Margriet Brandsma & Heleen Ekker – Zorgen over veiligheid bij kernreactor in Petten
De financiële druk op de exploitant van de kernreactor in Petten is veel te groot. Dat leidt tot potentieel onveilige situaties en tot spanningen tussen de directie en medewerkers van de exploitant, het nucleaire bedrijf NRG.
Dat blijkt uit een document (pdf: http://content1d.omroep.nl/urishieldv2/l27m7484f80d5fbc2c7d0057d04161000000.295af8876d1eca46c179205aafb28cfd/nos/docs/070916_petten.pdf) dat in handen is van de NOS. De ernst van de situatie wordt bevestigd door meerdere personen uit kringen rond NRG. Bij het bedrijf in het Noord-Hollandse Petten worden medische isotopen gemaakt, waarmee wereldwijd miljoenen kankerpatiënten worden behandeld.
De notitie van de nucleair deskundige
De notitie is opgesteld door een nucleair deskundige, die door NRG was aangetrokken om orde op zaken te stellen. Bij zijn voortijdige vertrek heeft hij de directie van deze notitie op de hoogte gesteld. In het document is sprake van “perverse prikkels” als gevolg van een lening van 82 miljoen euro die het bedrijf moet terugbetalen aan het Rijk.
“De lening, de voorwaarden van de lening, en de noodzaak om het geld terug te betalen, versterken de noodzaak om commerciële doelen voorrang te geven. Deze gevolgen zijn fundamenteel onveilig.” Er staat expliciet dat veiligheid binnen NRG niet langer het leidende principe is: “Safety is not our overarching priority.”
De directie van NRG erkent in een reactie dat het bedrijf met financiële problemen kampt, maar ontkent ten stelligste dat dit tot onveilige situaties kan leiden. “Veiligheid staat bij ons altijd voorop”, zegt directeur Thomas Martin.
Zeer bezorgd
Veel mensen die de NOS sprak willen anoniem blijven omdat ze een geheimhoudingsverklaring hebben getekend. Ze praten toch met de pers, aangezien ze zeer bezorgd zijn over de gang van zaken.
Ook zijn ze gefrustreerd over het feit dat het ministerie van Economische Zaken en de nucleaire inspectiedienst te weinig doen met signalen die eerder zijn afgegeven. De rode draad in de gesprekken is de vrees dat de financiële druk te groot is geworden voor het bedrijf.
De directie heeft een geheim businessplan opgesteld om de lening terug te betalen die minister Kamp van Economische Zaken aan NRG gaf in 2014. In de notitie staat dat dit businessplan niet haalbaar is. Dat komt doordat de betrouwbaarheid van de kernreactor in Petten in het plan veel hoger wordt ingeschat dan op basis van de afgelopen jaren realistisch is. Inmiddels is het businessplan aangepast, maar de vraag blijft of het nu wél haalbaar is.
Ook al staat veiligheid hoog in het vaandel bij zowel de directie als de medewerkers, dan nog wordt gewaarschuwd dat hierdoor “een ongeluk in de maak is”, zoals een recent vertrokken medewerker het verwoordt. Als voorbeeld geven meerdere mensen aan dat ze bang zijn dat de reactor niet ogenblikkelijk zal worden stilgelegd, terwijl dat voor de veiligheid wel zou moeten.
AIVD-screening
Iedereen die een vertrouwensfunctie vervult in een nucleaire installatie moet een ‘verklaring van geen bezwaar’ (VGB) krijgen van de AIVD. De dienst doet een veiligheidsonderzoek om te beoordelen of er risico’s bestaan voor terrorisme, spionage of criminaliteit. Wat een vertrouwensfunctie is, wordt bepaald door de AIVD en het ministerie.
Is de interim-manager van de nucleaire afdeling, die de notitie “Towards a new NRG” schreef, wel gescreend?
Diverse bronnen hebben tegen de NOS gezegd dat de directie bij de aanstelling van de interim-manager afgezien heeft van een AIVD-screening. Want hiermee kon belangrijke tijdswinst worden geboekt. Ook bij een tweede functionaris zou een veiligheidsonderzoek achterwege zijn gebleven. Een woordvoerder van NRG zegt desgevraagd dat de manager wel degelijk is onderzocht: “Ik kan je bevestigen dat hij gescreend is. Uit privacy overwegingen kunnen wij hier verder geen uitspraken over doen”.
Anonieme oud-medewerker
“Daarom is het essentieel dat elke werknemer altijd doordrongen moet blijven van het feit dat de commerciële activiteiten ondergeschikt zijn aan de veiligheid. Maar dit is helaas nu niet het geval”
Financiële situatie bij NRG
Er zijn drie hoofdredenen waardoor het financieel slecht gaat bij NRG.
* De prijs van de medische isotopen zou kostendekkend en liefst winstgevend moeten zijn, maar is dat niet. Concurrerende reactoren in het buitenland krijgen allemaal staatssteun en daarom blijft de prijs te laag.
