staat hier dus bijvoorbeeld niet.
Hoe vat je zoveel geschiedenis en disciplines samen in één tentoonstelling?
Dat was inderdaad de grote vraag. Mij werd verteld, dat er iets van 10.000 studenten zijn geweest in de afgelopen vijftig jaar, en eigenlijk is dat gewoon een onmogelijke hoeveelheid. Ik heb van nagenoeg duizend personen een diepte onderzoek gedaan naar wat zij tegenwoordig maken. Voor mij was dat erg leuk. Ik wordt 57 en werk vaak met mijn eigen generatie, dat is heel normaal. Het is moeilijk om het contact met de jongere generatie niet te verliezen, maar ik heb nu een enorm inzicht gekregen in wat mensen produceren, die nu in de twintig zijn.
Wat typeert deze generatie dan volgens jou?
Dat verschilt natuurlijk wel weer per discipline. Maar een werk, dat ik fantastisch vind, en typerend voor deze tijd, is een afstudeerwerk van het afgelopen jaar. Een modeontwerpster en een grafisch ontwerpster maakten een exacte kopie (https://i-d.vice.com/nl/article/mbkndy/dit-nederlandse-modetijdschrift-is-een-exacte-kopie-van-de-britse-vogue) van de Vogue van maart 2018. Ze hebben elke foto opnieuw geënsceneerd en gefotografeerd, maar dan met studenten of docenten als modellen. Dat is meer dan alleen kopiëren: het bevraagt en bekritiseert wat schoonheid en mode is. Dat is grandioos. Het project hebben ze met behulp van crowdfunding gefinancierd. Dat is natuurlijk iets wat in mijn generatie niet bestond. Je hebt tegenwoordig een ander contact met media.
Is de academie in de loop der jaren ook veel veranderd?
Ik heb hier gestudeerd van ‘84 tot ‘88. Ik kom uit een kleine stad in Zwitserland, en naar Amsterdam komen was voor mij echt een verbreding van mijn horizon. Hier is ook de interesse ontstaan in het interdisciplinaire. In die zin had deze school een grote invloed op mijzelf, maar ik kan niet zeggen wat vandaag de dag de positie is van de Rietveld. Ik hoop wel, dat het een beetje resoneert door de manier, waarop de tentoonstelling gemaakt is. Door de capsules met al die verschillende verhalen, de interdisciplinariteit en de verrassende, onmogelijke of onnozele manier, waarop dingen naast elkaar staan.
Waarom heb je voor die tijdcapsules gekozen?
We staan hier in een nieuw gebouw. Toen ik een jaar geleden gevraagd werd om het concept voor de tentoonstelling te ontwikkelen, was het nog niet eens helemaal duidelijk hoe die eerste verdieping eruit zou zien. Waar de wanden zouden komen bijvoorbeeld, en waar juist niet. Dus daar moest iets op gevonden worden, dat een zekere mobiliteit heeft. Dat is hoe de capsules tot stand zijn gekomen.
Welk werk is je favoriet?
Ik heb niet één favoriet werk, maar wel een aantal. Bijvoorbeeld dat van Marjon Keller, een oud student, die stemacteur is geworden. Haar werk is te zien in een soort boom box, die weer ontworpen is door Jesse Howard. Wat je hoort is het geluid van een soort commercial van Hyundai, maar zonder dat Hyundai daarin genoemd wordt. De reclamespot begint de met de vraag ‘wat is belangrijk?’ Ik vind dat een heel leuk werk, omdat die reclame uit zijn commerciële context is gerukt en opeens een commentaar geeft. In die zin is dat een van mijn favoriete werken.
De tentoonstelling ‘Gerrit wordt 50, Willem maar 28’ is te bezoeken tot en met 25 november 2018. Meer informatie vind je hier: https://rietveldacademie.nl/en/page/9145/gerrit-turns-50-willem-only-28-anniversary-show-with-a-o-museumnacht-stud. Tijdens Museumnacht vindt er ook een écht verjaardagsfeest plaats, en waarover je hier meer informatie kunt vinden: https://museumnacht.amsterdam/musea-detail/75/gerrit-rietveld-academie.
Vice, nov. 2 2018, 2:39pm
https://www.vice.com/nl/article/8xp44v/jubileumexpo-rietveld-academie-toont-kleine-verschil-succes-mislukking
Bezoek de tentoonstelling Gerrit wordt 50 Willem maar 28
Van 3 t/m 25 november 2018 organiseren de Gerrit Rietveld Academie en het Sandberg Instituut op de gezamenlijke campus in Amsterdam de tentoonstelling ‘Gerrit wordt 50, Willem maar 28’. Naast de expositie vol kunstwerken van de gemeenschap, die beide instituten hebben voortgebracht, is er een uitgebreide randprogrammering. Zo is de expositie onderdeel van de Museumnacht 2018, zijn er fragmenten van lezingen tijdens Studium Generale, kunnen scholieren kennis maken met de opleidingen en is er een eindfeest in Paradiso.
