Rob Scholte – SHELTER

Alles van waarde is weerloos, dicht Lucebert.
24 augustus 1939 kondigt Nederland de voormobilisatie af. De dag erna wordt het Rijksmuseum in Amsterdam uit voorzorg gesloten. Er worden maatregelen voor de beveiliging van Nationaal kunstbezit genomen. De schilderijen worden in nog te bouwen rijksschuilkelders ondergebracht, namelijk drie in de duinen van Noord-Holland bij Castricum, Heemskerk en Zandvoort. Deze zijn augustus 1939 nog niet gereed. Om de kunstschat een veilig onderkomen te verschaffen wordt de Nachtwacht van Rembrandt overgebracht naar kasteel Radboud. Na Medemblik verhuist het doek naar de duinen bij Castricum, waartoe het uit de lijst wordt gehaald en opgerold. In het najaar van 1940 zijn de drie schuilkelders klaar en kunnen de kunstschatten daarnaar toe. Halverwege 1941 vrezen de Duitsers aanvallen vanuit Engeland. Er wordt door de bezetter besloten om twee nieuwe grote schuilkelders te bouwen in Paaslo, Overijssel en in de Sint Pietersberg bij Maastricht. 15 december 1941 begint men aan de bouw en 1 maart 1942 is de kluis van de Sint Pietersberg klaar. 24 maart 1942 wordt de Nachtwacht uit Heemskerk naar de mergelgrotten bij Maastricht overgebracht. De constructie is van beton. De wanden zijn 0,5 meter dik, Het dak is 1 meter dik. Dit alles bevindt zich onder een mergellaag van 30 meter en een deklaag van nog eens 2 meter. De tunnel is aangelegd in 1928 ten behoeve van transport van mergel uit een groeve aan de Mergelweg aan de westzijde naar het kanaal Luik-Maastricht aan de oostzijde. Een groot deel bestaat uit betonnen segmenten, waardoor de tunnel uitermate geschikt is om dienst te doen als atoomschuilkelder tijdens de koude oorlog.
De Nachtwacht is opgerold over een ander schilderij circa drie jaar in de mergelgrotten opgeslagen geweest. Tijdens de oorlog werd
de kluis 24 uur per dag bewaakt door politiepersoneel en suppoosten van het Rijksmuseum. Meer dan 750 schilderijen hebben er gebivakkeerd, waaronder 43 werken van Rembrandt, 24 werken van Jan Steen, 16 werken van Rubens, 14 werken van Frans Hals, 10 werken van Jacob van Ruysdael, 5 werken van Paulus Potter. Ook werken van Bosch, Brueghel, Cézanne, Cuyp, de Hoogh, Dou, Hobbema, Jordaens, Post, Terborch, Vermeer en andere meesters.
In de onderaardse mergelgangen heerst een kil en vochtig klimaat. Bij een temperatuur van ongeveer 11 graden Celsius en een vochtigheid van circa 95% blijven schilderijen niet lang in goede materiële staat. Klimaatinstallatie zorgt, dat de atmosfeer geschikt is voor langdurige opslag van de gevoelige doeken.
Geen van deze voorzorgsmaatregelen van de Sint Pietersberg zijn getroffen in de Cannerberg, gelegen ten westen van het Jekerdal tegenover de Sint Pietersberg. In de Cannerberg bevinden zich ondergrondse kalksteengroeves, die in de volksmond worden aangeduid als grotten. Onterecht. De belangrijkste zijn de Kasteelgroeve (vernoemd naar Château Neercanne), de Muizenberg (deels in België gelegen), de Valberg (inclusief de Jezuïetenberg) en de Boschberg. In de Boschberg is van 1954 tot 1992 het commandocentrum van de NAVO gevestigd, gerund door Nederlandse, Belgische, Duitse, Engelse en Amerikaanse militairen. Hier wordt beslist over de nucleaire alarmfase (groen-rood) van Noordwest-Europa. Het centrum verzorgt de vluchtleiding over het Europees grondgebied, dat zich uitstrekt van Noorwegen tot Italië. Nadat de NAVO in 1992 de groeve verliet, blijkt, dat asbest gebruikt is als isolatiemateriaal. Veel NAVO-personeel is ziek geworden en voortijdig gestorven aan een andere vijand, dan gedacht. Tien jaar heeft de asbest-verwijdering geduurd. Vorig jaar is de groeve vrijgegeven aan de Stchting Limburgs Landschap, die het beheer overdraagt aan het Odapark, dat de traditie om kunstwerken in een ondergrondse schuilplaats te bewaren voorzet in het project SHELTER.
Scholte zal Rob Scholte niet zijn als hij niet onmiddellijk de paralel trekt tussen toen en nu. Het Rijksmuseum is tien jaar voor het publiek gesloten geweest voor verbouwing. Een hele generatie is daardoor opgegroeid zonder museumbezoek. April dit jaar, kort voor de kroning, is de Nachtwacht weer te zien in de Eregalerij. Alles lijkt koek en ei. Geen oorlogsdreiging, De NAVO heeft een nieuw verborgen hoofdkwartier. Nederland is veilig. Hoe anders ziet de kunstenaar Scholte dit. Hij besluit, dat het anno 2013 tijd is om zijn versie van de Nachtwacht, N8W8, te laten onderduiken in de Cannerberg. De groeve biedt hem SHELTER voor de stille oorlog, die bovengronds woedt.