* De tweede reden is een lening van 82 miljoen euro die het bedrijf in de komende tien jaar moet terugbetalen. Omdat de verouderde reactor vaker dan verwacht moet worden stilgelegd, kan ook minder geld worden verdiend om de lening mee af te lossen.
* Daarnaast is er het afvoeren van oud nucleair afval. Sinds de ingebruikname van de reactor in 1961 is radioactief afval geproduceerd, dat aanvankelijk in Petten zelf werd opgeslagen met de bedoeling het daar 300 jaar te laten liggen. Maar in 1993 besloot de overheid dat al het radioactief afval in Nederland centraal moet worden opgeslagen bij de COVRA in Zeeland. Het afvoeren van de ongeveer 1600 vaten radioactief afval blijkt veel ingewikkelder en kostbaarder dan gedacht. Het is een wereldwijd unieke operatie, die NRG volgens de financiële jaarrekening ruim 100 miljoen euro kost.
Zwaar geïrriteerd
De laatste keer dat de reactor (sommigen spreken van de “geldmachine van het bedrijf”) werd stilgelegd vanwege een technisch mankement, was in september vorig jaar. In het openbaar complimenteerde directeur Buurlage het reactorteam dat verantwoordelijk was voor het besluit. Maar in werkelijkheid was hij zwaar geïrriteerd, omdat de ongeplande stillegging NRG veel geld kostte.
Volgens meerdere bronnen reageerde de directeur achter de schermen boos en maakte hij het reactorteam harde verwijten. Het team was daarover naar verluidt zo verbolgen, dat het serieus heeft overwogen om de reactor niet meer op te starten.
Door de houding van de directie is er volgens de opsteller van de notitie een “het interesseert me niet”-cultuur ontstaan. Werknemers genieten geen vertrouwen van hun directie en wie vrijuit spreekt over (vooral) veiligheidszaken, moet rekening houden met consequenties.
Oud-medewerkers leggen uit dat in een nucleair bedrijf elke beslissing in potentie tot een veiligheidsprobleem kan leiden. “Daarom is het essentieel dat elke werknemer altijd doordrongen moet blijven van het feit dat de commerciële activiteiten ondergeschikt zijn aan de veiligheid. Maar dit is helaas nu niet het geval.”
Personeelsverloop
De bronnen die de NOS sprak uitten ook hun zorgen over het grote personeelsverloop bij NRG. Onder meer als gevolg van conflicten met de directie zijn de afgelopen jaren veel mensen vertrokken bij het Pettense bedrijf. Maar daarmee is ook veel kennis verloren gegaan. Binnen anderhalf jaar zijn op de belangrijkste posities van de afdeling Nucleaire Operaties naar verluidt tientallen wijzigingen geweest.
“Je ziet mensen vertrekken die kennis hebben van installaties, processen en veiligheid.” De huidige situatie wordt getypeerd als “onveilig, met een risico op ongelukken in de toekomst.”
Zo kan een fout in het zogenoemde Hot Cell Laboratorium tot gevolg hebben dat een dodelijke hoeveelheid radioactiviteit vrijkomt.
Angstcultuur
De problemen die in de notitie worden aangekaart zijn bekend bij de betrokken ministeries en de inspectiedienst voor nucleaire veiligheid, ANVS. Berichten over een angstcultuur bij NRG doen al langer de ronde. In antwoord op Kamervragen schreef minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) begin juli dat de signalen haar bekend zijn, maar dat de ANVS geen concrete aanwijzingen heeft dat van een angstcultuur “in algemene zin” sprake is.
Dat staat haaks op de uitkomst van een enquête van de ondernemingsraad van NRG; daaruit blijkt dat bijna 40 procent van de werknemers niet vrijuit durft te spreken. De bronnen van de NOS benadrukken dat “NRG in principe een prachtig en levensvatbaar bedrijf is, maar niet onder deze directie”.
Veiligheid topprioriteit
In een reactie zegt Thomas Martin van NRG over de notitie van de interim-manager: “Ik doe niets af van zijn bevindingen. Dat betekent niet dat we het overal mee eens zijn, maar we nemen de signalen zeer serieus”. Martin beklemtoont dat veiligheid absoluut topprioriteit is bij het bedrijf. Er zijn uitgebreide veiligheidsprocedures die onveilige situaties moeten voorkomen. Martin erkent wel dat de financiële problemen groot zijn: “Onze financiële problemen duren nu al drie jaar.” Hij heeft begrip voor de geuite zorgen over de financiële druk: “Ik kan me goed voorstellen dat medewerkers zich afvragen of dat niet in de toekomst leidt tot problemen in de dagelijkse operatie.”
Het grootste financiële probleem is volgens NRG het historische radioactieve afval. Als dat er niet was, zou NRG volgens Thomas Martin een economisch gezond bedrijf zijn.
Reageren? Mail naar: Heleen.Ekker@nos.nl
NOS, 7 september 2016, 17:20
http://nos.nl/artikel/2130503-zorgen-over-veiligheid-bij-kernreactor-in-petten.html