MuseumN8
Op 3 november presenteren docenten, studenten en alumni tijdens de Museumnacht herinneringen en werk uit het archief van de afdeling, waar ze werken of studeren. Er zijn interactieve installaties, muzikale interventies, fictieve tentoonstellingen, maar ook radioshows, dj sets, forumgesprekken en screenings. Zo is er het evenement ‘Uniformity’, waarbij eerstejaars modestudenten stilstaan bij de kledingstijl van de Rietveld Academie. Hoe is het nu en hoe zou het kunnen of moeten in de toekomst?
Op 3 november van 19 tot 2 uur ‘s nachts presenteren docenten, studenten en alumni tijdens de Museumnacht herinneringen en werk uit het archief van de afdeling, waar ze werken of studeren. Er zijn interactieve installaties, muzikale interventies, fictieve tentoonstellingen, maar ook radioshows, dj sets, forumgesprekken en screenings. Zo is er het evenement ‘Uniformity’, waarbij eerstejaars modestudenten stilstaan bij de kledingstijl van de Rietveld Academie. Hoe is het nu en hoe zou het kunnen of moeten in de toekomst? Of geniet van een sauna in een Fiat Multipla en dans de sterren van de hemel met DJ Orpheau The Wizard en veel meer!
Studium Generale
Het programma ‘Within and Against the Academy: Study, Rehearsal and Improvisation’, is samengesteld door Studium Generale Rietveld Academie. Op drie vrijdagen in november organiseren zij diverse evenementen. Zo is er op 9 november een keynote talk over inclusive education met Aminata Caïro (professor of Inclusive Education at The Hague University of Applied Science), Unsettling Rietveld/Sandberg en Sandberg Black Student Union. Op 16 november wordt de film Wildness vertoond van filmmaker Wu Tsang. De film zal worden geïntroduceerd met een performance door Taka Taka. Op de laatste vrijdag van het programma, 23 november, zal er een performance te zien zijn van Joy Mariama Smith (USA/NL) en Yolande van der Heide. Studium Generale sluit alle evenementen af met een gezellige borrel.
Eindfeest
Als afsluiting van de Verjaardagstentoonstelling ‘Gerrit wordt 50, Willem maar 28’ lanceren de Gerrit Rietveld Academie en het Sandberg Instituut op 28 november een eindfeest in Paradiso. Waar de tentoonstelling vooral terugblikt, zal dit feestelijke event juist het NU vieren met de ‘sway of today’: de waan van de dag, getransformeerd door jonge kunstenaars. Alle afdelingen zijn vertegenwoordigd met muziek, performances, acties, projecties en interventies.
Over de tentoonstelling
‘Gerrit wordt 50, Willem maar 28’ laat het publiek kennismaken met het heden en verleden van de bacheloropleiding aan de Gerrit Rietveld Academie en de master opleiding aan het Sandberg Instituut. Vandaag – 1 november – werd de tentoonstelling opengesteld voor pers. Moritz Küng, curator van de tentoonstelling, was aanwezig om inhoudelijke vragen te beantwoorden.
De verjaardagstentoonstelling geeft een beeld van het progressieve onderwijs en de diverse makers, schrijvers en denkers van beide opleidingen. Een eclectische selectie werken van gevestigde namen en aanstormende talenten, oude rotten en jonge honden, onverwachte en onontkoombare kunstenaars. Zo is er werk te zien van onder anderen Alex van Warmerdam, Friso Kramer, Jan Rothuizen, Jan des Bouvrie, Job Koelewijn, Maria Barnas, Melanie Bonajo, Micha Klein, Moniek Toebosch, Nora Turato, Pinar & Viola, Rineke Dijkstra, Rob Scholte en Sophie Hardeman.
verkeersbureaus.info, november 2, 2018
Meer informatie:
https://robscholtemuseum.nl/gerrit-rietveld-academie-gerrit-turns-50-willem-only-28/
https://robscholtemuseum.nl/abigail-r-esman-students-allege-an-unsafe-environment-kirac-blocked-but-coming-to-rietveld-gstv-kate-sloopt-bestuur-academie-keeping-it-real-art-critics-kirac-12-100-integrity/
https://robscholtemuseum.nl/rob-hoogland-moed-onwelgevallige-meningen-niet-welkom-bij-elite-van-rietveld/
https://robscholtemuseum.nl/lucette-ter-borg-pats-daar-ga-je/
https://robscholtemuseum.nl/the-young-lions-heart-of-the-matter-promotional-video-1979/